Wie met vluchtelingen en migranten werkt in Bosnië en Herzegovina, dicht bij de Kroatische grens, is gewend geraakt aan schokkende taferelen. Mensen worden vaak gedwongen terug te keren over de grens, ze worden geslagen, naakt uitgekleed, hun documenten worden verbranden of honden tegen hen opgehitst.

Maar mannen die terugkomen met oranje kruizen die op hun hoofd zijn gespoten of gruwelijk zijn geslagen en besmeurd met voedsel, vertegenwoordigden toch een nieuw donker dieptepunt.

De incidenten, die oorspronkelijk werden gedocumenteerd door lokale NGO’s en Amnesty International, en onlangs werden gemeld door The Guardian en EU Observer, werden bevestigd door verschillende internationale humanitaire organisaties die vluchtelingen en migranten steunen in de kampen in het kanton Una-Sana in de buurt van de Kroatische grens.

De foto’s zijn ijzingwekkend; het gebrek aan een reactie van de EU is dat evenzeer..

Straffeloosheid is de norm aan de grens. Meldingen van geweld door de Kroatische politie blijven zonder gevolgen.

De vernedering van mensen die veiligheid zoeken in Europa door het schilderen van kruizen op hun hoofd is slechts de laatste in een lange lijst van incidenten, en een symptoom van een bredere trend van gewelddadige pushbacks en andere ernstige mensenrechtenschendingen die plaatsvinden aan de buitengrenzen van de EU, die we ook waarnemen in Bulgarije, Hongarije en Griekenland.

Het feit dat de EU-instellingen er niet in geslaagd zijn individuele lidstaten ter verantwoording te roepen voor hun onwettig gedrag, heeft ervoor gezorgd dat deze praktijken tot bloei zijn gekomen en heeft sommige landen ertoe aangezet hun afschrikkingstactieken nog verder uit te breiden.

Ondanks de lockdowns in heel Europa als gevolg van de Covid-19-pandemie, gingen de pushbacks vanuit Kroatië naar Bosnië en Herzegovina begin 2020 door, waarbij ngo-monitors alleen al in april meer dan 1600 geregistreerde incidenten met migranten registreerden die werden teruggedreven.

Mannen, vrouwen, tieners en hele gezinnen zijn aangevallen, fysiek misbruikt, onderworpen aan willekeurige opsluiting en hun bezittingen zijn vernield.

Vluchtelingen en migranten hebben consequent gerapporteerd hoe de politie hen van hun kleren en schoenen heeft ontdaan en hen heeft gedwongen om bij slecht weer kilometers terug te lopen naar de Bosnische grens.

Systematisch en weloverwogen

Dit zijn geen geïsoleerde gebeurtenissen. Alleen al het aantal gevallen en de consistentie van de beschuldigingen wijzen op een systematisch en weloverwogen beleid van de kant van de Kroatische autoriteiten.

Tegelijkertijd zijn er in de hele regio gevallen geweest van haatdragende spreuken en intolerantie jegens vluchtelingen en migranten – waaronder pogingen om hen af te schilderen als de belangrijkste dragers van het coronavirus en een bedreiging voor de volksgezondheid.

Verschillende landen hebben de vluchtelingen- en migrantenkampen verplicht in quarantaine geplaatst, zonder dat zij de mensen die in de beperkingen zitten de nodige steun of middelen hebben gegeven om zich effectief tegen besmetting te beschermen.

Zowel de vice-voorzitter van de Europese Commissie, Margaritis Schinas, als de Europese commissaris voor binnenlandse zaken, Ylva Johansson, hebben in hun openbare verklaringen herhaaldelijk hun toewijding aan de grondrechten, het recht om asiel aan te vragen en de noodzaak om extremisme en vreemdelingenhaat te bestrijden, tot uitdrukking gebracht.

Tijdens zijn hoorzitting met de leden van het Europees Parlement, voordat hij als commissaris werd bevestigd, definieerde Schinas “onze Europese manier van leven” als “het openstaan voor de wereld en het uitstrekken van hart en huis voor degenen die het minder goed hebben”.

“In de kern”, zei hij, “betekent Europees zijn de bescherming van de meest kwetsbaren in onze samenlevingen”.

De Europese verdragen en wetten benadrukken ook de eerbiediging van de grondrechten, met inbegrip van het recht om asiel aan te vragen en de eerbiediging van het beginsel van non-refoulement.

Oorverdovende stilte in Brussel

In het Schengen-grensverdrag, waarin de regels voor de controle van de EU-grenzen zijn vastgelegd, wordt uitdrukkelijk bepaald dat de grenscontroles moeten worden uitgevoerd met volledige eerbiediging van de menselijke waardigheid.

Toch is het stilzwijgen van de Commissie over de schrijnende gebeurtenissen aan de grenzen van Kroatië oorverdovend.

Er is geen openbare aanklacht ingediend, er is geen oproep gedaan aan de Kroatische regering om het bewijsmateriaal naar behoren te onderzoeken en er is geen serieuze poging gedaan om een onafhankelijke controle uit te voeren.

De herhaalde oproepen van het Europees Parlement om de misstanden te onderzoeken zijn beantwoord met een lauwe reactie, waarbij zwak wordt gewezen op de moeilijkheden bij het verifiëren van de beweringen en op de onvermijdelijke ontkenning door de Kroatische autoriteiten van eventuele misstanden.

Waar trekt de EU de grens als deze wijdverbreide misstanden ongestraft kunnen voortduren?

Geloofwaardige meldingen van honderden incidenten waarbij onwettige praktijken en geweld aan de buitengrenzen van de EU worden gedocumenteerd, zouden moeten leiden tot effectief onafhankelijk toezicht, transparante onderzoeken en het afleggen van verantwoording voor flagrante schendingen van het EU-recht.

Als de Europese Commissie zich serieus inzet voor haar fundamentele waarden, wordt het tijd dat zij haar woorden in praktijk brengt en onrechtmatige terugdringen en geweld aan haar buitengrenzen resoluut veroordeelt en eist dat de daders van dergelijke onrechtmatige daden ter verantwoording worden geroepen.

Hoe wij op deze schendingen van de mensenrechten reageren, bepaalt nu wie wij zijn en wie wij worden als Europeanen.

De vernederende behandeling van vluchtelingen en migranten ondermijnt de wetten en het imago van Europa.

Nu de Europese Commissie een nieuw migratie- en asielbeleid zal aankondigen, dat een ‘nieuwe start’ in de onderhandelingen betekent, moet er een einde komen aan de straffeloosheid aan de grenzen van Europa.

Eve Geddie is hoofd van de Europese instellingen van Amnesty International. Birte Hald is de Brusselse vertegenwoordiger van het Danish Refugee Council. Anita Bay Bundegaard is EU directeur van Save the Children. Dit opiniestuk wordt onderschreven door Human Rights Watch, JRS Europe, Oxfam, de International Rescue Committee (IRC), en Refugee Rights Europe (RRE).

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op EU Observer. Nederlandse vertaling: redactie globalinfo.nl.