De meest schokkende documentaire die ik ooit zag. Verdriet en woede verwekkend. For Sama. Opgenomen in Syrië van 2012 tot en met 2016. Gefilmd door de moeder van Sama. Door Waad al-Kateab in het eerst opstandige, later belegerde en tenslotte volkomen vernietigde Aleppo. Met ‘dank’ aan Assad, Poetin, Iran, Hezbollah en de rest van een afzijdige en onverschillige wereld.

Een huwelijk te midden van bommen en granaten

In 2011 komt een groot deel van de Syrische bevolking in opstand tegen het autoritaire en hardvochtige regiem van Assad. Aanvankelijk is de rebellie vreedzaam en feestelijk. Aleppo is de eerste grote stad waar de vrijheid vrolijk wordt gevierd. Maar dan beginnen de handlangers van Assad met moorden. Tientallen studenten worden gemarteld, vermoord en in de Aleppo-rivier gesmeten. De opstandelingen bewapenen zich dan en nemen de stad vrijwel in handen.

Eén van de rebellen is de twintigjarige studente journalistiek Waad al-Kateab. Zij begint te filmen. Ze wordt verliefd op de jonge arts Hamza, die zich ook bij de opstand heeft aangesloten. Te midden van de gevechten trouwen Waad en Hamza. Op 1 januari 2016 wordt hun dochtertje Sama geboren. Inmiddels zijn de Russen Assad te hulp geschoten en wordt Aleppo dagelijks gebombardeerd. Van de 9 ziekenhuizen in bevrijd Aleppo liggen er al snel 8 in puin. Juist ziekenhuizen zijn doelwit ‘om de rebellen te demoraliseren’.

Hamza ontsnapt ternauwernood aan de dood. Maar in de film zijn we via vaste camera’s getuige van zo’n bombardement: drie jonge mannen zitten en staan in een ziekenhuisgang ontspannen met elkaar te praten, nietsvermoedend, totdat ze door een infernale explosie van deze wereld worden geblazen. Even later zien we hoe een collega van Hamza en een verpleegster in een andere gang hetzelfde overkomt. Dan hebben we al gezien hoe twee jongetjes van een jaar of tien met bestofte en beroete gezichten hun dode broertje het ziekenhuis in zien dragen. Hoe een moeder met háár levenloze kleine jongen in de armen de straat oprent. En hoe een aan flarden geschoten meisje met bungelende armen en benen reddeloos verloren is. Hartverscheurend.

Verbijsterende volharding

Het is bijna verbijsterend dat Waad en Hamza en hun beste vrienden in een ander jong gezin volhouden. Ze weigeren te vertrekken omdat ze hun idealen van vrijheid en gerechtigheid én hun medestanders niet in de steek willen laten. Zelfs als de omsingeling uiterst knellend wordt en ze daaraan tijdelijk weten te ontsnappen, keren ze terug.

Er zijn ook momenten van hoop. Waad bevalt van een gezonde dochter. Een zwaargewonde bewusteloze hoogzwangere vrouw wordt met een keizersnede verlost van een kindje dat door Hamza met heel veel moeite tot ademen en huilen wordt gebracht. Ook de moeder overleeft. En de vriendin van het andere jonge gezin blijft grapjes maken, zoals wanneer ze lachend vertelt dat haar dochtertje van angst tegen haar aan heeft geplast bij een granaatinslag vlakbij.

Maar de toestand wordt steeds hopelozer. En na bemiddeling van de Verenigde Naties wordt Aleppo geëvacueerd. Waad, Hamza, Sama en het bevriende gezin komen heelhuids weg. Ze wonen nu in Engeland en leveren daar zo goed en zo kwaad als het gaat, vooral rond hun film For Sama nog bijdragen aan de bevrijdingsstrijd in Syrië.

Echt

Twee jaar geleden zag ik in de bioscoop de speelfilm A Private War. Over de Engelse oorlogscorrespondente Marie Colvin (Rosamund Pike) die in 2012 in de stad Homs, ook in Syrië, sneuvelde. Een goeie film. Ik was toen verbaasd over hoe realistisch de oorlog daar en de vernietiging van Homs in beeld waren gebracht.

Maar de documentaire For Sama is nog échter echt. Want echt. En daardoor schokkender, indringender. Nogmaals: verdriet en woede verwekkend. Verdriet over het leed van zo veel hulpeloze mannen, vrouwen en kinderen. Woede over de walgelijke slachting die Assad, Poetin en hun handlangers konden aanrichten, terwijl de rest van de wereld dit toeliet.

For Sama is online te zien voor € 4,99 bij Pathé Thuis (www.pathe-thuis.nl).