Het feit dat de huidige coronapandemie tot dystopische omstandigheden heeft geleid, zegt veel over de gezondheidszorgpolitiek. Een virus mag dan een natuurlijk fenomeen zijn, de verwoesting die deze pandemie veroorzaakt, is een gevolg van de manier waarop onze samenleving is georganiseerd. De omvang van het lijden en de ontwrichting die door een noodsituatie op gezondheidsgebied worden veroorzaakt, is het resultaat van menselijk handelen en niet-handelen, net zoals de verschillende gevolgen voor verschillende gemeenschappen in lijn is met de heersende sociale ongelijkheden, waarbij mensen die geracialiseerd of inheems zijn onevenredig zwaar getroffen worden, met specifieke verwoestende gevolgen voor degenen die dakloos, opgesloten, bejaard, gehandicapt of migrant zonder status zijn.

De wereldwijde noodsituatie op het gebied van de gezondheidszorg in 2020 heeft aangetoond hoe dicht we bij de rand leven. Ik zit nu in een sciencefictionfilm die ik nooit zou willen bekijken: lege openbare ruimten, gesloten gebouwen, economische ineenstorting, nieuwe golven van racistisch en antimigrantengeweld, en krantenkoppen die de stijgende tol aan ziekte en dood in kaart brengen, met name onder specifieke kwetsbare bevolkingsgroepen. De hele lockdown is overtrokken met sluipend autoritarisme, met patrouillerende agenten in parken die controleren wie op bankjes zitten, en de uitbreiding van de bewaking via onze telefoons.

Natuurlijk hebben veel mensen deze hele tijd als een nachtmerrie ervaren, waarbij ze onderhandelden over onmogelijke omstandigheden in hun dagelijks leven. Koloniaal kapitalisme zorgt voor alledaagse rampspoed voor velen: Inheemse gemeenschappen die geconfronteerd worden met een genocidaal overheidsbeleid zonder toegang tot drinkbaar water of fatsoenlijke huisvesting, berooide mensen zonder een dak boven hun hoofd, mensen waarvan de levenswijze ontwricht is  door oorlog, landdiefstal, economische herstructurering of wrede regimes. De huidige dystopische ervaring is slechts een klein voorproefje van het leven van degenen voor wie de noodtoestand aan de gang is, of dat nu in Palestina is, in Kasjmir of in Toronto.

De verwoestende impact van de huidige pandemie benadrukt de realiteit dat gezondheid inherent politiek is. Regeringen hebben de keuze gemaakt om zich niet voor te bereiden, ondanks de jarenlange waarschuwingen over de dreiging van een wereldwijde pandemie zoals deze. Politici, beleidsmakers en gezondheidsadviseurs zullen beslissen wanneer en hoe de huidige omstandigheden van de lockdown verlicht zullen worden, en die keuze zal ook politiek zijn, waarbij de winst zeker in het middelpunt van de berekeningen zal staan. Socialisten hebben een belangrijke bijdrage te leveren aan het in kaart brengen van een opstandige politiek van gezondheid van onderop. Een dergelijk perspectief heeft tot doel de kennis, de macht en de middelen op te bouwen die we nodig hebben om het welzijn in stand te houden tegenover de macht van het kapitaal en de staat, zonder de gevolgen van de pandemie te veronachtzamen en zonder te vertrouwen op de autoriteiten om ons welzijn te beschermen.

Crisis in de zorg

De afschuwelijke tol van de huidige pandemie benadrukt de crisis van de zorg in kapitalistische samenlevingen. Om het eenvoudig te zeggen, het kapitalisme geeft er niet om. Het systeem draait om winst, en elk sociaal goed dat in deze samenleving ontstaat is in het beste geval een bijproduct van processen die werkgevers verrijken, vaak ontwikkeld als reactie op druk van onderop om onszelf in stand te houden. ‘Terwijl het kapitalisme als systeem alleen om winst geeft, waarbij winst het levensbloed en de motor van het kapitaal is,’ zo herinnert Tithi Bhattacharya ons, ‘heeft het systeem een relatie van weigerachtige afhankelijkheid van processen en instellingen van sociale reproductie’.(1)

Een systeem dat zich voedt met de arbeid van levende werknemers moet ‘schoorvoetend afhankelijk zijn’ van een bepaald minimaal niveau van zorg om de beroepsbevolking in stand te houden en aan te vullen, maar dit wordt in de eerste plaats behandeld als een particuliere verantwoordelijkheid die op de leden van huishoudens in de arbeidersklasse rust (en die buitenproportioneel op de schouders van de vrouwen terechtkomt). Deze privé-verantwoordelijkheid wordt aangevuld met bewust tweederangs sociale bijstand, die over het algemeen wordt gestigmatiseerd en bedoeld is om ‘zelfredzaamheid’ via de markt aan te moedigen. Uitkeringen die ver onder het bestaansminimum liggen en ontoereikende openbare huisvesting die niet voldoende wordt onderhouden, zijn voorbeelden van diensten die doelbewust in de verdrukking zijn gebracht.

Zorg wordt in kapitalistische samenlevingen systematisch gedevalueerd en ondergefinancierd, in de vorm van onbetaald of slecht betaald werk dat onevenredig veel door vrouwen en vaak ook door vrouwen met kleur wordt gedaan. De verwoestende gevolgen van deze pandemie voor ouderen en mensen met een handicap in instellingen voor langdurige zorg of begeleid wonen zijn het gevolg van de crisis van de zorg die integraal deel uitmaakt van kapitalistische samenlevingen.

Aan de ene kant worden bewoners in deze instellingen gezien als wegwerpartikelen, gecategoriseerd als ‘onproductief’ en aan de kant geschoven. Aan de andere kant wordt het personeel dat in deze woonomgevingen werkt, sterk ondergewaardeerd en werkt het vaak in deeltijd in voorzieningen die onderbemensd zijn en over onvoldoende middelen beschikken, zonder de protocollen of beschermende uitrusting die ze nodig hebben voor hun eigen gezondheid en die van de bewoners en anderen in hun leven. Deze opzet dwingt het personeel om deeltijdbanen aan te nemen in meer dan één instelling om te proberen de eindjes aan elkaar te knopen, en staat voor grove uitdagingen om hun complexe ploegendienstrooster in loondienst te verzoenen met hun eigen persoonlijke zorgplicht.

De sluiting van scholen en kinderopvangcentra in deze noodsituatie op het gebied van de volksgezondheid toont aan hoe diep de zorgcrisis in kapitalistische samenlevingen in het alledaagse huishouden is doorgedrongen. Dit is niet alleen een kwestie van slechte zorgomstandigheden in ondergefinancierde instellingen, maar ook van vrouwen die worstelen om geliefden met onvoldoende middelen in leven te houden en tegelijkertijd waar mogelijk het benodigde inkomen binnen te halen.

Zelfs met alle bestaande voorzieningen, hebben vrouwen moeite om de eisen van betaalde arbeid te verzoenen met die van de zorg voor kinderen, ouders en partners. De krapte van het schema is zelfs in normale tijden duidelijk wanneer een ziek kind uit de kinderopvang naar huis wordt gestuurd, waardoor het ritme van betaalde arbeid wordt onderbroken en dat met onvoldoende ziektedagen. De lasten van een poging om vanuit huis te werken, te onderwijzen  of naar het werk te gaan terwijl men de klok rond voor de kinderen zorgt, zijn enorm.

Bovendien verergeren de omstandigheden van de lockdown de situatie van het dagelijkse geweld waarmee veel vrouwen en kinderen thuis te maken hebben. Verzorging is sterk verweven met voortdurend gendergerelateerd geweld en geweld tegen vrouwen, waardoor het huis voor velen een groot gevaar vormt.

Deze noodsituatie heeft ook de breedte van de verzorgingsactiviteiten in deze samenleving duidelijk gemaakt. De mogelijkheid om aan voedsel te komen hangt bijvoorbeeld af van de vaak ondergewaardeerde arbeid van een keten van arbeiders, van kruidenierswinkels tot pakhuizen, vleesverpakkingsfabrieken en akkers. Deze essentiële hulpverleners worden niet voldoende betaald en worden niet ondersteund met de protocollen en apparatuur die nodig zijn om hun welzijn te garanderen. De plaatselijke voorzitter van United Food and Commercial Workers (UFCW), Thomas Hesse, die de werknemers van de vleesverpakkingsfabriek van Cargill in High River Alberta vertegenwoordigt, schreef de werkgever over een uitbraak van de covid-19-besmetting onder de werknemers van de fabriek. Hij merkte op dat de organisatie van het werkproces de werknemers in elkaars nabijheid dwingt: ‘Helaas doet de werkgever gewoon niet genoeg om zijn werknemers in deze omgeving te beschermen. U moet meer doen.'(2)

Kapitalisme en gezondheidszorgbeleid

De systematische devaluatie van de zorg ondermijnt de gezondheid. Maar werkgevers en beleidsmakers van de overheid kunnen niet volledig voorbijgaan aan gezondheidskwesties in een systeem dat profiteert van levende arbeid. De huidige noodsituatie toont duidelijk aan welke gevolgen een gezondheidscrisis kan hebben voor het bedrijfsresultaat van werkgevers.

De standaardpositie van werkgevers en beleidsmakers van de overheid is om werknemers te behandelen als wegwerp- en vervangbare arbeidskrachten, waarbij gezondheidskwesties op de werkplek of meer in het algemeen in de samenleving worden genegeerd. Het is duidelijk dat er genoeg waarschuwingen waren en veel kennis was om zich voor te bereiden op deze pandemie, maar het was gewoonweg geen prioriteit. Al in 2006 had de Canadese regering een gedetailleerd plan om de gezondheidssector voor te bereiden op een pandemie zoals de huidige, maar het werd niet uitgevoerd.(3)

De neoliberale strategieën die werkgevers en beleidsmakers van de overheid de afgelopen dertig jaar hebben omarmd, hebben het vermogen om zich voor te bereiden op potentiële gezondheidsbedreigingen in feite ondermijnd. De overheidsdiensten, met inbegrip van de volksgezondheid en de gezondheidszorg, zijn steeds opnieuw gekort. Verder hebben werkgevers en beleidsmakers van de overheid getracht de winst te verhogen en de kosten te verlagen door het aanleggen van voorraden en het treffen van voorbereidingen tot een minimum te beperken ten gunste van een snel verkeer van goederen langs de mondiale toeleveringsketens en ‘just-in-time’-levering. De dagelijkse aanvoer van voedsel, medische benodigdheden en andere goederen is afhankelijk van dit snelle transport zonder voorbereiding op ongunstige omstandigheden.(4) We hebben de gevolgen gezien in termen van een onzekere voorraad van broodnodige apparatuur en medicijnen, en in de overdracht van het virus via mensen die in de bevoorradingsketens werken.

Maar er zijn momenten waarop deze standaardpositie van de menselijke wegwerpbaarheid onhoudbaar wordt en er interventies op het vlak van gezondheid nodig zijn om de winst te behouden door met tegenzin levens te redden. Overheidsinterventies op het gebied van de volksgezondheid zijn over het algemeen gebaseerd op een benadering van gezondheid van bovenaf, waarin medische deskundigen en overheidsinstanties samenwerken om de bevolking te instrueren of te dwingen datgene te doen wat nodig is voor het welzijn.

Het idee is dat de staat en medische autoriteiten moeten ingrijpen om de productiviteit in stand te houden door de zogenaamd onwetende bevolking te redden van hun eigen ergste instincten, waaronder hedonisme en kortzichtigheid. Denk aan de ontwikkeling van de AIDS-epidemie, waarbij de volksgezondheid en de overheid de erotische keuzes van homoseksuele mannen de schuld gaven en probeerden om homoseksuele activiteiten te stoppen zonder rekening te houden met de gevolgen voor het leven van de mensen.

De geschiedenis van de volksgezondheid in kapitalistische samenlevingen zit vol met beschuldigingen en schaamte die dienen om grenzen te trekken tussen de zogenaamd respectabele, morele leden van de samenleving en de buitenstaanders of ‘slechte actoren’ die normen schenden en dienen als overdragers. Ja, virussen reizen wereldwijd terwijl mensen zich verplaatsen en er zijn zeer specifieke momenten waarop een of andere vorm van reiscontrole zinvol is als onderdeel van het creëren van fysieke afstand om de overdracht te verminderen. Maar dit wordt vaak gemengd  met moreel oordeel, racisme en koloniale fixaties.

Een slechte gezondheid komt niet van buitenaf of van moreel non-conformisme, maar is een essentieel kenmerk van een samenleving die het leven van een groot deel van de bevolking als wegwerpartikel behandelt en de ecologische relaties ondermijnt door het milieu, met inbegrip van andere soorten en zelfs de mens, als te ontginnen hulpbronnen te behandelen. Het hedonisme en de kortzichtigheid die de autoriteiten beweren te reguleren in naam van de gezondheid zijn in feite gewoon de internalisering van de dominante waarden van de kapitalistische verhoudingen onder de bevolking. De meesten van ons in kapitalistische samenlevingen hebben slechts beperkte toegang tot de kennis, de macht of de middelen die we nodig hebben om een goede gezondheid te betrachten, wat alles omvat van goede voeding tot huisvesting, echte democratische zelfbeschikking en het onderhouden van relaties met anderen.

Het raamwerk van gezondheid van bovenaf is duidelijk in het gebruik van oorlogstaal om gezondheidsbevordering in deze noodsituatie te beschrijven. De premier van Ontario, Doug Ford zei op 3 april: ‘Iedereen heeft een prijs te betalen in deze oorlog.’ Zoals Jesse McLaren uitlegt in Spring Magazine: ‘Zoals alle oorlogen eist een ‘oorlog tegen het coronavirus’ dat gewone mensen hun gezondheid, financiële zekerheid en vrijheden opofferen voor een verondersteld nationaal belang. Zoals alle oorlogen leidt dit af van de uitgaven voor gezondheid, verergert het epidemieën, kweekt het racisme en ondermijnt het de democratie en de burgerlijke vrijheden.'(5)

De planning bij  een pandemie in kapitalistische samenlevingen is inderdaad vaak gericht op nationale veiligheid en economische concurrentie in plaats van op het welzijn van de bevolking. Het idee van een gezondheidsoorlog wordt gebruikt om een uitzonderingstoestand te rechtvaardigen waarin mensen gedwongen worden een veel grotere mate van autoritaire inmenging in het dagelijks leven te accepteren, bijvoorbeeld door het verzamelen van gegevens via mobiele telefoons of de aanwezigheid van politie in parken.

Het alternatief voor gezondheid van bovenaf en oorlog tegen het coronavirus is niet de libertarische handhaving van individuele rechten om onze gemeenschappelijke gezondheidsomstandigheden te negeren. Het competitieve individualisme dat kenmerkend is voor kapitalistische samenlevingen ondermijnt ons vermogen om gezondheid te zien als een gemeenschappelijk in plaats van een individueel resultaat – de erkenning dat het welzijn van ieder van ons afhangt van de situatie van ons allemaal. De fysieke afstandsmaatregelen die met deze noodsituatie op gezondheidsgebied gepaard gaan, zijn gericht op de bescherming van de meest kwetsbare leden van onze samenleving, maar deze samenleving is niet georganiseerd rond sociale solidariteit, en kapitalistische sociale verhoudingen leren ons om eerst aan onze eigen gezondheid te denken.

Gezondheid van onderop

Het echte alternatief voor gezondheidsoorlogen voor de nationale veiligheid is ‘gezondheid van onderop’, gericht op het leven. Er is een lange geschiedenis van onderdrukte mensen – arbeiders, vrouwen, homo’s, mensen met een geracialiseerde achtergrond, inheemse mensen en mensen met een handicap – die zich mobiliseren om de middelen, kennis en macht op te eisen om een gezondheid van onderop op te bouwen.(6) Gezondheid van onderop is gebaseerd op de zelfwerkzaamheid van kwetsbare gemeenschappen, waarbij ze de leiding nemen over hun welzijn door middel van mobilisatie en het delen van kennis.

Mensen leren veel over hun gezondheid van de dagelijkse ervaring van het leven in een lichaam dat in contact staat met anderen. Deze kennis wordt opgebouwd door informele en formele organisatie onder kwetsbare gemeenschappen die erkennen dat machthebbers niet kunnen worden vertrouwd om te zorgen voor het welzijn van de bevolking. Deze ervaring uit de eerste hand is noodzakelijk, maar niet voldoende voor een effectieve gezondheidsactivering; die moet verder worden ontwikkeld door middel van betrokkenheid met expertise en hoogwaardige wetenschappelijke kennis, en gepolitiseerd om gezondheid te verbinden met dominante machtsverhoudingen.

Activisten in de AIDS-beweging bedachten richtlijnen voor veiliger seks door het verzamelen van en het nadenken over de ervaringen in de beweging, in het licht van deskundigen die adviseren of eisen dat homoseksuele mannen stoppen met seks.(7) Deze belichaamde kennis was cruciaal, maar AIDS-activisten maakten ook gebruik van expertise, waarbij ze grote inspanningen leverden om eisen te stellen aan beleidsmakers van de overheid, medische experts en wetenschappers om kennis te delen en om preventie- en behandelingspraktijken te ontwikkelen die zijn opgebouwd rond de ervaringen en behoeften van degenen die het meeste risico lopen.

Een dergelijke populaire herbestemming, democratisering en heroriëntatie van wetenschappelijke kennis naar het voldoen aan menselijke behoeften is vooral belangrijk in een tijd waarin overtuigend wetenschappelijk bewijs – van klimaatverandering tot de huidige pandemie – door rechtse populisten wordt afgeschreven, van Trump in de Verenigde Staten tot Bolsonaro in Brazilië, met een verwoestend dodental als gevolg.

De mobilisatie van werknemers op het gebied van gezondheid en veiligheid is gebaseerd op de basisveronderstelling dat het management het welzijn van de werknemers niet zal beschermen, tenzij het management wordt gedwongen door verzet. Er zijn belangrijke werkweigeringen en wilde stakingen geweest tijdens deze pandemie, waarbij werknemers toegang eisten tot de middelen die ze nodig hebben om hun eigen welzijn en de gezondheid van anderen met wie ze werken of leven te beschermen.

Een zekere mate van cynisme over de maatregelen die door de machthebbers zijn ingevoerd, is zeker zinvol gezien de lange ervaring die werknemers hebben met het feit dat hun gezondheid wordt ondermijnd door werkomstandigheden en -praktijken, waaronder de afwezigheid van ziektedagen, een gebrek aan beschermende uitrusting en het tot zwijgen brengen van kennis over de risico’s die gepaard gaan met veel verschillende werkprocessen.

Er zijn veel belangrijke voorbeelden van activering in het kader van gezondheid van onderop. Transgender activisten hebben gevochten voor toegang tot de benodigde medische ondersteuning (bijvoorbeeld voor de overgang voor degenen die ervoor kiezen) op hun eigen voorwaarden, niet gedicteerd door bijvoorbeeld psychiatrische criteria van wie wel of niet in aanmerking komt.

Vrouwengezondheidsgroepen hebben zich, geïnspireerd door de naam van het beroemde boek Our Bodies, Ourselves, daarop geconcentreerd. Inheemse volkeren hebben gebruik gemaakt van traditionele geneeswijzen en hebben ook toegang geëist tot gezondheidsmiddelen in hun eigen gemeenschappen, variërend van fatsoenlijke huisvesting tot drinkwater en professionele gezondheidsdiensten op eigen voorwaarden van de gemeenschap.

Deze activiteiten delen een engagement om gezondheid van onderop op te bouwen, die gaat over het organiseren van macht van het volk en de collectieve expertise. Natuurlijk zijn wetenschappelijke expertise en de beroepspraktijk nog steeds van belang. Persoonlijk wil ik geen chirurgie met publieksparticipatie. Maar de expertise moet er zijn als een bron voor gemeenschappen op hun eigen voorwaarden, niet als een gezaghebbende structuur die de ondergeschiktheid en individualisering versterkt.

Gezondheid van onderop brengt relaties van onderlinge wederkerigheid terug, in tegenstelling tot de concurrerende individuele accumulatie van gezondheid als een wedstrijd. Mensen streven gezondheid van onderop na door collectieve actie te ondernemen tegen gezondheidsbedreigingen door de kennis, middelen en praktijken te ontwikkelen om gemeenschappelijk welzijn na te streven.

Utopie tegen dystopie

Gezondheid van onderop opent ruimte om een beter antwoord op de huidige pandemie te bedenken, een utopische visie om te inspireren tot activering, zodat we deze ervaring van dystopie nooit meer hoeven te herhalen. Stel je voor dat er jaren geleden een serieuze planning was begonnen, toen epidemieën zoals de SARS-uitbraak van 2003 de alarmbel luidden over de dreiging van een pandemie. Elke buurt, elke school en elke werkplek zou een democratisch gezondheidscomité moeten hebben dat onder andere een gemeenschapsgezondheidscentrum runt, bemenst door verantwoordelijken die een reeks diensten aanbieden en tegelijkertijd middelen voor gemeenschapsonderwijs en -activering aanbieden.

Dit is eigenlijk niet zo utopisch als het lijkt. In de ontwikkeling van de Lokale gemeenschapsdienstencentra (CLSC) in Quebec waren er elementen van dit gemeenschapsdienstverleningsmodel van onderop door militante demonstraties in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw.(8) Er zijn elementen van dit model in onder andere veilige drugsgebruikslocaties, vrouwenklinieken en centra voor gezondheid en veiligheid van werknemers, die dienstverlening combineren met gemeenschapsactivering, waarbij gebruik wordt gemaakt van de kennis en ervaring van de gebruikers van de diensten, in plaats van ze als passief en onwetend te behandelen.

Elke wijk en elke werkplek moet op een elementair niveau plannen, waarbij de leden van de gemeenschap en de werknemers worden betrokken bij de activiteit van het in kaart brengen van de behoeften en middelen en het opbouwen van actienetwerken om het welzijn van iedereen te garanderen. Tegelijkertijd moeten er bredere processen van planning op het niveau van de stad, de provincie, en het land en globale planning plaatsvinden, waarbij gedelegeerde instanties verslag uitbrengen aan lokale vergaderingen.

Gezondheid van onderop vereist inzet van solidariteit, waarbij wordt voortgebouwd op de kennis, ervaring en behoeften van kwetsbare gemeenschappen die het hardst zijn getroffen in deze pandemie en in elke andere noodsituatie op gezondheidsgebied. Shiri Pasternak en Robert Houle merken op dat inheemse gemeenschappen in de Canadese staat vaak niet over de basismiddelen voor welzijn beschikken, zoals veilige voedselvoorziening, drinkwater, fatsoenlijke huisvesting en effectieve toegang tot gezondheidsdiensten. Het langdurige historische patroon van inheemse mensen die geconfronteerd worden met onevenredig veel verlies en ontberingen in noodsituaties op het gebied van gezondheid zal zich herhalen als er geen sprake is van een transformerende activering.

Reflecterend op de gebeurtenissen van een eeuw geleden, toen de Spaanse grieppandemie van 1918 in het hele land de gemeenschappen van de First Nations decimeerde, is dit een crisis die zal worden bepaald door drie factoren: de al bestaande scheidslijnen; de mate waarin de politieke machthebbers ter verantwoording worden geroepen voor de handhaving ervan; en ons vermogen om het moment te grijpen om ze te transformeren.(9)

Ook zwarte Amerikanen worden geconfronteerd met bijzonder ernstige gevolgen van deze pandemie, zoals ze dat in het verleden ook hebben meegemaakt bij gezondheidscrises. In plaats van solidariteit is de dominante reactie de schuld: het Amerikaanse medisch-industriële complex houdt ervan om zwarte Amerikanen expliciet of impliciet de schuld te geven van hun medische situatie, in plaats van de middelen en instrumenten te verschaffen om de ongelijkheden op gezondheidsgebied uit te roeien… In het verleden, net als nu, zijn sociale factoren die buiten de controle van gekleurde gemeenschappen vallen, verantwoordelijk voor de toename van het aantal ziektegevallen en brengen ze nu een hoger risico op een fatale afloop in geval van een covid-19-infectie met zich mee.(10)

In het licht van de opleving van reactionair nationalisme moet de politiek van solidariteit rond gezondheid van onderop mondiaal en internationalistisch zijn. De slechte verdeling van middelen die ertoe leidt dat een groot deel van de bevolking in het Zuiden bijzonder kwetsbaar is voor noodsituaties op gezondheidsgebied, is ingebouwd in het dominante systeem van politieke en economische betrekkingen: de manier waarop de meeste mensen in Afrika, Latijns-Amerika, het Midden-Oosten en Azië de komende pandemie zullen ervaren, is een direct gevolg van een mondiaal economisch systeem dat is opgebouwd rond de exploitatie van de hulpbronnen en de volkeren van het Zuiden. In die zin is de pandemie in hoge mate een sociale en door de mens veroorzaakte ramp – en niet alleen een ramp die het gevolg is van natuurlijke of biologische oorzaken.(11)

Uiteindelijk vereist de verwezenlijking van gezondheid van onderop een massale en zelfs revolutionaire machtsoverdracht om een democratische gezondheidsplanning van de gemeenschap die gebaseerd is op de beginselen van solidariteit, mogelijk te maken. Gezondheid van onderop is integraal verbonden met het omverwerpen van het kapitalisme. Maar dat betekent niet dat gezondheid van onderop moet wachten tot na de revolutie.

Activering rond gezondheid van onderop biedt middelen om op dit moment levens te redden en te verbeteren, door het opbouwen van collectieve macht die is afgestemd op de principes van solidariteit om controle te krijgen over belangrijke beslissingen, zoals het verkrijgen van toegang tot de vereiste beschermingsmiddelen en protocollen voor eerstelijnswerkers, door te gaan staken of door onveilig werk te weigeren. Gezondheid van onderop is expliciet politiek en gaat op deze manier verder dan netwerken van wederzijdse hulp, hoe belangrijk die ook zijn op momenten als deze. We kunnen niet alleen maar toeschouwer zijn, want werkgevers, politici, beleidsmakers en medische deskundigen nemen beslissingen die cruciaal zijn voor onze gezondheid, zoals wanneer en hoe het veilig is om een einde te maken aan de eisen die aan een verblijf in huis worden gesteld.

Hier staan we voor een specifieke uitdaging. Gezondheidszorg van onderop gedijt op collectiviteit, en in deze gezondheidscrisis worden we geatomiseerd en uit elkaar gegooid. Fysieke afstand is essentieel voor de gezondheid op dit moment, en we moeten de verstoring van de dagelijkse leefomgeving samen laten gaan met de verstrekking van middelen, zodat mensen zowel afstand kunnen houden als netwerken van liefde en zorg in stand kunnen houden.

We moeten ook elk netwerk inschakelen dat we kunnen inzetten voor het urgente werk van het actie voeren om ervoor te zorgen dat deze dystopie nooit meer wordt herhaald. In deze noodsituatie hebben we wijdverspreide voorbeelden gezien van inspirerende wilde stakingen en werkweigeringen voor beschermingsmiddelen en levensreddende protocollen. Deze mobilisaties zijn een cruciaal voorbeeld van de strijd die we op elke werkplek, op elke school en in elke gemeenschap moeten leveren om de wereld opnieuw in beweging te brengen – van onderop en actief solidair.

 

Voetnoten

1) Tithi Bhattacharya 2020. Social Reproduction Theory And Why We Need it to Make Sense of the Corona Virus Crisis.

2)David Bell 2020, CBC News, April 13, 2020: Union says 38 confirmed COVID-19 cases at Cargill meat plant cause for closure.

3) Public Health Agency of Canada. 2006. The Canadian Pandemic Influenza Plan for the Health Sector.

4) Kim Moody 2020. How ‘Just-in-Time’ Capitalism Spread COVID-19 Trade Routes, Transmission, And International Solidarity.

5) Jesse McLaren 2020, Spring Magazine What’s wrong with a ‘war on coronavirus’?.

6) Ik maak hier gebruik van Hal Draper’s opvatting over ‘socialisme van onderop’ in The Two Souls of Socialism.

7) Voor een rijke analyse van de lessen van het aidsactivisme voor de huidige crisis, zie Gary Kinsman 2020. Some notes on learning from AIDS activism for our responses to the Coronavirus (COVID-19) pandemic, en Colin Wilson 2020 Safer sex – lessons from the AIDS crisis.

8) Xavier Lafrance vertelde me over dit voorbeeld en noemde een belangrijke analyse van de CLSC’s in het proefschrift van Anne Plourde uit 2019, État-Providence Et Système Socio-Sanitaire Au Québec : Les CLSC Comme Étude De Cas D’une Analyse Matérialiste Et Dialectique De L’état Démocratique Dans La Société Capitaliste.

9) Shiri Pasternak en Robert Houle 2020, Yellowhead Institute No Such Thing As Natural Disasters: Infrastructure And The First Nation Fight Against COVID-19.

10) Edna Bonhomme 2020, Al Jazeera 14 April 2020, Racism: The most dangerous ‘pre-existing condition’ Black Americans are dying disproportionately from COVID-19 and there is a reason for it.

11) Adam Hanieh 2020, Verso Blog This is a Global Pandemic – Let’s Treat it as Such.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op NewSocialist. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.