Moraliserende kritiek die de dingen niet bij de wortel aanpakt, blijft vrijblijvend. Hij gaat de problemen uit de weg met het opsteken van een vermanend vingertje.

Een jaar geleden verscheen in Kerk & Leven een interview van Herman Van Rompuy. Daarin zei de gewezen voorzitter van de Europese Raad dat de paus te negatief is over de EU.  “Franciscus is het verschil gewaar geworden tussen zijn ideaalbeeld van de EU als model van vrede en democratie, en het dagelijks leven. En hij wil ons weer in dat rolmodel duwen. Dat is niet realistisch. De Europese samenleving is inmiddels meer individualistisch en fundamenteel geseculariseerd, met een grote openheid op ethisch vlak – te groot in de ogen van een ontgoocheld Vaticaan dat de schuld daarvoor ten onrechte bij de EU legt. Je moet echter een onderscheid maken tussen de Unie en wat zich afspeelt in de samenlevingen van de lidstaten.”

Die Unie heeft volgen HVR kennelijk een hypostatisch karakter, te vergelijken met de Heilige Drievuldigheid. De reactionaire uitwassen in Hongarije, Polen en Oostenrijk, wegen niet op tegen het vredelievende, vooruitstrevende, verenigende Europa der volkeren.

Franciscus had namelijk gezegd dat Europa een “intelligente oplossing” moest vinden voor de vluchtelingenstroom, en dat de bureaucratische techniciteit van de EU gepaard gaat aan individualisme en consumptief gedrag. Al lang stelt het Vaticaan het individualistische liberalisme en zijn “materialistische” instelling aan de kaak, zonder de grondslag ervan te veroordelen. Niets is vandaag liberaler dan de Europese Unie: een ondemocratisch instrument om te dereguleren, de sociale zekerheid aan te tasten, de rijken rijker en de armen armer te maken.

De socialisten werken eraan mee en het mag dus geen verwondering wekken dat het rechtse populisme veld wint. “We stellen met spijt vast dat technische en economische vragen het politieke debat domineren”, zei de paus. “Mensen dreigen zo niet meer dan schakels te worden in een raderwerk dat hen behandelt als consumptiegoederen”.

Zoiets kan een fervente aanbidder van de EU als HVR niet over zijn kam laten gaan. De voormalige CVP- en huidige CD&V- politicus is als Vlaming naar eigen zeggen “meer een dichter dan een denker, meer een doener dan een strateeg” (Het christendom een moderne gedachte, 1990). En als de paus vindt dat de EU de bootvluchtelingen moet opnemen, dan moet de politieke realist begrijpen dat sommige lidstaten daar bezwaren tegen hebben.

Onder de doener HVR als partijvoorzitter in het midden van de jaren 1980, “cultiveerde de CVP veeleer een rigide en wat moraliserende houding”, en dit tegen de christelijke sociale organisaties in die open stonden voor de nieuwe sociale bewegingen. Veel minder rigide reageerde HVR als medewerker aan de EU-gedachte tegen het op liberale leest geschoeide individualisme.

HVR’s individualisme is anders: dat van een christendemocraat die in de politiek uitkomt voor zijn geloof (wat natuurlijk zijn goed recht is). “Het christendom blijft in zijn kern de eeuwige Waarheid. Zonder God, zonder Christus, zonder verrijzenis, zonder naastenliefde, is er geen christelijk geloof”. En dat geloof is het correctief op de uitwassen van de “moderne samenleving, gedomineerd door het streven naar maximale belangenverdediging, met name de maximalisering (sic) van winst, stemmen of macht. (…) Het moreel correctief is evenwel dikwijls zoek. (…) God is zozeer afwezig in de wereld dat hij (de mens) een enorme inspanning moet doen om Hem terug te vinden.” Terug naar de Kerk op zondag en de wereld wordt rechtvaardig.

HVR vindt wel dat de Kerk de nieuwe mentaliteiten moet erkennen, maar tegelijk het tegengif moet zijn tegen de commercialisering en de geestelijke robotisering. Maar het winstprincipe heeft ook positieve kanten: “De commerciële wereld weerhoudt anderzijds de openbare sector voor politisering, ideologisering en verspilling”. En dat is precies wat de EU doet: de openbare sector afbouwen, de mensen politiek dom maken, de ideologie van het liberaal individualisme verspreiden en de economische en ecologische rijkdom van de mensheid verspillen.

Vrijblijvend moreel geleuter (christelijk of niet) blijft geleuter. Met dit geleuter verschaft Herman Van Rompuy zich een hypocriet geweten en kan zijn Europese Unie voortwoekeren onder zijn leiderschap en dat van Merkel, Macron, Tusk, Juncker en Guy Verhofstadt.