Een – overigens terechte – vraag die ik regelmatig krijg, is waarom de mensen in Turkije niet of nauwelijks reageren. Want wat iedereen wel begrijpt, is dat de inflatie en de ontwaarding van de Turkse lira diep in de zakken van de gewone bevolking graaft.

Tot de staatsgreep van 1980 waren er overigens regelmatig stakingen en betogingen in Turkije, maar toen Evren de macht greep, kwam er een nieuwe grondwet en werd het stakingsrecht, maar ook het recht op syndicalisatie, serieus aan banden gelegd.

De vakbonden in Turkije

De syndicalisatiegraad in Turkije is laag, afhankelijk van de cijfers kan je zeggen dat tussen de 5 en 7% van de werkenden lid is van een vakbond. De grootste vakbond is Türk-is, en dat is een ‘gele’ vakbond.

Een ‘gele’ vakbond is eigenlijk een patronale staatsvakbond, typerend voor militaire of fascistische regimes. Met zo’n vakbonden zijn zowel regering als patronaat tevreden, deze organisaties (ik zou ze zelfs geen ‘vakbonden’ durven noemen, hoewel ze werknemers groeperen) volgen meestal het patronaat of de regering. In uitzonderlijke gevallen zijn er eens stakingen, meestal door een sector van Türk-is, maar dat is heel uitzonderlijk en de overkoepelende vakbond zal die staking nooit voluit steunen. Daarnaast is er nog een islamistische vakbond, die net als Türk-is dezelfde politiek volgt. De rest is aangesloten bij de onafhankelijke vakbonden.

De Disk (Confederatie van revolutionaire werkers) is klein, maar tegelijk ook heel strijdbaar. Zij hebben ook een afdeling in de openbare diensten (de Kesk). Je zou natuurlijk kunnen zeggen, als die ‘gele’ vakbonden dan zo slecht zijn, waarom stappen de mensen dan niet massaal over? En wees gerust, in verschillende sectoren is dat al gebeurd, maar het is niet zo makkelijk.

Ik wijs eventjes op de verschillen met de situatie in vele andere landen. Om als vakbond vertegenwoordigd te zijn in een bedrijf, moet je 50%+1 van alle werkenden hebben! Dan pas heb je het recht om als vakbond te onderhandelen met de patroons. In alle andere gevallen kan de vakbond niet onderhandelen. Er bestaat geen sectoraal overleg. Neem bijvoorbeeld de metaalsector in Turkije, bij onderhandelingen moet telkens per bedrijf onderhandeld worden. Dat geldt eveneens voor de andere sectoren.

Als er in een bedrijf een massale overstap is van leden van Türk-is naar de Disk, dan moeten alle nieuwe leden zich bij de notaris laten registreren, dit op eigen kosten. De patroon krijgt die gegevens door. Wanneer patroons en de gele vakbonden dit voelen, dan worden de woordvoerders van de onafhankelijke vakbonden meestal onmiddellijk afgedankt. Tevens zijn er intimidaties tegenover vakbondsleden die de overstap durven zetten. Als syndicalisatie jobverlies betekent, dan wordt het natuurlijk moeilijk!

Kan men staken?

De wet voorziet een ellenlange procedure (die kan langer dan een jaar zijn) voor men tot een staking over kan gaan. Maar zelfs als alle procedures zijn uitgeput, heb je nog geen stakingsrecht, dan moet je naar een soort ‘arbeidsrechtbank’ (totaal verschillend van onze arbeidsrechtbanken) gaan, die weerom een ‘verzoeningsprocedure’ kan opleggen (dat is overigens nieuwe wetgeving, onlangs ingevoerd door de AKP). Loopt het dan nog mis, dan pas krijg je het recht om te staken.

Je zou zeggen, ok, dan breekt de staking uit. Mis. De staking mag dan beginnen maar de regering kan de staking verbieden. Alle grote stakingen de voorbije jaren zijn na één dag staking verboden door de AKP-regering. Wie dan staakt, zit in de illegaliteit! Piketten zijn verboden, solidariteitsstakingen zijn verboden.

En ligt gans het bedrijf dan toch stil, dan roepen de patroons dikwijls een lock-out uit en verplaatsen zij hun bedrijf naar een andere turkse regio. Vooral de ‘kwaliteitskledingszaken’, zijn daar specialist in. Overigens, denk niet dat het hiermee gedaan is. Als een staking uitbreekt, doet de patroon beroep op ‘onderaannemers’, ik kom daarop terug, die onder begeleiding van de ordediensten de bedrijfsterreinen kunnen betreden en de productie hervatten.

Laat mij er, in de marge, nog bij vermelden, dat de ‘Turkse ordediensten’ telkens massaal aanwezig zijn en op vraag van de directie makkelijk de matrak gebruiken, naast traangas, dat is intussen een onderdeel van de ‘erdocratie’ geworden! En dan ben ik het waterkanon nog vergeten. Want bovenal moeten de patronale belangen gevrijwaard worden.

De taseron (onderaannemers)

Voorheen was het verboden volgens de Turkse arbeidswetgeving om te werken met ‘onderaannemers’. De o zo populistische toenmalige eerste minister met zijn AKP heeft dit bij wet ingevoerd, en de toenmalige president Gül heeft die wet goedgekeurd.

Wie werkt voor ‘onderaannemers’ heeft bijna nooit recht op ‘sociale zekerheid’, dat wil zeggen, ze krijgen een loon, maar dikwijls onder het minimumloon en zonder enig recht. Vele van deze onderaannemers zijn ‘crapulcu’, die dikwijls hun werknemers zelfs niet uitbetalen. In deze sector ligt het aantal dodelijke ongevallen het hoogste. En op dat vlak voert Turkije al de lijst aan!

Overigens willen velen het niet tot een proces laten komen, omdat zij smartengeld krijgen en wie van deze mensen kan een een proces betalen, tegen de batterij van advocaten van het patronaat? Deze dodelijke arbeidsongevallen, worden zelfs niet opgenomen in de statistieken.

De Disk voert hier sterk campagne tegen, organiseert de taseron-werkers, syndiceert ze en voert er acties mee. Neen, geen stakingen, dat is te moeilijk, maar wel tijdelijke werkonderbrekingen en manifestaties binnen de bedrijven. De islamistische vakbond en de Türk-is doen niks, behoudens een mondeling verzet, steunen zij bijna nooit deze acties.

De openbare diensten

De Kesk is goed vertegenwoordigd binnen de openbare diensten (vooral in het onderwijs en de verpleging in openbare ziekenhuizen). Ieder jaar is er een soort van ‘openbaar’ overleg, waar de lonen worden vastgelegd (dat geldt voor het minimumloon, dat geldt voor het loon in openbare diensten, dat geldt voor de pensioenen).

De minimumlonen in de publieke sector liggen hoger (iets hoger) dan in de private sector. Tegelijk is het verboden om te staken in openbare diensten. Wat gebeurt er als je acties voert in de openbare sector? Ondanks alles, want de onafhankelijke vakbonden zijn ‘relatief’ sterk in de openbare sector, gebeuren er acties.

En dan gebeurt het volgende (ik geef een voorbeeld uit de praktijk): het personeel van het openbare ziekenhuis van Sanliurfa ging in zitstaking voor enkele uren. Op de binnenkoer kwamen zij bijeen, scandeerden slogans. Ik heb daar twee vrienden. De ene is een jonge man met een beperking, de andere is kinesiste. Zij zijn allebei lid van de Ses (een sectorafdeling van de Kesk).

Mijn vriend (met een beperking) kan na de actie kiezen, of hij verliest zijn job, of hij moet gaan werken in een openbaar ziekenhuis in Nevsehir (een ongelooflijk conservatieve stad). Mijn vriendin had dezelfde keuze. Zij werd overgeplaatst naar Gaziantep of verloor haar job. Ik logeerde bij de man (die bij de post werkte) van de kinesiste. Zij hadden twee jonge kindjes. Zij konden elkaar nog maximaal tweemaal per maand zien (de afstand Urfa-Antep is toch enkele uren enkel). Wel, als ik die kinderschoentjes zag staan, dan dacht ik, dat is het vreselijkste wat men mensen kan aandoen! Ook dit is Turkije.

Moet ik dan zwijgen of schrijven? Neen, dan is zwijgen een misdaad, net zoals het een misdaad is om gezinnen van elkaar te scheiden. Ambtenaren kunnen immers ‘permanent’ overgeplaatst worden. Soms gebeurt dit op vraag van de mensen, maar dat het wordt ook gebruikt om ‘politieke’ of ‘syndicale’ redenen, dat is toch het laagste van het laagste.

Ik was (en ben dat overigens nog steeds) een syndicalist. Syndicale vrijheden zijn (net als andere vrijheden) essentieel voor een democratie. Turkije negeert constant de syndicale vrijheid. De president zegt heel fier ‘zolang ik president ben zullen er geen stakingen zijn’. Salazar, Franco, Mussolini en Hitler hadden eenzelfde discours. Ik zeg niet dat de president een fascist is (historisch gezien zou ik dan een fout maken) maar hij komt er wel heel dicht bij. En dat is niet gezond!

Om te eindigen, onze Turkse syndicalisten in België

Hoelang kunnen sommige Turkse mensen in België, zelfs afgevaardigden van mijn eigen vakbond ABVV, Erdogan en de doodstraf ongestraft blijven verdedigen zonder uitgesloten te worden uit de vakbond? Het spijt me, dit is een vakbond onwaardig, zeker mijn eigen vakbond. Ofwel zijn we echte vakbonden, ofwel zijn we vagebonden!