België is in de ban geraakt van wat de pers ooit de Bende van Nijvel heeft genoemd. De zaak is mysterieus genoeg om na enkele recente onthullingen het publiek te boeien. Het lijkt wel of er een samenzwering achter stak. Zonder te geloven in complottheorieën om de politieke geschiedenis te verklaren, kunnen we het gebeurlijke bestaan van complotten niet afwijzen. Wie weet wat we binnenkort te horen zullen krijgen.
Maar waarom werd deze terreur zaaiende groep een “bende” genoemd? De zichzelf links noemende Belgische CCC of de Duitse RAF kregen het epitheton “bende” niet opgeplakt. Zij waren immers en kwamen er voor uit, organisaties met een bepaald politiek doel, met een ideologie, een strikte discipline, enz..
Het woord “bende” daarentegen heeft een negatieve gevoelswaarde inzake leiderschap, organisatie en doelstellingen: bendes zijn meestal ongeregelde groepen van criminelen die los van elkaar en in het wilde weg opereren. De zogenaamde Bende van Nijvel gaf integendeel de indruk van een wel georganiseerde, koelbloedige groep, met kenmerken van de speciale interventie-eenheden van de ordediensten.
Met het woord bende werd (kennelijk onbewust) het georganiseerde, doelgerichte kenmerk van de Brabantse terreurgroep verdonkeremaand. Blijkbaar ging het, zo stelde men het meestal voor, om een zootje ongeregeld, abnormale kerels die een ziekelijk plezier hadden in het bang maken en het bloed doen vloeien van burgers. Radicaal links dacht er toen anders over.
Het was de tijd van de strategie van de spanning zoals die in Italië door de geheime diensten en extreem rechtse organisaties werd toegepast om argumenten te geven aan het instellen van een autoritair regime. Het was ook de tijd van Gladio, de paramilitaire organisatie die na een eventuele bezetting van West-Europa door de USSR, de strijd moest voortzetten.
Het was de bloeitijd van uiterst rechtse en fascistische verenigingen als de NEM-clubs, Forces Nouvelles, Westland New Post en het Front de la Jeunesse. We moeten eveneens de Cepic van Paul van den Boeynants vermelden, een drukkingsgroep in de schoot christendemocratische partij (CVP/PSC) om aldaar de invloed van het ACV te bestrijden en waarin een uiterst rechtse figuur als de Baron Benoît de Bonvoisin actief was.
Over het geknoei in het toenmalige onderzoek hoef ik niets te zeggen. Dat is nu nogmaals duidelijk geworden. We mogen niet vergeten dat de verantwoordelijkheid van de regerende partijen in dat geknoei aan het licht kan worden gebracht. Er daar kunnen de partijen die er vandaag de voortzetting van zijn, zich niet over verheugen. We blijven sceptisch over een mogelijke opheldering van een niet zo oud mysterie.
