Uiteindelijk moet hij zijn vingernagels op de deur van Downing Street 10 hebben achtergelaten toen hij gillend uit zijn ambt werd gesleept. Zijn ontslag-toespraak toonde aan hoe waanzinnig en vol zelfmedelijden Johnson is. Zoals het verwende rijkeluiskind dat hij is, was zijn ontslag de schuld van iedereen behalve van hemzelf.
Hij wees er nadrukkelijk op dat het de Tory fractie in het lagerhuis was die het hem had aangedaan. Hij gelooft nog steeds dat de leden van de Conservatieve partij nog steeds achter hem staan. Zeker, hij heeft daar waarschijnlijk meer steun dan in het parlement, maar veel Tory-leden en, wat belangrijker is, Tory-kiezers hebben hem in de steek gelaten. Zijn verwijzing naar het gesjacher was een sneer naar de media, maar de realiteit is dat als hij dezelfde behandeling had gekregen als Corbyn, hij al maanden geleden zou zijn ontslagen.
Het was nu het kudde-instinct dat hem naar buiten duwde. De 60 ministers en regeringsleden die de afgelopen dagen hun ontslag indienden, handelden op de een of andere manier niet rationeel. Het is waar dat ze jarenlang schandelijk hebben ingestemd met wat ze wisten dat Johnsons leugens waren en pas zijn opgestapt toen ze beseften dat ze op een electorale ramp afstevenden. Alle acties van zijn parlementsleden in de afgelopen week werden door Johnson omschreven als ‘excentriek’ en zouden leiden tot een regering van de Labourpartij. Hij had zelfs het lef om te suggereren dat de peilingen niet zo ongunstig waren. Hij citeerde de relatieve kansen voor de partij en negeerde de catastrofale niveaus van zijn eigen persoonlijke impopulariteit. Natuurlijk herhaalde hij ook de leugens over hoe succesvol zijn aanpak van de pandemie en Brexit is geweest.
De afspraak die hij lijkt te hebben gemaakt met het Comité 1922 en hooggeplaatste partijfiguren is dat hij tot begin oktober premier blijft. Er gaan nu al veel stemmen binnen de conservatieve partij op tegen dit idee. Lord Frost, zijn belangrijkste Brexit-onderhandelaar, en ook Dominic Cummings en John Major hebben gezegd dat dit een heel slecht idee is. Labour, de Liberaal-Democraten en de Schotse Nationale Partij hebben allemaal gezegd dat ze voor zijn onmiddellijke aftreden zijn. Labour heeft gezegd dat het een motie van wantrouwen tegen hem zal indienen.
Het is mogelijk dat sommige of alle kandidaten voor het leiderschap denken dat het toestaan van deze regeling goed zal vallen bij de meer pro-Johnson Tory leden. Als je je tegen zijn demissionaire rol uitspreekt, kan dat je kansen op stemmen onder dit electoraat schaden. Het precedent van Teresa May die zo’n rol speelt, gaat niet echt op. May verloor door een grote politieke kwestie, Brexit, niet vanwege haar persoonlijke integriteit. Hoe kunnen al die ministers die zeiden dat ze niet verder konden met zo’n gemankeerde leider, zich omdraaien en hem rustig nog eens drie maanden accepteren?
Suella Braverman heeft zich al kandidaat gesteld en heeft de toon van het leiderschapsdebat gezet. Ze is voor een lage belasting en een licht gereguleerde economie met minder overheidsuitgaven. Braverman wil de migrantenboten ‘regelen’ en de oorlog tegen de zogenaamde ‘woke’- of ‘cancelcultuur’ voortzetten. Ook zou er een einde komen aan het naleven van Europese of zelfs internationale mensenrechtenregels.
Er is duidelijk een spanning binnen de partij tussen een terugkeer naar zuiverder Thatcheriaanse waarden en de nivellerende demagogie van Johnsons nieuwe Brexit-coalitie. Tegelijkertijd is er nog steeds een minderheid van Tory-parlementsleden die voorstander is van een meer consensuele één-natiebenadering – sommigen van hen staan ook kritisch tegenover Brexit. Het is echter onwaarschijnlijk dat een winnaar kritisch zal zijn over het Brexit-proces, aangezien de partij en de leden massaal het reactionaire Brexit-project zijn gaan steunen. Gezien wat er met Johnson is gebeurd, zal er veel meer rekening worden gehouden met persoonlijke integriteit en competentie. Tegelijkertijd willen ze iemand met enige campagnevaardigheid – dus een Teresa May lookalike is uitgesloten.
Steve Baker, die een belangrijke rechtse Brexit-leider was, is met zijn Europese Onderzoeksgroep een andere zorgwekkende kandidaat. Hij deelt niet alleen Braverman’s benadering van de belangrijkste kwesties, maar is ook een ontkenner van de klimaatverandering en wil dat de partij zelfs haar nogal timide beleid inzake groene kwesties overboord gooit.
Het lijkt erop dat Sajid Javid hoger in de populariteit van de parlementsleden is gestegen door zijn ontslagverklaring in het parlement, waarin hij zijn kritiek op het Johnson-regime niet inhield. Ben Wallace, de minister van Defensie, wordt ook genoemd als een serieuze kanshebber, hoewel hij niet heeft aangegeven dat hij geïnteresseerd zou zijn. Zijn prominente aanwezigheid in Oekraïne heeft hem geen windeieren gelegd bij de parlementsleden van de Tory’s en bij de leden. Hij zou wel eens het tegenovergestelde kunnen zijn van het onstabiele charisma van Johnson. Liz Truss en Rishi Sunak behoren nog steeds tot de koplopers, hoewel onthullingen over het vermogen en de belastingzaken van de laatste hem schade hebben berokkend. Truss voert al enige tijd campagne, maar het feit dat ze, in tegenstelling tot Sunak of Javid (of zelfs Zahavi op het laatste moment), heeft verzuimd tegen Johnson op te treden, heeft haar wellicht stemmen gekost.
In leiderschapsstrijd van de Tory’s worden de favorieten vaak aan de kant geschoven ten gunste van de outsiders. Iemand als Penny Mordaunt zou in dat profiel kunnen passen, aangezien ze buiten het Johnson-regime lijkt te staan. Tom Tugendhat zou een ander kunnen zijn.
Wie er ook wint, er zal niets veranderen aan het tegen de arbeidersklasse gerichte beleid van deze Tory-regering. Het is zelfs mogelijk dat de verhoogde overheidsinvesteringen in het kader van de ‘nivellering naar boven’ worden teruggeschroefd op het altaar van de Thatcheriaanse bezuinigingen. Geen van de kandidaten zal zich bezighouden met een programma om de ernstige verlaging van de levensstandaard van de bevolking terug te draaien. Geen van de kandidaten zal waarschijnlijk het racistische, anti-migrantenbeleid of de verdere inperking van de democratische rechten terugdraaien. Allen zullen oorlog blijven voeren tegen de progressieve cultuur, bijvoorbeeld op het gebied van trans-rechten.
Zowel de kwestie van Johnson die in de tussentijd premier blijft als de strijd om het leiderschap zullen de verdeeldheid in de Tory-partij vergroten en de kans vergroten dat de Labour-partij de volgende verkiezingen wint. Nu heeft Labourleider Starmer terecht (eindelijk!) de oneerlijkheid van Johnson aangevallen en zijn afzetting geëist. Maar dat gebeurt in naam van het nationaal belang en ter bescherming van de onschendbaarheid van de Britse democratische instellingen. Er wordt geen verband gelegd met de noodzaak voor de Labourpartij om een gecoördineerde reactie van de arbeidersbeweging te steunen om de levensstandaard van de werkende mensen te verdedigen tegen de achtergrond van loonsverlagingen en prijsstijgingen. In plaats daarvan moeten schaduwministers (van labour) worden gestraft als ze solidariteit betuigen bij de picketlines van spoorwegarbeiders. Beleidsmaatregelen die onder Corbyn zijn ontwikkeld en die massale steun zouden kunnen mobiliseren, zoals openbaar eigendom van de nutsbedrijven of een minimumloon van 15 pond, worden gedumpt ten gunste van gemeenplaatsen over veiligheid, welvaart en respect (wat die ook mogen betekenen).
Een opvallende opmerking van Starmer was dat Johnson ‘altijd al ongeschikt was voor zijn functie’. Waarom heeft hij zijn aanvallen op de premier dan ingehouden tijdens de covid-pandemie? Er werd nauwelijks iets gemompeld over bekwaamheid. Als hij (en ook Corbyn voor hem) het karakter van Johnson veel meer had aangevallen, had dat veel eerder tot grote stemmenvoorsprong voor Labour kunnen leiden.
We mogen nooit vergeten dat dezelfde massamedia die nu de tekortkomingen van Johnson verkondigen, veel werk hebben verzet om het beeld van de brutale grapjas ‘Boris’ te creëren. In hoeverre hebben ze geprobeerd Johnson echt achter de broek te zitten over schandalen zoals de Arcuri-deals, toen hij overheidsgeld liet gaan naar het bedrijf dat werd geleid door de vrouw met wie hij het bed deelde? De media waren meer bezig met het afkraken van Jeremy Corbyn door nepnieuws te creëren over zijn ‘antisemitisme’ en ervoor te zorgen dat Johnson hem in 2019 zou verslaan.
Nu wrijven de media en de parlementsleden zich in de handen over wat een slecht ei die lieve Boris wel niet is. Maar vergeet niet dat al die mensen die hem nu willen vervangen, er ook voor hebben gezorgd dat de rijken rijker worden en dat de werkende mensen de kosten van de kapitalistische bezuinigingen betalen. Sajid Javid houdt ervan zijn achtergrond, met zijn vader als buschauffeur, op te poetsen, maar hij heeft tientallen jaren in de financiële wereld gewerkt en belastingdeals in zijn voordeel geregeld.
Aditya Chakrabortty vat de aard van Johnson en deze politici in de Guardian vrij accuraat samen:
“Deze mensen zijn slecht in regeren omdat ze geloven dat regeren slecht is. Voor hen is hogerop komen een mooie slogan. Hun echte doel lijkt om er zelf beter van te worden. En als ze uiteindelijk vertrekken, is hun enige straf hogere vergoedingen in het after-dinner circuit, een belachelijk voorschot op een boek en hun keuze uit directeursfuncties in de City.”
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Anti Capitalist Resistance. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.
