Klimaat: resultaat via strijd, niet op de COP’s

De klinkende mislukking van de Klimaatconferentie van Madrid werpt een scherp licht op het onvermogen van het kapitalistische systeem om de klimaatbedreiging af te wenden. De oplossingen komen niet voort uit de COP’s maar uit sociale mobilisaties, uit de strijd van mensen tegen uitbuiting en onderdrukking.

In de 25 jaar van hun bestaan hebben de COP’s niet geleid tot doeltreffende en eerlijke maatregelen om de ‘gevaarlijke antropogene (door de mens veroorzaakte) verstoring’ van het klimaat op aarde, waarvoor wetenschappers al tientallen jaren, op een steeds nauwkeurigere en dringender wijze waarschuwen, te voorkomen.

Het resultaat zien we voor onze ogen: branden, overstromingen, cyclonen, droogte… Sinds de Top van Rio de Janeiro (1992) is er zoveel tijd verloren gegaan dat het niet langer mogelijk is om een ramp te voorkomen: hoewel de middelen om de ramp te stoppen er zijn, groeit ze snel en dreigt ze te veranderen in een verschrikkelijke catastrofe. Honderden miljoenen mensen en andere levende wezens lopen het risico om er met hun leven voor te betalen.

De oorzaak van deze hallucinerende, angstaanjagende en absurde situatie staat buiten kijf: bedrijven die fossiele brandstoffen gebruiken, weigeren deze brandstoffen in de grond te laten zitten. De banken steunen ze, alle grote economische sectoren doen hetzelfde en de regeringen springen in de houding, omdat ze allemaal ten dienste staan van de kapitalistische winst en het concurrentievermogen.

Politici proberen ons gerust te stellen door te zeggen dat de COP26 volgend jaar in Glasgow eindelijk het ‘nieuwe marktmechanisme’ zal aannemen, waartoe in 2015 in Parijs in principe is besloten en waarover de onderhandelaars in Madrid geen overeenstemming hebben kunnen bereiken. Een beetje geduld, zo wordt ons verteld: dan komt alles goed, omdat de staten dan een goede basis zullen hebben om ‘emissierechten’ te verhandelen en zo de kloof tussen hun nationale verplichtingen (+3,3°C!) en de doelstelling van maximaal 1,5°C, tegen lagere kosten te dichten.

Je moet naïef zijn om zulke beloften te geloven! Het Kyoto-protocol had ook een marktmechanisme gecreëerd dat ‘robuust’ werd genoemd. De resultaten zijn duidelijk: 73% van de uitgewisselde emissierechten leken alleen maar reducties, nauwelijks 2% kwam echt overeen met daadwerkelijke reducties.⁽¹⁾How additional is the Clean Development Mechanism?, Öko-Institut E.V, Berlin 2016. Bovendien werden veel van deze emissierechten verworven ten koste van mensen in het Zuiden, vooral inheemse volkeren die van hun land werden verdreven. Pogingen om het systeem te ‘corrigeren’ hebben de grootste fraude geëlimineerd ⁽²⁾Met name de HFK-23-sector, waardoor onder het mom van emissiereductie meer broeikasgassen werden uitgestoten!, maar zonder in essentie iets te veranderen…

Ongeveer 4,3 miljard aan emissierechten die onder het oude systeem zijn gegenereerd, zijn nog steeds niet verhandeld. Dit is meer dan de jaarlijkse uitstoot van de Europese Unie. China heeft er 60% van, India 10% en Brazilië 5%.⁽³⁾Financial Times, 15/12/2019. Hoewel het gemak waarmee deze emissierechten door middel van een aantal trucjes zijn gegenereerd, heeft geleid tot een ineenstorting van de prijzen, vertegenwoordigt de voorraad onverkochte rechten nog steeds een groot bedrag. Degenen die deze rechten bezitten weigeren ze op te geven.

In Madrid eisten Brazilië, China, India en Australië dat zij hun oude ‘Kyoto’-emissierechten onder het nieuwe mechanisme konden blijven verkopen. Het afwijzen van dit exorbitante verzoek was het minste wat gedaan had kunnen worden, omdat het voor deze landen gewoon een manier is om zich op frauduleuze wijze te blijven verrijken en te doen alsof ze zich inzetten voor het klimaat. Maar alle regeringen erkennen de mogelijkheid om fossiele CO2-emissiereducties te vervangen door CO2-opname door bossen en deze ‘koolstofcompensatie’ is op zich al een enorme zwendel.

Feitelijk maakt de zwendel deel uit van het principe van het neoliberale klimaatbeleid. Waarom? Omdat blijkbaar alleen fraude de onverzoenlijke tegenstelling tussen de eindigheid van de aarde en de oneindigheid van de dorst naar kapitalistische winst kan overwinnen. Het klimaatbeleid wordt steeds duidelijker en directer gestuurd door multinationals. Ze hebben hun tactiek veranderd: in plaats van de werkelijkheid te ontkennen, doen ze alsof ze die erkennen, claimen ze dat ze bereid zijn om vastberaden samen te werken en zo de touwtjes in handen te nemen… en spelen ze het spel mee om verder te gaan met het verbranden van steenkool, olie en aardgas terwijl ze nieuwe zwendel bedenken.

Het proces zelf van de COP’s weerspiegelt deze groeiende invloed. Meer nog dan voorgaande conferenties werd de conferentie van Madrid gesponsord door vervuilers. Zo hebben de twee grote Spaanse energieconcerns Iberdrola en Endesa elk met 2 miljoen euro de top gefinancierd.⁽⁴⁾El Independiente, 19/11/2019. Anderzijds werden tweehonderd NGO-activisten uit het congrescentrum verdreven en werden vertegenwoordigers van arme landen uitgesloten van een aantal slotvergaderingen…⁽⁵⁾Climate Home News.

Sommige mensen vestigen hun hoop op de top tussen de Europese Unie en China, die in september 2020, enkele maanden voor Glasgow, zal plaatsvinden. Je heb de realiteit volledig uit het oog verloren als je denkt dat een overeenkomst tussen deze twee imperialismen (of andere bilaterale overeenkomsten) de COP26 zou kunnen leiden naar een eerlijke en doeltreffende uitweg uit de klimaatcrisis.

De ‘Green Deal’ die de Europese Unie op de COP25 heeft aangekondigd, laat er geen twijfel over bestaan. Wat men er ook over gezegd moge hebben: ‘Duurzame ontwikkeling’ is niet langer voldoende om een illusie te wekken, deze ‘Green Deal’ is niets anders dan het nieuwe masker van groen kapitalisme (waaraan we een beetje ‘rechtvaardige overgang’ toevoegen, om de vakbonden te laten inslapen)… Om het concurrentievermogen te beschermen, zullen we een invoerbelasting heffen… maar de Unie kan haar landbouwproducten naar het Zuiden blijven exporteren tegen lage prijzen, wat de lokale producenten ruïneert.

In Madrid is de Chinese regering een verdediger van het Zuiden van de wereld geworden. Als voorwaarde voor het verhogen van haar klimaatdoelstellingen heeft zij gesteld dat de rijke landen hun beloften van financiële steun en compensatie voor de ‘verliezen en schade’ die in arme landen worden geleden, nakomen. Maar het is gewoon tactiek. Zoals in elk imperialistisch land zijn de zorgen van Peking geostrategisch van aard: het uitbreiden van de externe invloed en het versterken van het militaire potentieel… terwijl het iedereen verboden wordt om te protesteren tegen schendingen van de mensenrechten in China.

De EU en China hebben maar één ding in gedachten: de klimaatontkenning van de Amerikaanse regering aangrijpen om de markten van het ‘groene kapitalisme’… en de wereldwijde hegemonie te veroveren. De andere kant van de medaille is de verplaatsing van de vuile productie naar de perifere landen, de geologische opslag van CO2, de zinloze ontwikkeling van kernenergie, het niet in aanmerking nemen van grijze emissies ⁽⁶⁾Grijze emissies worden gedefinieerd als emissies die verband houden met de productie van ingevoerde goederen. en die van het internationale vervoer, het monopoliseren van de CO2-absorptiecapaciteiten van de bodem en de bossen… Het is niet toevallig dat China zijn steenkoolproductie weer opstart.

Samen met twee andere activisten schreef Greta Thunberg onlangs dat ‘de klimaatcrisis niet alleen over het milieu gaat. Het is een crisis van mensenrechten, rechtvaardigheid en politieke wil en wordt gevoed door koloniale, racistische en patriarchale onderdrukkingssystemen. We moeten ze allemaal ontmantelen.'⁽⁷⁾https://www.project-syndicate.org/commentary/climate-strikes-un-conference-madrid-by-greta-thunberg-et-al-2019-11/ Op de COP zei de jonge Zweedse dat de oplossing niet van topontmoetingen zou komen, maar van de bevolking. Dat is inderdaad de conclusie die moet worden getrokken na een kwart eeuw van kapitalistische klimatologische hoogstandjes: de oplossing zal komen door strijd, niet van de COP’s!

Geen enkel marktmechanisme zal de door de markt veroorzaakte klimaatramp stoppen. De vernietiging van maatschappij en natuur zijn twee kanten van dezelfde medaille. Om de samenleving en de natuur te herstellen is het nodig om minder te produceren, minder te vervoeren en meer te delen om aan de werkelijke sociale behoeften te voldoen, niet aan die van de kapitaalaccumulatie. Het is een keuze van de samenleving, een keuze van de beschaving en kan alleen maar worden gemaakt en beslist in strijd. De vijand moet duidelijk worden geïdentificeerd: de vijand is het kapitalistische, productivistische, uitbuitende, racistische, patriarchale en dodelijke systeem.