De verrassende stap van Emmanuel Macron nadat zijn partij was verslagen door het extreemrechtse, post-fascistische Rassemblement national (RN) van Marine Le Pen heeft een bom doen ontploffen in het hele Franse politieke spectrum.

Macron heeft een periode van grote politieke instabiliteit ingeluid, die de financiële markten al in beroering heeft gebracht. Sommige Franse bazen overwegen zelfs om met Le Pen in zee te gaan.

De Franse president had al geen duidelijke meerderheid in het Franse parlement en is afhankelijk van dagelijkse akkoorden tussen zijn Ensemble (Samen) beweging en de mainstream rechtse Republikeinen (LR). Misschien dacht hij dat de dreiging van een parlementaire meerderheid voor Le Pen hem en zijn partij opnieuw zou redden als de mainstream rechtse en linkse partijen zouden samenwerken om Le Pen tegen te houden. Misschien dacht hij dat een meerderheid van Le Pen, in samenwerking met zijn presidentschap, het RN juist zou verzwakken in de drie jaar voorafgaand aan de volgende presidentsverkiezingen. Of dacht hij dat zijn beweging, ondanks de daling van zijn persoonlijke scores, kiezers zou kunnen terugwinnen?

Het antwoord van links

Ongetwijfeld zag hij het uiteenvallen van de Nieuwe Volksunie (NUPES) van Jean-Luc Mélenchon, France Insoumis (LFI), de Socialistische Partij (PS), de Ecologen en de Communistische Partij (PCF) als een teken dat links geen probleem voor hem zou zijn. Ondanks het succes van NUPES in 2022 in de poging de parlementaire meerderheid van Macron te vernietigen, zaten die stromingen elkaar in de haren, vooral over Gaza, Oekraïne en hoe om te gaan met de etnische minderheden in Frankrijk. De PS streed met het LFI om het leiderschap van breed links terug te winnen en ging daarvoor nog meer naar het gematigde midden.

Het Nieuwe Volksfront

In plaats van verder uiteen te vallen, zijn de verschillende linkse stromingen samengekomen in het Nieuwe Volksfront (NFP). Het doet denken aan het historische Volksfront van 1936 dat door strijd en stakingen, en niet alleen met een verkiezingspact, historische overwinningen behaalde, zoals betaalde vakantiedagen voor de arbeidersklasse.

Dat Le Pen met 33 procent de grootste partij werd in de Euroverkiezingen heeft links echt wakker geschud. Binnen een dag of wat was er een overeenkomst over een radicaal-links sociaaldemocratisch programma en een overeenkomst om in elk kiesdistrict één kandidaat te stellen.

De verkiezingen zijn niet gebaseerd op eerlijke evenredige vertegenwoordiging, maar vinden plaats in twee ronden als niemand 50 procent plus één wint in de eerste ronde. De twee beste kandidaten gaan door, plus ieder ander die 12,5 procent van de geregistreerde kiezers heeft gewonnen (‘driehoeksstrijd’). Concurrerende linkse kandidaten in de eerste ronde zou winst van het RN vergemakkelijken.

In alle peilingen heeft de NFP tussen 3 en 8 procentpunten achterstand op hetzelfde RN. Macron? Nog meer dan tien punten verder daarachter. Links zou nog steeds een dramatische overwinning kunnen behalen. En met minder dan een week te gaan staat het hele spel nog op de wagen. Maar als we de peilingen mogen geloven, ziet het er op dit moment naar uit dat Macron óf een algehele meerderheid van het RN tegemoet kan zien, óf een parlement zonder meerderheid maar met het RN als grootste partij.

Het RN is al de grootste partij, de peilingen laten echter een aanzienlijke electorale groei zien. Een probleem met de nationale peilingen is hoe ze zich vertalen naar de honderden belangrijke lokale verkiezingen. Zullen bijvoorbeeld alle linkse stromingen in de NFP afhaken in de tweede ronde, of zullen ze denken een kans te maken in de zogenaamde ‘driehoeksstrijd’? De leiders van de Ecologisten en de PS hebben al gezegd hun kandidaten terug te trekken ten gunste van de grootste niet-RN partij. Sommige LFI-leiders hebben hetzelfde gesuggereerd, zonder evenwel aan te geven of dit ook geldt als hun kandidaten 12,5 procent of meer hebben behaald en dus mee kunnen doen aan een tweede ronde ‘met drie kandidaten’.

Verdere complicaties ontstonden toen Jean-Luc Mélenchon – een centralistisch leider die niet veel dissidenten duldt – besloot bekende LFI-dissidenten van de lijst te schrappen. Een aantal dissidenten stelt zich toch kandidaat en wordt in sommige gevallen gesteund door de lokale CP- en SP-afdelingen en andere NPF-partijen. Dat heeft geleid tot vergeldingsmaatregelen van de LFI, die kandidaten van de CP of SP elders hebben voorgesteld.

De revolutionaire groepering, de Nieuwe Antikapitalistische Partij (NPA, zusterorganisatie van SAP-Antikapitalisten), heeft direct positief gereageerd op de oproep aan de NFP. Zij heeft een kandidaat toegewezen gekregen in de buurt van Carcassonne in de Aude. Philippe Poutou, ex-autoarbeider en momenteel gemeenteraadslid in Bordeaux, stelt zich kandidaat. Maar omdat de gematigde PS het principiële standpunt van de NPA over solidariteit met Palestina heeft veroordeeld, stelt de PS één van hun lokale mensen kandidaat tegenover Poutou. Volgens een bericht in de nieuwsbrief van Mediapart heeft Poutou een positieve reactie gekregen van de lokale activisten van de andere NFP-partijen. De NPA stelt in ieder geval dat de verkiezingscampagne óók gaat over het opbouwen en voorbereiden van een netwerk van activisten voor de strijd en uitdagingen na de verkiezingen.

Interne spanningen

Een andere bron van spanning binnen het front – uiteraard aangewakkerd door Macron en de mainstream media – is de discussie over wie de NFP nomineert als premier. Normaal gesproken zou je verwachten dat dat een leider zou zijn van de stroming binnen de NFP met de hoogste score. Dat zou wel eens de LFI kunnen zijn – momenteel de linkse partij met de meeste parlementsleden – en dus Jean-Luc Mélenchon (JLM). Die laatste dringt zich niet op, maar sluit zich ook niet uit.

Alle andere grote stromingen staan kritisch tegenover een premierschap van JLM. Ze zeggen dat hij verdeeldheid zaait met zijn kritiek op de politie, op Israël en zijn nogal ‘kampistische’ lijn over Oekraïne. Volgens hen verliest hij stemmen in het centrum, zelfs als hij de etnische minderheid en de arbeidersklasse in de grote steden kan mobiliseren. Zijn critici gebruiken de peilingen van de mainstream media om te ‘bewijzen’ dat hij geen ’verbinder’ is, maar mensen tegen zich in het harnas jaagt. Grote ‘mannen’ op leeftijd van de SP, zoals ex-premier Lionel Jospin en ex-president François Hollande (die rechtstreeks de deur opende voor Macron), zijn beiden uit hun pensioen gehaald om zich aan te sluiten bij dit anti-JLM-koor.

Macron komt in hoofdlijnen overeen met de PS. Hij gaat tekeer tegen de twee ‘extremen’ van Le Pen en LFI. Zijn mensen gaan zelfs zo ver om te zeggen dat ze allebei profiteren van elkaar. Macron zei – melodramatisch – dat dat tot een burgeroorlog zou kunnen leiden. Hij hoopt opnieuw een centrum te creëren dat door zijn eigen verdeeldheid zaaiende beleid over het verhogen van de pensioenleeftijd en het snijden in de overheidsuitgaven is vernietigd. Het zal moeilijk worden voor Macron om tegelijkertijd mensen uit de ‘linkse familie’ op te roepen zich achter hem te scharen en tegelijkertijd het sociale en economische programma van de NPF af te breken.

Versnippering mainstream rechts

Bij mainstream rechts heeft de bom van Macron de verschillende tendensen eerder versnipperd dan samengebracht. De leider van de Republikeinen (LR), Ciotti, koos eenzijdig voor een alliantie met de post-fascistische Le Pen. Zijn actie leidde tot een interne opstand. Die liep uit op een klucht toen hij zichzelf opsloot in zijn hoofdkantoor om te voorkomen dat de meerderheid van het Politiek Bureau hem zou wegstemmen. Het eindresultaat is dat er tientallen kiesdistricten zullen zijn waar het RN en de overgebleven aanhangers van Ciotti op één lijst staan. Bijgevolg is de hoop van Macron op een sterkere score van potentiële coalitieaanhangers onder LR mainstream rechtervleugel de bodem ingeslagen. Ook een verdere versplintering van LR is niet uitgesloten als het RN het goed doet in de verkiezingen – een Italiaanse oplossing met een coalitie tussen zogenaamd mainstream rechts en de postfascisten kan nog steeds een optie zijn. Bepaalde sectoren van het Franse establishment zijn al genegen zich aan te sluiten bij Le Pen – een deel of de hele LR erbij betrekken zou dat proces helpen.

Nog rechtser dan Le Pen hebben we de lijst van de neofascist Zemmour, Reconquete (Herovering), met 5,5 procent bij de Euroverkiezingen. Lijsttrekker was Marion Maréchal, een nicht van Le Pen, die terugliep naar tante, ervan uitgaande dat extreemrechts een gezamenlijke lijst zou hebben bij de parlementsverkiezingen (als je hun Euroscores optelt zitten we op 37 procent). Zemmour heeft dat plan afgewezen. Maar het ziet er naar uit dat wat hij ook zegt, zijn stemmen naar Le Pen zullen gaan.

Bardella

Jordan Bardella leidde met succes het RN naar 31 procent en de overwinning in de Euroverkiezingen. Hij leidt de verkiezingscampagne van RN, als de vermoedelijke premier als het RN wint. Hij is pas 28 jaar en vertegenwoordigt het succes van het werk van Le Pen op lange termijn om haar politieke stroming te hervormen. Slim gekleed, een vlotte communicator en op de hoogte van sociale media, is Bardella het moderne gezicht van het post-fascistische autoritarisme. Hij is de belichaming van wat de Fransen dédiabolisation noemen – de ont-demonisering: het Macron moeilijker maken om elke keer met de anti-republikeinse en fascistische waarden van vogelverschrikker RN te zwaaien.

Als je naar Bardella luistert, zie je dat het RN op veel economische beleidsterreinen weinig verschilt van Macron. Het RN schreeuwt niet langer tegen de EU. Pensioen? Het RN verwerpt de Macron-hervorming, maar steunt een terugkeer naar 60 jaar alleen als je op je 20e begint te werken en 40 jaar premie hebt betaald; anders wordt het 62 jaar met 42 jaar premie. Hij kwam ook met plannen om lager betaalde werknemers helemaal vrij te stellen van belastingheffing. Het RN moet zijn basis ‘pleasen’, met veel werknemers, vooral in ex-industriële zones, de kleinere steden en plattelandsgebieden. Er zijn tal van anti-migrantenmaatregelen gebaseerd op de ideologie van ‘het Franse volk eerst’. Vijfendertig armoedebestrijdingsorganisaties hebben dat aan de kaak gesteld en gezworen dat in hun werk te verwerpen.

Die logica volgend, zei hij dat mensen met een dubbele nationaliteit uitgesloten zouden worden van een aantal gevoelige banen in de staatssector. 3,5 miljoen mensen hebben een dubbele nationaliteit in Frankrijk en commentatoren stelden dat zelfs straatvegers getroffen zouden kunnen worden. Le Pen verduidelijkte dit door het over veiligheids- en defensiebanen te hebben. Maar de algemene stemmingsmuziek verdeelt Franse burgers in eerste- en tweederangscategorieën.

Er werd ook repressieve wetgeving voorgesteld om radicale groepen van ‘links en rechts’ te verbieden. De NPA is door de regering al beschuldigd van het dekken van terrorisme vanwege haar principiële standpunt van kritische maar onvoorwaardelijke steun aan het Palestijnse verzet. Ironisch genoeg: Het RN is opgericht door een bekende antisemiet Jean-Marie Le Pen, terwijl Bardella fel de zionistische staat verdedigt door te zeggen dat erkenning van Palestina gelijk zou staan aan erkenning van terrorisme.

Actieprogramma NFP

Anderzijds heeft het NFP een actieprogramma dat de levensstandaard van werkenden verdedigt en een stimulans kan zijn voor verdere actie en mobilisatie. Het standpunt over zowel Gaza als Oekraïne is goed – het veroordeelt de Russische invasie en steunt het Oekraïense verzet, inclusief het sturen van wapens. LHBT+-rechten worden verdedigd en uitgebreid. Macron heeft kritiek geuit op het positieve beleid ten aanzien van transseksuelen – ‘links zegt dat je je plaatselijke gemeentehuis kunt binnenlopen en van geslacht kunt veranderen’. SOS Homophobie heeft hierop gereageerd door te zeggen dat Macron transfobie aanwakkert om de programma’s van zijn politieke tegenstanders aan te vallen. Zijn strategie is om opportunistisch aanvallen op minderheden te gebruiken om aan de macht te blijven. Mélenchon verklaarde dat de opmerkingen van Macron ‘een serieus politicus onwaardig’ zijn.

Het zal niemand verbazen dat de MEDEF – de Franse werkgeversorganisatie – het economische programma van de NPF veroordeelt, maar voor een soort evenwicht ook kritiek heeft geuit op het RN. Het werpt het gebruikelijke schrikbeeld op van kapitalistische investeerders die Frankrijk verlaten en stijgende belastingen.

Op de zaterdag na de vorming van de NFP demonstreerden volgens officiële schattingen meer dan 250.000 mensen in heel Frankrijk ter ondersteuning van de NFP. De belangrijkste vakcentrale, de CGT, heeft opgeroepen om voor de NFP te stemmen – een zeldzame gebeurtenis in Frankrijk. Bekende zwarte voetballers zoals aanvaller Thuram, die momenteel voor Frankrijk op de Europese Spelen speelt, hebben opgeroepen om tegen het RN te stemmen. Mbappé heeft Thuram ook gesteund, hoewel hij het had over het verwerpen van de ‘extremen’ in plaats van het identificeren van het RN.

Lutte Ouvrière (LO) en een sektarische afsplitsing van de NPA, NPA-Révolutionnaire, weigeren de NPF te steunen en stellen zelf kandidaten. Ze veroordelen de alliantie als reformistisch en herhalen de noodzaak om de revolutionaire partij vandaag de dag op te bouwen door middel van onafhankelijke electorale interventie. Ze kijken slechts naar één kant van het Volksfront van 1936 en stellen dat zijn gematigdheid de weg naar het fascisme plaveide. Ze lijken niet te begrijpen wat er nu op het spel staat. Ze minimaliseren de demoralisatie als gevolg van de nederlagen van de arbeidersbeweging en overschatten het potentieel voor spontane strijd buiten het kader van de traditionele arbeidersorganisaties.

De NPF heeft niet alleen een electorale dimensie. Dat laten de demonstraties zien. Vooraanstaande leden van de NFP, zoals de Groene Sandrine Rousseau, hebben verklaard dat als het RN wint, de NFP door moet gaan met het opbouwen van verzet op elk niveau van de samenleving.

Binnen de NFP blijkt het voor de NPA perfect mogelijk om haar antikapitalistische programma naar voren te brengen en gezamenlijke acties op te bouwen in de gemeenschappen en op de werkplekken. Door zich als LO en NPA-R af te zonderen van de stroming van eenheid tegen het RN, marginaliseren die zichzelf van de meest geavanceerde en militante delen van de klasse. Door aparte kandidaten te stellen om hun specifieke partijvormende project vooruit te helpen, pakken ze de zaken helemaal verkeerd aan.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Anti Capitalist Resistance. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.