We publiceren hieronder de verklaring die op 16 april werd aangenomen door het Bureau van de Vierde Internationale.

Nu de overgang naar ecosocialisme in gang zetten

1. We bevinden ons in een crisis vol gevaren, een crisis van de kapitalistische beschaving, de ernstigste sinds de wereldoorlogen in de twintigste eeuw. We vechten tegen de coronapandemie, die alle volkeren treft.

Daartegenover staan (tot nu toe) geen vaccins of een bewezen en veilige antivirale behandeling; momenteel kunnen we alleen maar onze toevlucht nemen tot fysieke afstand om de gevolgen ervan te verzachten, waardoor de besmettingsketen van het virus wordt doorbroken. Onze enige bescherming, als we in een isolement worden gedwongen, zijn de volksgezondheidsstelsels, garanties voor inkomen en rechten, en solidariteit.

Terwijl veel ondernemers alleen maar proberen hun winsten veilig te stellen, te midden van een recessie die een depressie aan het worden is, proberen de heersers van elk land hun belangen veilig te stellen ten koste van hun buren. Maar, ongelijkheid, vreemdelingenhaat en racisme, de strijd van iedereen tegen iedereen, de zoektocht naar zondebokken vormen geen uitweg uit de grote pandemie die voor ons ligt. We kunnen deze crisis alleen te boven komen door de belangen, de rechten en de solidariteit van de hele menselijke samenleving te versterken. Dit is de tijd van het internationalisme, van sociale, raciale, gender- en milieurechtvaardigheid, van de verdediging van het gemeenschappelijke lot van de mensheid.

2. Covid-19 is een pandemie van het neoliberalisme, een product van deze geglobaliseerde neoliberale fase van het kapitalisme. Het kapitalisme, gedreven door de neoliberale globalisering, heeft zich over de hele planeet uitgespreid. De wereldwijde productieketens, die zijn gecreëerd voor bedrijven om hun winsten te verhogen, maken elk land kwetsbaar voor de geringste crisis en de hypermobiliteit die hen in stand houdt heeft elk gezondheids- en ecologisch veiligheidsmechanisme geëlimineerd. Een roofzuchtige relatie met de natuur, gebaseerd op het gebruik van fossiele brandstoffen en grootschalige kapitalistische landbouw met zijn groene woestijnen, vernietigt zowel het evenwicht van de fundamentele cycli van het systeem van de aarde (koolstof, water, stikstof) als de relatie van de mens met de biosfeer, met het web van het leven waarvan wij slechts een deel zijn.

Het is een niet-duurzaam model, dat gericht is op oneindige groei op een eindige planeet, het overschrijden van alle grenzen van de aarde, waardoor een ecologische vervreemding ontstaat en een vraag naar consumptie die onverenigbaar is met het rationele gebruik van gemeenschappelijke goederen.

3. Zoals de zogenaamde ‘natuurrampen’ het gevolg zijn van de klimaatcrisis, zijn SARS-CoV-2 en de mogelijke mutaties ervan ook het gevolg van aanvallen op de biosfeer van de aarde. Ontbossing, aantasting van het milieu en commerciële en ‘recreatieve’ jacht op wilde dieren creëren voortdurend voorwaarden voor nieuwe ziekten waartegen de mens geen immunologische weerstand heeft.

De versnelde toename van vleesconsumptie is onlosmakelijk verbonden met de meest recente virusuitbraken, aangezien de vleesindustrie de opsluiting van een groot aantal genetisch vergelijkbare dieren met zich meebrengt. Het is ook de belangrijkste aanjager van ontbossing en het verlies van genetische variëteit in veel delen van de wereld: De landbouw neemt al de helft van de bewoonbare grond in beslag, en 77% van het landbouwareaal is bestemd voor weidegronden of landbouwgrond voor de productie van dierlijk voedsel. Een diepgaande transformatie van ons voedselproductiesysteem en dieet is nodig om deze industrie van pandemieën te overwinnen!

4. De hele mensheid wordt bedreigd door het virus. De uitgebuite klassen en onderdrukte sectoren worden het meest getroffen: gezinnen die in precaire woningen wonen, wijken met slechte sanitaire voorzieningen, precaire arbeiders, mensen met een hongerloon. Gezondheidswerkers (artsen, verpleegkundigen), vrachtwagenchauffeurs en transporteurs die de bevoorrading niet kunnen stoppen, en al diegenen die de raderen van de wereld moeten laten draaien om iedereen te laten leven, lijden.

Met andere woorden, de pandemie treft iedereen, maar niet op dezelfde manier, doch afhankelijk van hun sociale klasse. Maar er is ook een generatieverschil; het virus doodt ouderen van alle klassen. In het totaal van de menselijke samenleving zijn het de arme ouderen die het meest sterven. En de crisis treft vrouwen, die verantwoordelijk zijn voor het grootste deel van het werk in de sociale reproductie en die, opgesloten in hun huis, een nog grotere werklast hebben en lijden aan een andere epidemie, namelijk die van huiselijk geweld.

5. Het ernstigst is de situatie in landen in het Zuiden. Onder verschillende voorwaarden en omstandigheden zijn landen in Latijns-Amerika, Afrika en het Midden-Oosten, Oost-Azië en het Indiase subcontinent door de pandemie getroffen. Nog in een vroeg stadium toont alles in deze landen aan dat de combinatie van de pandemie met de slechte sanitaire omstandigheden – het ontbreken van sanitaire basisvoorzieningen, extreem dichtbevolkte steden en wijken, en lokale overheden en heersende klassen die niet bereid zijn om sociale veiligheidsmaatregelen te nemen – een echte humanitaire catastrofe moet veroorzaken waarvan de omvang ongekend is.

De manier waarop de epidemie zich uitbreidt in sommige landen in Afrika, zoals Algerije, Egypte en Zuid-Afrika, in Peru, Ecuador, India en vooral in de favela’s van grote Braziliaanse steden, toont aan dat het gevaar voor niet-witte mensen, die in meerdere opzichten ondergeschikt zijn aan de logica van de kapitalistische overheersing, die miljarden mensen in armoede brengt, veel groter is. Het is nu noodzakelijk om de energie te richten op een oproep tot economische, sociale en humanitaire solidariteit met de landen in het Zuiden als een manier om de verspreiding van racistische genocide epicentra op inheemse volkeren, boeren, arme arbeiders, zwarten, Dalits, al diegenen die onder moderne neokoloniale vormen geracialiseerd blijven en etnisch uitgesloten zijn, te voorkomen.

6. Er is nog steeds veel aandacht nodig voor de autoritaire maatregelen die vooral door extreemrechtse regeringen in de periferie van het kapitalisme en het mondiale Zuiden worden genomen. De repressie- en autoritaire maatregelen van regeringen van India, de Filippijnen, Peru en Ecuador zijn voorbeelden van de manier waarop de covidpandemie wordt gebruikt om de autoritaire maatregelen te verdiepen en de politieke regimes verder te versterken. Duterte heeft verklaard dat hij degenen die zich niet aan de quarantaine houden, zal neerschieten. In Ecuador heeft de politie invallen gedaan in huizen van arme arbeiders.

7. Het virus benadrukt de tegenstrijdigheden en het kwaad van het hele kapitalistische systeem en laat zien dat de enige manier om die op te lossen een ander systeem is dat een andere relatie tussen mensen en met de natuur tot stand brengt. Alles staat ter discussie; het systeem staat ter discussie…

– In zijn neoliberale fase heeft het kapitalisme de diensten die de staat moet leveren om de productieve kracht van de arbeiders te garanderen, de sociale rechten die de arbeiders in de hele twintigste eeuw hard hebben bevochten, achter zich gelaten. Het neoliberalisme heeft deze diensten geprivatiseerd, waardoor de staat niet meer in staat is om in de menselijke behoeften van de bevolking te voorzien. Het is onmogelijk om op deze crisis te reageren zonder het hele systeem en zijn gedrag aan te vallen.

– De geprivatiseerde gezondheidssystemen van het neoliberalisme, die in wezen dienen voor degenen die zich hun diensten kunnen veroorloven, kunnen niet voldoen aan de menselijke levensbehoeften. Het is noodzakelijk om de gezondheidszorg te socialiseren.

– Het neoliberalisme heeft de arbeidsverhoudingen gedesorganiseerd en onzeker gemaakt. Mechanismen om het inkomen van werknemers, maar ook van zelfstandigen zonder personeel te garanderen, naast de ontwikkeling van mechanismen voor inkomensherverdeling, staan nu dan ook centraal.

– Door het destructieve karakter van de globalisering en de kwetsbaarheid van samenlevingen die gegijzeld worden door bedrijven en hun wereldwijde productieketens duidelijk te maken, opent de crisis opnieuw de mogelijkheid om de algemene organisatie van de huidige internationale arbeidsverdeling, die sociaal en ecologisch onhoudbaar is, ter discussie te stellen.

– Het neoliberalisme heeft door het consumentisme het individualistische gedrag verdiept. Maar de samenleving laat met de crisis zien dat sociale solidariteit noodzakelijk is om te kunnen overleven.

– Antiwetenschappelijke ideologieën, obscurantisme en religieus fundamentalisme zijn weer opgedoken om deze overheersing te rechtvaardigen en te ondersteunen, in het verleden met ideologen als Ronald Reagan en Bush en nu met Trump, Bolsonaro, Duterte, Modi… Maar hun ontkennende acties botsen steeds duidelijker met wetenschappelijke aannames, waardoor er minder waarde aan wordt gehecht.

Regeringen zijn, met verschillende tijdschema’s en methoden, gedwongen om maatregelen te nemen om de crisis te verzachten, soms in combinatie met autoritaire acties. Sommige leiders, zoals de presidenten Bolsonaro in Brazilië, Berdimuhamedov in Turkmenistan en Loekasjenko in Wit-Rusland, verzetten zich ertegen en ondersteunen obscurantisme en ontkenning.

– De crisis stelt alles ter discussie. De (vaak ontoereikende) noodmaatregelen die regeringen nemen om de pandemie in te dammen, moeten de huidige vorm van de kapitalistische samenleving objectief ter discussie stellen; om levens te redden moeten we de hele kapitalistische structuur aanvallen. De mensheid en de planeet zullen worden gered als dit met alle energie wordt gedaan.

8. Vóór het ontstaan van de pandemie kwamen arbeiders en volkeren energiek in actie tegen dit systeem. In Chili, Libanon, de Verenigde Staten, India, Hong Kong en veel andere plaatsen zijn de massa’s het hele jaar door in opstand gekomen. De bewegingen van vrouwen en jongeren en voor het milieu hebben een sterk strijdvaardig internationalisme opgebouwd – het is in feite de sterkste impuls voor het internationalisme sinds de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. Ze worden geconfronteerd met regeringen die in toenemende mate autoritair en totalitair zijn – producten van de crisis van traditioneel burgerlijke regimes en van de noodzaak om een steeds destructiever roofzuchtig kapitalisme, dat mens en natuur vernietigt, te vestigen.

Het zijn dergelijke regimes die de massa’s ertoe willen aanzetten niet te vertrouwen op eigen kracht en solidariteit, maar op de reddende messiassen die de anti-wetenschap verkondigen. Op dit moment zijn het degenen die van de pandemie willen profiteren om het totalitarisme te versterken.

De acties op straat zijn nu bevroren, maar de strijd ligt niet alleen op straat. Nieuwe vormen van protest, het gebruik van nieuwe methoden om de publieke opinie te winnen, nemen toe in het kader van een gevoel van solidariteit.

9. In deze situatie is de overgrote meerderheid van de regeringen gedwongen om extreme maatregelen te nemen. We moeten maatregelen verdedigen die de vorm en de inhoud van het neoliberalisme en het kapitalistische systeem aanvallen:

– sanitaire maatregelen om de pandemie aan te pakken en de gezondheid te redden;

– gegarandeerd werk ondanks het fysieke isolement: 100% overname van de verantwoordelijkheid door ondernemingen en/of de staat voor de lonen van werknemers die hun activiteit hebben opgeschort, met inbegrip van precaire werknemers, uitzendkrachten, huishoudelijk personeel, zelfstandigen en seizoenarbeiders, zonder enige verplichting om vakantiedagen op te nemen of de niet gewerkte uren later in te halen;

– voor werknemers in de informele sector, voor onbetaalde werklozen, voor studenten, voor iedereen die het nodig heeft, moet de staat een gegarandeerd minimuminkomen bieden dat voldoende moet zijn om fatsoenlijk te kunnen leven;

– verbod op alle ontslagen en herplaatsing van werknemers die sinds het begin van de pandemie zijn ontslagen;

– afwijzing van alle autoritaire en uitzonderlijke maatregelen om de sociale rechten, met inbegrip van het stakingsrecht, op te schorten;

– recht op informatie en communicatie;

– het verlenen van adequate sociale zorg voor gehandicapten, ouderen en alle door de lockdown sociaal geïsoleerde mensen;

– het invoeren, met name in landen waar tot isolatie is besloten, van onmiddellijke noodbeschermingsmaatregelen voor vrouwen en kinderen die het slachtoffer zijn van geweld, met snelle beslissingen om gewelddadige partners te verwijderen of alternatieve huisvesting voor de slachtoffers te bieden;

– hulp aan kwetsbare mensen;

– gelijke behandeling van de gehele bevolking;

– onmiddellijke omschakeling van geschikte industrieën (auto’s, vliegtuigen, wapens, …) naar productie die de maatschappij helpen om de gezondheidscrisis aan te pakken: beademingsapparaten, monitoren, ic-bedden, beschermingsmiddelen;

– gratis distributie van geneesmiddelen, preventieve voorzieningen en prijsafspraken;

– betere werkomstandigheden in essentiële beroepen;

– socialisatie van de gezondheidsdiensten en hun wederopbouw, onder controle van de bevolking, waar ze door het neoliberalisme zijn ontmanteld;

– nationalisatie van de farmaceutische industrie;

– verdediging van de lokale economie en de volkshuisvesting;

– onmiddellijke opschorting van de betaling van de overheidsschuld en controle met burgerparticipatie, in het vooruitzicht van het ongedaan maken van het onwettige deel;

– bevriezing van bankschulden van gezinnen, microkrediet en huurgelden, en het garanderen van de levering van water, elektriciteit, gas en internet aan iedereen;

– het banksysteem in publieke handen brengen door de onteigening van de banken zonder compensatie aan de grote aandeelhouders en de socialisatie van het banksysteem onder controle van de burgers;

– belasting op de grote vermogens.

10. We kunnen niet met de armen over elkaar wachten tot regeringen in actie komen. We moeten collectief optreden om zelfbestuurde initiatieven te ontwikkelen van werkende mensen, van plekken in verzet, op het platteland en in steden. Er zijn voorbeelden van deze initiatieven van de bevolking of georganiseerde sectoren, zoals onder andere boeren, inheemse volkeren, werklozen, mensen en gemeenschappen aan de rand van grote steden en netwerken van feministische solidariteit.

Deze initiatieven smeden zeer interessante alternatieven, zoals de collectieve vervaardiging van mondkapjes om aan de bevolking te doneren om besmetting te voorkomen, de donatie en alternatieve productie van voedsel, de verdediging van de volksgezondheid en de eis om deze universeel toegankelijk te maken, de eis om de arbeidsrechten en de betaling van lonen te garanderen, de aanklacht tegen de toename van het geweld tegen vrouwen en het slopende zorgwerk dat door hen thuis wordt verricht, enzovoort.

Meer dan ooit moeten we deze initiatieven veralgemenen en deze dagelijkse alternatieven van autonome zelforganisatie sturen als onderdeel van het ecosocialisme en het welzijn dat we voorstellen als concrete alternatieven voor het kapitalisme dat het leven en de planeet vernietigt, een genocidaal en het milieu vernietigend systeem.

11. Met respect voor het noodzakelijke fysieke isolement en de noodmaatregelen die de voorwaarden scheppen om hieraan te voldoen, hebben arbeiders en de massa van de bevolking de middelen om te handelen, om te vechten. In Brazilië zijn de ‘cacerolazos’ [protest met potten en pannen vanaf balkons] en de petitie met meer dan een miljoen handtekeningen voor de afzetting van Bolsonaro als president van Brazilië, voorbeelden van het gevoel van solidariteit dat wordt omgezet in een solidariteitsbewustzijn, dat leidt tot de strijd om de noodzakelijke maatregelen die door het volk moeten worden genomen.

Als er niet genoeg voedsel is, organiseren we ons per wijk via de telefoon en het internet, met gewassen uit gemeenschapstuinen en bewuste consumptie van voedsel dat door boerencoöperaties wordt geproduceerd. Daarnaast kunnen populaire restaurants worden omgevormd tot distributiecentra voor gekookt of rauw voedsel. Als het inkomensgarantiebeleid niet toereikend is, is het mogelijk om extra geld van de gemeenten te eisen. De creativiteit van de bevolking moet in al haar vormen worden gestimuleerd.

12. Ondanks de ernst ervan is de covid-19 pandemie verre van een ‘perfecte storm‘. Ons voedselsysteem en onze roofzuchtige relatie met de natuur kunnen uiteindelijk uitbraken van virussen veroorzaken die mogelijk besmettelijker en/of dodelijker zijn dan SARS-CoV-2.

Bovendien kunnen gewelddadige uitbraken samenvallen met extreme gebeurtenissen die worden aangedreven door de klimaatchaos. Het uiteindelijke optreden van ernstige overstromingen of hevige orkanen en tyfoons die de plotselinge evacuatie van duizenden of zelfs miljoenen mensen noodzakelijk maken, kan de noodzakelijke sociale afstands- en quarantainemaatregelen ter bestrijding van een ernstige pandemie volledig ontwrichten. De combinatie van een gezondheids- en een klimaatcrisis kan leiden tot ongekende humanitaire rampen. Tegelijkertijd vertonen pandemieën en klimaat- of ecologische noodsituaties overeenkomsten: snel handelen is cruciaal, exponentiële groei (zowel van besmetting als van uitstoot) moet hard worden beteugeld en alleen eerlijke en rechtvaardige, antikapitalistische oplossingen dienen als alternatief om het grootste aantal levens te redden.

13. Er zijn gigantische geopolitieke verschuivingen aan de gang, die het gezicht van de wereld zullen veranderen. Maar nu wordt er een eis gesteld: die van een wapenstilstand in oorlogen over de hele wereld. Het is tijd om de solidariteit van de volkeren te versterken!

14. Er is geconstateerd dat de crisis als gevolg van covid-19 een positief effect heeft op het milieu. Er wordt een vermindering van de concentratie van stoffen die voor een korte tijd de lucht verontreinigen, zoals aërosolen en stikstofoxiden, waargenomen, met name in grootstedelijke gebieden, wat leidt tot een betere luchtkwaliteit, een beter zicht, enzovoort. Maar als het gaat om langdurig vervuilende stoffen zoals CO2, dan is de SARS-CoV-2-crisis alleen maar een krasje op het oppervlak.

Meer dan de helft van de internationale luchtvaart heeft nu een vliegverbod en het verminderde energieverbruik, inclusief elektriciteit en transport, zal naar schatting de wereldwijde uitstoot met ongeveer 5% verminderen, de grootste jaarlijkse daling van de wereldwijde CO2-uitstoot ooit.

Dit ligt echter nog steeds onder het jaarlijkse reductiepercentage dat nodig is om het klimaatsysteem in een traject te houden waarin de opwarming van de aarde beperkt is tot 1,5°C boven de pre-industriële gemiddelde oppervlaktetemperatuur (om de emissies tegen 2030 te halveren, zijn jaarlijkse emissiereducties van 6-7% nodig). Maar de verwachting van kapitalistische bedrijven is om de situatie en economische groei van vóór de crisis zo snel mogelijk te hervatten…

Bovendien zijn er in sommige landen, zoals Brazilië, waar de verandering van het landgebruik de belangrijkste bron van CO2 is, aanwijzingen dat de ontregeling van het milieutoezicht tijdens de SARS-CoV-2-crisis leidt tot een toename van de ontbossing en de uitstoot.

Alleen een consequente en georganiseerde inspanning om de vraag naar energie te verminderen, bossen en inheemse gronden te beschermen en de uitstoot terug te dringen, kan een passend antwoord zijn op de klimaatnoodtoestand. Illusies over mogelijke ‘positieve milieueffecten’ van de SARS-CoV-2-crisis zijn in het beste geval naïef, in het ergste geval kunnen ze de deur openzetten voor misantropische, eugenetische, ecofascistische verhalen. Er is een diepgaande reorganisatie van de menselijke samenleving nodig.

15. In het begin van het neoliberalisme waren er inspirerende bewegingen en sociale sectoren die de leus voerden: ‘een andere wereld is mogelijk’, nu moeten we ons verenigen rond de leus: ‘een andere wereld is noodzakelijk en urgent!’ door middel van een gemeenschappelijke internationalistische actie die ons de weg wijst naar een wereld waar het leven meer waard is dan winst, waar de natuur geen handelswaar meer is. De huidige crisis toont duidelijk aan dat een aanzienlijk deel van de kapitalistische productie puur roofzuchtig, totaal overbodig en verkwistend is.

De crisis toont ook aan dat een aanzienlijke verkorting van de arbeidstijd essentiële goederen kan opleveren en dat loon- en inkomensgarantie en universele toegang tot gezondheids- en onderwijssystemen volledig levensvatbaar zijn in een overgangsregeling, waarin de energie- en productiesystemen volledig worden vervangen en enorme contingenten werknemers worden ingezet in andere economische sectoren die verenigbaar zijn met een ecosocialistische overgang; en dat een massale industriële verandering in een relatief korte tijdsspanne kan plaatsvinden, afhankelijk van de politieke wil.

Er is geen toekomst zonder een overgang naar het ecosocialisme. Laten we ons verenigen om dit af te dwingen en op te bouwen!