Op 23 maart werd bekend gemaakt dat de Nederlandse regering de politie gaat inzetten om mensen die ‘samenscholen’ of te weinig afstand houden te beboeten. Maar ondertussen dwingt de regering grote groepen mensen nog om naar hun werk te gaan. Strandbezoekers worden zo als zondebok aangewezen voor falend beleid.

De Nederlandse regering mag blij zijn met het mooie weer van het afgelopen weekend. Nadat Premier Rutte vrijdag nog had gezegd dat het prima is om buiten te sporten, spraken Rutte en Minister van Veiligheid en Justitie Grapperhaus gisteren schande van de mensen die het in hun botte harses haalden om naar buiten te gaan. Asociaal waren ze. Dat mensen over het algemeen niet naar het strand of het bos gaan om de drukte op te zoeken, leek de heren ministers te ontgaan.

Maar het maakte ook niet uit. Het lekkere weer en de ophef over mensen die daarvan wilden genieten kwamen voor hen als geroepen. Vrij letterlijk, want RIVM-baas Van Dissel (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) had zaterdagmorgen al een voorzet gegeven door te zeggen dat eventuele aanvullende maatregelen vooral zouden afhangen van ‘het gedrag van mensen.’ Het kabinet heeft een zondebok gevonden voor het haar falende beleid. En dat is de burger die de eigen verantwoordelijkheid niet neemt.

Dat onze ministers het lef hadden om anderen de maat te nemen is een schandaal. Want laten we wel wezen: de regering heeft wekenlang niet gehandeld om het coronavirus te stoppen. Daarbij heeft zij het gevaar van het virus lang gebagatelliseerd, bijvoorbeeld door er veel te lang van uit te gaan dat mensen zonder symptomen het virus niet verder konden verspreiden en dus niet in isolatie hoefden.

Toen er eindelijk maatregelen kwamen, was de aanname van het kabinet en het RIVM al dat het niet meer mogelijk was om het virus te stoppen. Of in ieder geval dat de (economische) prijs daarvoor te hoog zou zijn. Het beleid was gericht op het stimuleren van ‘groepsimmuniteit’: het virus moest niet worden tegengehouden door zieken op te sporen en te isoleren – nee, het moest zich juist min of meer gecontroleerd over de bevolking verspreiden.

Op die manier zouden we een muur om kwetsbare mensen bouwen. Daarom hoefden scholen aanvankelijk niet te worden gesloten en waren bijeenkomsten tot honderd mensen tot gisteren nog geen probleem. Wel werd er snel ingezet op steun aan multinationals als KLM, wat dat bedrijf er niet van weerhield om een massa-ontslag af te kondigen.

Laks

De maatregelen die vervolgens werden genomen, kwamen er niet op initiatief van de regering, maar onder druk van de bevolking. Het veel te late besluit om de scholen te sluiten werd pas genomen nadat de Federatie van Medisch Specialisten de noodklok had geluid, talloze docenten zich online uitspraken en bezorgde ouders hun kinderen thuis hielden.

Nadat de woede groeide over het lakse optreden van de regering en de manier waarop zij het gevaar van het coronavirus bagatelliseerde, ontkende eerst Van Dissel en later ook Rutte dat hun beleid gebaseerd was op het stimuleren van de opbouw van groepsimmuniteit.

Waar het beleid dan wél op gericht was en waarom Rutte het woord dan wel gebruikte in de rechtvaardiging van zijn beleid is een raadsel. In ieder geval is duidelijk dat Ruttes voornaamste zorg was om de schade aan de economie te beperken, ook als dat ten koste van de volksgezondheid gaat. Daarbij blijft daadkrachtig ingrijpen in de economie – bijvoorbeeld om te garanderen dat schaarse middelen waar de zorg om vraagt gewoon geleverd kunnen worden – nog altijd uit.

Zelfs in deze crisistijd moet de vrije markt alle problemen oplossen, ook al is nu voor iedereen helder dat deze juist in deze tijd niet functioneert. Margaret Thatcher zei ooit dat er ‘geen alternatief’ was voor neoliberaal vrijemarktfundemantalisme en zelfs in het midden van deze crisis doet Rutte er alles aan om die mythe in stand te houden.

Inmiddels heeft de Belgische minister van Financiën bevestigd dat groepsimmuniteit wél het doel van de Nederlandse regering is geweest en dat Wopke Hoekstra in het overleg tussen de Europese ministers van Financiën zou hebben toegegeven dat dit beleid heeft gefaald.

Gedwongen de deur uit

Dat dit beleid faalt, blijkt ook al uit het feit dat de regering er de afgelopen weken stapje voor stapje op moest terugkomen. Tijdens de persconferentie van gisteren werd de stap gezet om burgers te gaan beboeten als ze zich niet aan de ‘afspraken’ houden. Veel mensen zullen blij zijn met de nieuwe maatregelen en met het feit dat de ministers zich eindelijk wat duidelijker beginnen uit te spreken – ook al wordt die ‘duidelijkheid’ meteen met dreigementen en repressieve maatregelen vergezeld.

Maar nog altijd blijven maatregelen uit die veel belangrijker en effectiever zijn: niet-essentiële delen van de economie kunnen nog gewoon doordraaien en werkenden die niet thuis kunnen werken worden daarom feitelijk gedwongen om de deur uit te gaan en in sommige gevallen met het OV te reizen. Voor werkenden in risicogroepen is er geen uitzondering en zij zijn overgeleverd aan de welwillendheid van hun werkgever.

Werkgevers zijn echter maar al te vaak bezorgd om hun winst, maar niet om de gezondheid van hun personeel. Al helemaal als het om flexkrachten of arbeidsmigranten gaat. Of om vakkenvullers die – met dank aan het kabinet – vaak nog onder het grote-mensen-minimumloon te werk worden gesteld en als wegwerparbeidskracht worden behandeld.

Zolang het kabinet ervoor kiest om grote groepen mensen en daarmee de bevolking als geheel in gevaar te brengen heeft het geen enkel moreel recht om met de vinger te wijzen naar de ‘asocialen’ die het gore lef hebben om, net als onze premier tot een paar dagen geleden, nog in groepsverband sporten. Zeker niet aangezien het nogal voor de hand ligt dat werkplekken met veel mensen, zoals in de industrie en de dienstensector, een behoorlijke invloed hebben op de verspreiding van het virus.

Duidelijkheid

Daarbij weigert de regering nog altijd duidelijkheid te verschaffen op een aantal cruciale punten: deze week staan al schoolexamens gepland en middelbare scholen hoopten gisteren eindelijk duidelijkheid te krijgen. De regering repte er met geen woord over en inmiddels hebben de Algemene Onderwijsbond AOb en de VO-Raad (Vereniging van scholen in het voortgezet onderwijs) zich uitgesproken om de regering onder druk te zetten om de examens af te gelasten. Dat heeft inmiddels succes gehad, maar het is het zoveelste voorbeeld van hoe noodzakelijke en voor de hand liggende stappen moeten worden afgedwongen bij een lakse regering.

Het is te hopen dat er op deze manier meer goede stappen gaan worden gezet. In Groningen is men nu overgegaan op het testen van zorgpersoneel op het virus. Hoewel het RIVM al weken zegt dat er een tekort is aan materiaal voor de tests, blijkt daar in Groningen geen sprake van. Dat komt omdat ze in Groningen – anders dan elders in het land – niet afhankelijk zijn van zorgmultinational Roche.

Maar de regering heeft nog niets ondernomen om die afhankelijkheid op te heffen, bijvoorbeeld door beslag te leggen op bedrijven die in staat zijn om dit soort materialen te produceren.

Niet in hetzelfde schuitje

Dat de regering nu uithaalt naar gewone mensen, in zet op repressie, maar nog altijd geen effectieve maatregelen neemt om het virus te bestrijden – ondanks het feit dat zelfs onze minister van Financiën binnenskamers zegt dat hij voor een Italiaans of Spaans scenario vreest – toont aan dat dat deze laatste maatregelen er vooral toe dienen om schuld af te schuiven. En om te verdoezelen dat het niet de regering, maar de samenleving was die opriep om binnen te blijven en de regering stapje voor stapje dwong om dit mogelijk te maken.

Het toont ook eens te meer aan dat werkgevers en werkenden, maar ook de regering en grote delen van de bevolking in deze crisis andere belangen nastreven. Het idee bij de vakbonden en de linkse partijen dat strijd in deze tijd onverantwoordelijk is en dat we ons nu coöperatief op moeten stellen is juist daarom heel gevaarlijk. In Italië moesten er stakingen en soms zelfs wilde stakingen aan te pas komen voordat bedrijven werden stilgelegd.

Dit onderstreept dat we als links juist nu van ons laten horen – niet alleen om ervoor te zorgen dat onze inkomens beschermd blijven, dat niemand zijn baan of woning verliest en dat mensen zonder huis veilige woonruimte krijgen. Maar ook om de regering maximaal onder druk te zetten om de noodzakelijke maatregelen te nemen om het virus in te perken.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu.