De vaccinaties zijn na een chaotische start een beetje op gang aan het komen. Er is licht aan het eind van de tunnel, maar niet dankzij het coronabeleid van de Nederlandse overheid.

Op dit moment is de intensive care in veel ziekenhuizen overbelast. Eind april nog schreven verschillende Brabantse ziekenhuizen in een open brief aan minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge dat de intensieve medische zorg haast bezwijkt onder de drukte. Overal in het land bereiden ziekenhuizen zich voor op ‘code zwart’, wat inhoudt dat er niet genoeg ic-bedden beschikbaar zijn en artsen op basis van overlevingskansen, leeftijd en soms zelfs loting moeten bepalen wie er behandeld kan worden.

Je zou niet zeggen dat we op dit rampscenario afstevenen. Op 28 april zijn nieuwe versoepelingen ingegaan, waaronder het openen van de terrassen en winkels. Het valt te verwachten dat dit weer tot nieuwe pieken gaat leiden. Het enige voordeel is dat we in ieder geval van de belachelijke avondklok af zijn. Het zorgpersoneel, dat nu al meer dan een jaar de belangrijkste bijdrage levert in de strijd tegen corona en hierbij in veel gevallen overwerkt raakt, kan niet op veel steun vanuit de overheid rekenen.

Het zorgpersoneel is voor dit jaar een bonus van 500 euro beloofd. Na het zien van de aanvragen besloot de regering de bonus toch alleen voor de mensen in de ‘frontlinie’ beschikbaar te stellen. Wanneer het zorgpersoneel buiten deze vage ‘frontlinie’ óók een bonus zou krijgen, zou deze nu neerkomen op 200 euro.

Wat er precies gaat gebeuren is nog niet duidelijk, wel weten we al dat er in ieder geval geen extra geld vrijkomt voor werkenden in de zorg: dat voorstel kreeg dankzij coalitiepartijen VVD (liberalen), CDA (christendemocraten), D66 (‘progressieve’ liberalen) en ChristenUnie (rechtse protestanten) geen meerderheid in het parlement.

Bezuinigingen

Ondertussen komen de vaccinaties eindelijk een beetje op gang na maandenlange chaos. Net als in de ziekenhuizen wordt ook bij de GGD’s (Gemeentelijke Gezondheidsdiensten) duidelijk wat in een noodsituatie het gevolg is van jarenlange bezuinigingen en verwaarlozing.

Het eerste grote probleem begint niet in 2020, maar in de jaren tachtig, toen de staat de verantwoordelijkheid voor publieke gezondheidszorg bij gemeentes neerlegde. De volksgezondheid, bij uitstek iets dat centraal geleid zou moeten worden, werd nu lokaal geregeld via de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD). Net als in 2015 toen de jeugdzorg op het bordje van gemeentes kwam te liggen, was dit een verkapte manier om keihard te bezuinigen. Er werd nauwelijks extra budget uitgetrokken voor de gemeentes en de GGD werd slechts een kostenpost in de boekhouding van gemeentes, wat de uitholling alleen verergerde. Met de gevolgen van deze bezuinigingsmaatregelen hebben we nu te kampen.

De huidige situatie, waarin het onvermogen van een uitgeholde gezondheidsdienst in de strijd tegen een pandemie pijnlijk duidelijk wordt, is ook iets waarvoor beleidsmakers de afgelopen twintig jaar zijn gewaarschuwd. Voormalige GGD-directeuren geven aan dat het gevaar van infectieziekten door de kabinetten- Rutte zwaar is onderschat. Dit ondanks dat HIV, de varkensgriep en ebola in de afgelopen jaren duidelijk lieten zien dat infectieziekten nog altijd de kop opsteken en zich bovendien zeer snel kunnen verspreiden. Maar geen van de ministers van Volksgezondheid nam de waarschuwingen serieus. Voor een politicus op een dergelijke positie is het van groot belang om de kosten op korte termijn zo veel mogelijk te drukken. Nadenken over risico’s die zich op de lange termijn ontwikkelen hoort hier natuurlijk niet bij.

Vaccinatiechaos

Ook de GGD’s zijn door deze bezuinigingen op het moment van schrijven overbelast. Er zijn urenlange wachtrijen en veel mensen vallen tussen wal en schip.

Het opstarten van het vaccineren ging dan ook tergend langzaam, niet in de laatste plaats doordat GGD’s pas in december hoorden dat de vaccinaties in januari moesten beginnen. Met name in de ouderen- en gehandicaptenzorg heeft het lang geduurd voordat bewoners hun tweede vaccinatie kregen, wat heeft geleid tot onnodig veel corona-uitbraken en corona-doden in zorginstellingen.

Dit alles had te maken met de vaccinatiestrategie van minister De Jonge. Instellingen moesten volgens dit briljante systeem onderscheid maken tussen bewoners die onder een instellingsarts vallen en bewoners die onder huisartsen vallen. Voor de tweede groep konden instellingen geen vaccins bestellen en dus werd een groot deel van de bewoners om volstrekt arbitraire redenen niet geholpen. Hoewel het systeem voor heel veel zorginstellingen onduidelijk en onhandig was, willen het RIVM en het ministerie van Volksgezondheid geen fouten toegeven. Er is altijd ‘duidelijk gecommuniceerd’, aldus het ministerie.

Ondanks dat er voor veel mensen uit risicogroepen sterke behoefte is aan vaccins, wordt er ook nog veel gesjoemeld. Zo kwamen er verschillende berichten naar buiten over directies van zorginstellingen die lekker thuis kunnen werken en niet in contact komen met bewoners en patiënten, maar zichzelf wel alvast een prik hadden laten geven. In sommige gevallen waren directeuren al gevaccineerd vóór hun bewoners.

Dan is er nog de problematiek met de vaccinaties zelf. Over het AstraZeneca-vaccin, bijvoorbeeld, zijn constant tegenstrijdige berichten te horen. Mogelijk wilde de regering het kleine risico op trombose opblazen om zo een excuus achter de hand te hebben voor de lage vaccinatiegraad. Hoe dan ook werkt de uitermate slechte communicatie over het vaccin alleen maar meer wantrouwen in de hand. Mensen die vaccinaties wantrouwen – bijvoorbeeld vanuit religieuze overwegingen – zijn er altijd wel, maar de bredere groep mensen die nu twijfelt zich te laten vaccineren, hebben we te danken aan onze eigen regering.

Heropening

Alle ogen zijn gericht op het licht aan het einde van de tunnel. Maar door het rampzalige beleid van de Nederlandse regering is dit licht nog onnodig ver.

Er wordt bijvoorbeeld geen geld vrijgemaakt voor hogere lonen voor het zorgpersoneel of voor meer mogelijkheden tot vaccineren. Maar er worden wel bakken met geld overgemaakt naar verschillende schimmige en volkomen onbehulpzame private ondernemingen. Zo heeft het ministerie van Volksgezondheid 925 miljoen euro gegeven aan een stichting genaamd ‘Open Nederland’. Deze stichting houdt zich bezig met sneltests, maar er worden vanuit de regering geen eisen gesteld aan hoe ze al dat geld gaan besteden. Zelfs de beloning voor het bestuur van de stichting mogen ze zelf uitmaken.

Ook wordt geld vrijgemaakt voor de zogenaamde Fieldlabs, grootschalige evenementen waarbij bezoekers zich van te voren moeten laten testen. Op 24 april wilde radiozender 538 met behulp van toegangstesten een feest met tienduizend mensen organiseren in Breda. Een arts uit het plaatselijke ziekenhuis startte een petitie tegen dit ‘pseudo-experiment’ en constateerde dat ‘het vieren van een feest met 10.000 man op 400 meter van een door Covid 19 overbelast ziekenhuis een slag in het gezicht is van patiënten en zorgverleners’. De petitie werd binnen een mum van tijd ondertekend door meer dan 375.000 mensen. Het evenement werd door de gemeente Breda vanwege ‘oplopende maatschappelijke onrust’ geannuleerd. Het is een belangrijk gegeven dat grote maatschappelijke druk kan worden opgevoerd tegen coronabeleid dat winst boven mensen stelt.

Dit soort experimentele evenementen wordt aangespoord door werkgeversorganisatie VNO-NCW, die al in november vorig jaar lobbyde bij de regering om Nederland zo snel mogelijk weer ‘van het slot te krijgen’. De prioriteit ligt dus bij de winsten van horecaondernemers en andere bedrijven – niet bij het zo snel mogelijk herstellen van de volksgezondheid. Dat blijkt ook zeker uit de budgettering van onze regering.

Die budgettering kan nog wel eens belangrijker worden dan het al is, aangezien de Nederlandse staat nog steeds geld moet lappen aan verschillende farmaceutische bedrijven. Het topbestuur van vaccinatiemaker Pfizer heeft al aangegeven binnen afzienbare tijd, namelijk wanneer de prijsafspraken aflopen, de prijs van het vaccin drie tot vier keer (!) te willen verhogen. De pandemie laat goed zien dat patenten, zeker in de farmaceutische industrie, enkel het grootkapitaal dienen en in dit geval zelfs leiden tot meer en meer doden. Dankzij de patenten kunnen farmaceutische bedrijven prijzen vragen die ze zelf willen, waardoor een groot deel van de wereld geen toegang heeft.

De zorg kraakt onder jarenlange bezuinigingen, beslissingen worden genomen ten behoeve van het kapitaal en niet de volksgezondheid, er wordt geld gesluisd naar allerlei private ondernemingen en fabrikanten van essentiële vaccins willen natuurlijk wel lekker veel geld verdienen. Dat is gezondheidszorg in het kapitalisme.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu.