Foto: Sylvana Simons, gewezen parlementslid van BIJ1
Het viel te verwachten dat de Nederlandse Kamerverkiezingen op 22 november slecht nieuws zouden brengen voor links. Maar hoe slecht konden we ons nauwelijks voorstellen. De doorbraak van de PVV vormt een bedreiging voor alle progressieve bewegingen en alle werkende en gediscrimineerde mensen. Het verdwijnen van BIJ1 uit de Kamer is, zoals Alex de Jong snel op de Grenzeloos-site noteerde, een ‘bittere pil’. En voor links van links is de (beperkte) winst van de GL/PvdA nauwelijks goed nieuws te noemen, omdat die winst grotendeels de uitkomst was van de halvering van de scores van de radicalere linkse partijen (niet alleen BIJ1 maar ook de PvdD, DENK en de SP). Welke lessen moeten we trekken voor toekomstige radicaal-linkse electorale inspanningen?
Eén les is makkelijk: radicaal-links moet niet te veel verwachten van verkiezingen. De huidige staat is ons terrein niet. We staan er zwakker dan op straat. Maar dat betekent niet dat we dat terrein kunnen verwaarlozen – al lijken veel activisten dat te denken.
In de klimaatbeweging bijvoorbeeld, denkt men soms dat de taak van de beweging is om de politiek onder druk te zetten, terwijl de taak van de politiek is om met beleid te komen. Maar helaas, ‘de politiek’ bestaat bijna helemaal uit rechtse en zelfs centrumlinkse partijen die doordrenkt zijn met de veronderstellingen van het bestaande, kapitalistische systeem. De ‘oplossingen’ die die politici bedenken zullen altijd zwichten voor de macht van staat en kapitaal. Wat het klimaat betreft, betekent dat: emissiehandel, belastingprikkels, samenwerken met Shell en ga zomaar door. Nooit de echte oplossingen, zoals gewoon stoppen met fossiele brandstoffen.
Als we radicaal-linkse oplossingen willen, hebben we radicaal-linkse politiek nodig.
GroenLinks/PvdA biedt geen uitkomst
Zelfs mensen met best radicale opvattingen leken dat te vergeten toen ze eenmaal in het stemhokje stonden. Met de gedachte: veel valt er niet te verwachten, maar in ieder geval liever Timmermans als premier dan Wilders. Dat betekent dat ze iets wezenlijks vergeten: zelfs toen dit land voor het laatst een PvdA-premier had (Wim Kok), was de VVD aan de macht. Ook na deze verkiezingen is het enige werkbare parlementaire alternatief (inclusief GL/PvdA) voor extreemrechts, weer een coalitie met de VVD. Gezien alles wat de VVD de laatste jaren heeft gedaan om zich te bewegen richting de PVV, is de oude PvdA-strategie van een regering met rechts vormen in de huidige situatie toch hopeloos naïef en onrealistisch. Miljoenen mensen zijn het VVD-beleid zo zat, dat een keuze nu voor PvdA-samen-met-VVD in feite een keuze is voor Wilders als premier over enkele maanden of uiterlijk een paar jaar.
Nee, ‘het land moet toch geregeerd worden’ is geen leuze voor links. Liever geen regering dan het soort regering dat nu mogelijk is. De huidige taak van links is oppositie voeren!
Tegelijkertijd moet nu oppositie voeren gepaard gaan met ons voorbereiden op een betere toekomst.
De bijdragen van BIJ1
Een paar jaar Sylvana Simons in de Kamer heeft ons in ieder geval een gevoel gegeven van hoe die toekomst eruit kan zien. Als een vrij eenzame antikapitalist in een Kamer vol overtuigde pro-kapitalisten, heeft ze mensen geïnspireerd en opmerkelijk veel weten te presteren. De excuses voor de slavernij bijvoorbeeld zijn lang niet niks.
Sterker nog, met BIJ1 heeft Nederland iets unieks bijgedragen aan internationaal radicaal links. Op het niveau van activisme was Black Lives Matter in de VS en daarbuiten een doorbraak, maar met BIJ1 is er voor het eerst in de Europese en Noord-Amerikaanse geschiedenis een electorale partij van betekenis geleid door zwarte mensen. Woorden als ‘dekoloniaal’ en ‘intersectioneel’ zijn niet meer slechts universitaire begrippen, maar sleutelwoorden in een partijprogramma.
Ook op andere terreinen heeft BIJ1 primeurs. Wat seksuele politiek betreft bijvoorbeeld hebben andere linkse partijen zich geschaard achter eisen als niet-discriminatie en gelijke huwelijksrechten, maar BIJ1 heeft een serieus begin gemaakt met een programma dat ‘queer’ kan worden genoemd. Voor het eerst sinds de jaren 1970 heeft BIJ1 ook een Europese stem gegeven aan de revolutionaire ambities van de armere, niet-witte viervijfde van de wereld.
Ook in haar interne leven heeft BIJ1 serieus werk gemaakt van het bestrijden van racisme en seksisme.
Het feit dat BIJ1 nu ernstig verzwakt is – met een terugval van 0,8 naar 0,4 procent van de kiezers – is dus een drama voor links, ook internationaal. We hebben allemaal de taak om het voor elkaar te krijgen dat de doorbraken van BIJ1 niet verloren gaan.
… en van de SP?!
Helaas moeten we constateren dat de achterban van BIJ1 net niet groot genoeg is gebleken als basis van een stevig radicaal-linkse parlementaire partij. Aan ons allemaal dus de taak om iets groters te bouwen, waarin de mensen van BIJ1 zich volledig thuis voelen en de verworvenheden van BIJ1 gewaarborgd kunnen worden.
Al zal het veel lezers verbazen: er is in dit opzicht ook iets van de SP te leren.
Er is altijd vrij veel mis geweest met de SP. Vooral op de punten waarop BIJ1 het sterkste is, is de SP altijd tekortgeschoten. Van de oprotpremies van ‘Arbeid en Kapitaal’ tot de huidige eis van werkvergunningen voor Oost-Europeanen, is het antiracistische profiel van de SP altijd mager geweest. De aversie van de SP voor zogenoemde ‘belangengroep-politiek’ geldt overigens niet alleen voor zwarten en migranten, maar ook voor vrouwen en LHBTIQ’s.
En ondanks de zichtbaar slechte gevolgen van die koers voor de partij – van haar hoogtepunt van 25 Kamerzetels naar de huidige 5 – heeft de leiding de interne critici steeds de mond weten te snoeren en het leven onmogelijk weten te maken.
En toch … als we terugkijken naar de beste momenten van de SP, begin deze eeuw, heeft de partij dingen weten te presteren waarvan radicaal-links nog steeds kan leren:
– De SP heeft flink geïnvesteerd in de anti-oorlogsbeweging met mensen en middelen, vooral tijdens de beweging tegen de Irak oorlog in 2003, en een breed scala organisaties samen weten te brengen.
– Op het hoogtepunt van de andersglobaliserings-beweging, en vooral van het Nederlands Sociaal Forum, heeft de SP een sterke invulling gegeven aan een links internationalisme.
– En toen de mensen binnen de FNV in opstand begonnen te komen tegen het poldermodel, was de SP voor een paar jaar het belangrijkste politieke referentiepunt voor mensen die zich van het juk van de PvdA wilden bevrijden.
Helaas is er nu van die verworvenheden bitter weinig over. Met de huidige oorlog tegen Gaza bijvoorbeeld – die nu zeker een focus moet zijn voor radicaal links – heeft BIJ1 meer gedaan dan welke partij ook om een stem te geven aan het verzet. Maar onder andere interne conflicten verhinderen dat BIJ1 een rol speelt in de Palestina beweging die vergelijkbaar is met die van de SP 20 jaar geleden.
Radicaal-links heeft een partij nodig die ons politiek kan vertegenwoordigen op de terreinen waar BIJ1 het sterkste is – en óók op de terreinen waar de SP 20 jaar geleden sterk was.
De Socialisten zijn een dappere poging om het beste uit de SP-traditie te redden, met mensen die gemiddeld jonger zijn, radicaler en opener voor samenwerking met BIJ1. Maar zonder gekozenen en zonder veel middelen, is het voor De Socialisten moeilijk hun ambities waar te maken.
En de radicaal-linkse partij die we nodig hebben moet ook ruimte hebben voor mensen die nu niet te vinden zijn bij BIJ1, De Socialisten, óf bij wat overbleven is van de linkervleugel van de SP. Naast de solidariteit met Palestina bijvoorbeeld is de klimaatbeweging tegenwoordig essentieel als achterban van een serieuze radicaal-linkse partij. Maar de linkervleugel van die beweging heeft nog geen politiek thuis gevonden (tenzij heel gedeeltelijk bij de PvdD). Zo zijn er nog meer mensen.
Voor een open dialoog
Is het mogelijk om al die mensen samen te brengen in één brede politieke partij? Zeker niet makkelijk en niet snel.
Heel begrijpelijk zijn mensen ontmoedigd door de nederlagen van de laatste tijd. Vrij veel mensen klampen zich vast aan de organisaties die ze al hebben. Dat is ook volstrekt legitiem.
Als we eerlijk zijn, moeten we toch constateren dat links iets groters, sterkers en beters nodig heeft dan onze bestaande politieke organisaties. Iets dat het beste van de huidige organisaties tot iets breder kan smeden, en dan nog flink uitbreiden.
Niemand weet nu hoe dat kan. Maar om een antwoord te vinden, hebben we de inzichten van iedereen nodig, over de grenzen van onze huidige verdeeldheid heen.
Laten we dus hierover met elkaar in dialoog gaan. Moet kunnen. En eigenlijk hebben we momenteel niet erg veel te verliezen.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Grenzeloos.
