Ortega’s kannibalistische neoliberalisme

In de verklaring die een IMF-team in november 2023 uitbracht na afloop van zijn officiële missie naar Nicaragua, wordt het regime van Ortega niet alleen geprezen om zijn hoge bruto internationale reserves en ‘voorzichtig macro-economisch beleid‘, maar ook om de daaruit voortvloeiende groei van de geldovermakingen. Zo stelt de verklaring zonder blikken of blozen:

‘Overmakingen zullen tegen het einde van 2023 naar verwachting ongeveer 28 procent van het bbp bereiken, het dubbele van hun niveau aan het einde van 2021, gedreven door de snelle toename van Nicaraguaanse emigranten’, migratie die meer dan 11 procent van de bevolking uitmaakt, een braindrain van arbeid en geschoold personeel en desintegratie van verarmde gezinnen in ons land.

Zoals bekend is het IMF de belangrijkste gendarme van het wereldkapitalisme, zwaard over de volkeren en hun soevereiniteit, en haar positieve beoordeling van de dictatuur legt duidelijk de basis bloot waarop het economische beleid van Ortega is gebaseerd: kannibalistisch neoliberalisme. Bijna niemand twijfelt aan het wraakzuchtige en criminele karakter van Ortega en Murillo door de brute repressie van 2018 en de installatie van een systeem van toezicht, opsluiting, verbanning, denationalisatie en onteigening van eigendommen gericht tegen organisaties en mensen die anders denken, maar de verklaring van het IMF stelt ons in staat om het reactionaire en uiterst rechtse karakter van de politiek van Ortega te benadrukken.

Die kenmerken werden duidelijk met de criminalisering van therapeutische abortus (2006), door een overeenkomst met de contrarevolutionaire kardinaal Miguel Obando y Bravo, waardoor Ortega de controle kreeg over de Hoge Kiesraad via Roberto Rivas, Obando’s ‘protegé’; en ook toen hij t een van de leiders van de contra’s en belangrijkste link met de CIA Jaime Morales Carazo als vice-president aanstelde. (2007-2011).

Het IMF geeft garantiebrieven voor het neoliberale karakter van Ortega’s regime en legt uit hoe tot op de dag van vandaag ‒ 17 jaar na zijn terugkeer aan de macht ‒ de relevante sectoren van het nationale en multinationale kapitaal ervan blijven profiteren om te opereren en uit te breiden.

Het bedrijfsmodel van Dialoog en Consensus, geratificeerd in de grondwetshervorming van 2014 in open alliantie met de Hoge Raad van Particuliere Ondernemingen (COSEP), stelde het grootkapitaal in staat om enorme winsten te behalen in zijn bedrijven, in ruil voor het de andere kant opkijken bij de onderdrukking van feministen, inheemse gemeenschappen, de boerenbeweging en tegenstanders in het algemeen, en het veinzen van krankzinnigheid over de schendingen van de grondwet, de scheiding der machten, de rechtsstaat en vrijheden in het algemeen, schendingen die sinds 2007 worden gepleegd.

Het is waar dat er na 2018 een breuk kwam met de COSEP, die illegaal werd verklaard samen met alle kamers van koophandel, voorafgegaan door de gevangenneming van enkele van haar leiders. Die maatregelen waren een beestachtige reactie, typisch voor dictaturen, op wat het regime zag als verraad aan het geroemde model, maar in de praktijk blijven de fundamenten van die overeenkomst functioneren, vooral in de financiële sector, energie en mijnbouw, agro-export en handel. Ortega legde de logica op waarop de consensus aanvankelijk was gebaseerd: ‘Jullie doen zaken en verdienen, maar bemoeien je niet met politiek. Laat dat maar aan mij over.’

De economische gegevens tonen zonder twijfel aan dat hij verre van het socialisme van de 21e eeuw te omarmen, zoals rechtse tegenstanders valselijk beweren om Ortega te plezieren, het bestaande kapitalisme in zijn meest brute vormen heeft omarmd: extractivistisch ontwikkelingsbeleid; het overdragen van natuurlijke rijkdommen aan buitenlands kapitaal; uitbuiting van goedkope arbeidskrachten; gebrek aan bescherming van arbeidsrechten; en uitbesteding en absolute deregulering van de markt. Dit alles met behulp van populistische retoriek, controle over volks- en vakbondsorganisaties en kannibalisering van zelfs hun eigen volgelingen.

Dat verklaart waarom Ortega, toen hij de regering weer overnam, doorging met het betalen van miljoenen dollars aan bankiers uit de CENIS, obligaties die waren uitgegeven om de deposito’s van spaarders van de frauduleuze bankfaillissementen van 2000 te dekken en die volgens deskundigen onderzocht hadden moeten worden. Het helpt ook om te begrijpen dat de winstgevendheid van Nicaraguaanse bankiers al in 2014 dubbel zo hoog was als het gemiddelde van alle landen in de regio en van jaar tot jaar toenam: 17,3 procent in 2011; 22,8 procent in 2012; en 24,8 procent in 2013 (Sáenz, 2014), en hoe de sociale ongelijkheid gestaag is toegenomen in het verarmde Nicaragua, met meer multimiljonairs dan andere Midden-Amerikaanse landen met een veel hoger bbp. In 2020 waren er 210 miljonairs die meer rijkdom vergaarden dan 6 miljoen Nicaraguanen.⁽¹⁾Zie https://nestoravendano.wordpress.com/tag/intermediacion-financiera/. Volgens het World Report on Ultra Wealth was in Nicaragua in 2014 het aantal multimiljonairs gestegen. Nicaragua had toen 190 ultra-vermogende miljonairs, terwijl Costa Rica er 85 had, Panama 105 en El Salvador 145.

Repressie en neoliberaal beleid

De crisis van 2018 werd uitgelokt door Ortega’s pogingen om de werkgevers- en werknemersbijdragen voor de sociale zekerheid te verhogen, een bij uitstek neoliberale maatregel. De verontwaardigde reactie van de getroffenen werd met geweld onderdrukt en in slechts drie dagen werden de eerste 60 mensen gedood. Die misdaden veroorzaakten de volksopstand, die werd neergeslagen met meer dan 355 doden en 2.000 gewonden.

De feitelijke staat van beleg die sindsdien is afgekondigd, heeft Ortega in staat gesteld om zijn monetaristische beleid uit te voeren zonder enige mogelijkheid tot georganiseerd verzet van de bevolking. Zo legde hij in 2019 de hervorming van de sociale zekerheid op ‒ nog brutaler dan hij in 2018 van plan was. Het opleggen van het hongersnoodminimumloon is erger dan het minimumloon dat met de COSEP was overeengekomen. De eisen van arbeiders voor hun rechten zijn beknot door terreur en vervolging en er is geen organisatie die kan opkomen voor hun eisen.

Evenzo zijn inheemse gemeenschappen het slachtoffer van onteigening van hun land in beschermde gebieden zonder mogelijkheid tot verzet; brandstofprijzen en tarieven van nutsvoorzieningen worden willekeurig beheerd om de winsten van bevoorrechte groepen en de heersende familie te garanderen; lokale belastingen stijgen absurd; boeren kwijnen weg zonder krediet en worden gedwongen hun land te verkopen en te emigreren.

Aan de andere kant stijgen de prijzen van basisproducten, maar de officiële statistieken melden geen inflatie; mijnbouwconcessies worden ingezet zonder dat milieuorganisaties kunnen protesteren en de goudexport stijgt zonder dat iemand weet hoe; corruptie tiert welig zonder dat iemand zijn mond open kan doen. Met andere woorden, de dictatuur dient duidelijk de belangen van de heersende familie, de nieuwe en oude oligarchieën en de grote multinationale ondernemingen, in een felle context van agressief neoliberaal beleid, zoals het geval was in de dictatuur van Pinochet.

Zo hebben ze onlangs een klap uitgedeeld aan de werknemers van de staat door een onmenselijke verlaging van de ontslagvergoedingen uit te vaardigen, waarmee ze decennia van een rechtvaardig recht terugdraaien, in een land met de laagste salarissen van het continent.

In Nicaragua is een lokale versie van Bolsonaro of misschien een Milei aan de macht, maar met een links masker. Bovendien met absolute controle over het leger, de politie, het hooggerechtshof, het parlement, de gemeenten, de universiteiten, de studentenbeweging en de vakbonden, terwijl de meest zichtbare leiders van de oppositie in ballingschap leven of in de gevangenis zitten.

De voortdurende steun van het IMF gedurende bijna twee decennia verklaart ook de dubbelzinnigheid waarmee de regeringen van het Noorden feitelijk opereren met betrekking tot Nicaragua en maakt het medeplichtige stilzwijgen of de openlijke steun van sommige linkse sectoren des te beschamender.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op desInformémonos. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.