Catalaanse voorstanders van een onafhankelijk Catalonië worden als misdadigers van gemeen recht veroordeeld tot gevangenisstraffen die olie op het vuur gieten. De Turkse president Erdogan toont nogmaals wie zijn vijand nummer één is: de Koerden. In beide gevallen verwerpt men het recht op zelfbeschikking van een volk.

Schotland

Zelfbeschikking betekent niet altijd een onafhankelijke staat, het betekent gewoon dat de optie vrij staat. Dat zag men in Schotland. De Britse regering Cameron had in 2014 de wijsheid de Schotten in een referendum de keuze te laten tussen lid van het Verenigd Koninkrijk en onafhankelijkheid. Ze verwierpen dat laatste met 55.3 %.

Nu ze mogelijk moeten kiezen tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU, zou dat anders kunnen liggen. Maar gaan de Schotten dan kiezen voor een ‘harde grens’ tussen Schotland en Engeland?

Dat recht op een normaal referendum werd de Catalaanse ijveraars voor onafhankelijkheid wel ontzegd. Het had nochtans hetzelfde resultaat kunnen geven als in Schotland, maar we zullen het nooit weten. Want ze kregen de kans niet.

Wie wel, wie niet?

En wat indien een meerderheid in een erkend referendum toch voor een onafhankelijke staat had gestemd? Waarom de Catalanen in dat geval een recht ontzeggen dat zonder veel problemen wel werd erkend voor de vele nieuwe staten die uit de Unie van Socialisische Sovjetrepublieken ontsproten. Of voor de staten die vroeger een republiek of provincie van Joegoslavië waren? Willy Claes, toen minister van Buitenlandse Zaken eer hij secretaris-generaal van de Navo werd, had er moeite mee zo veel kleine staten in de VN op te nemen – diezelfde tijd (28 juli 1993) werden fiscaal paradijs Monaco en Andorra lid van de VN, Liechtenstein en San Marino waren dat al eerder… En veel van die nieuwe staten werden snel lidstaten van de EU. Minstens twaalf EU-lidstaten hebben minder inwoners dan Catalonië.

Quebec

Ook de inwoners van de Canadese provincie Quebec hebben zich al in referendums over ‘soevereiniteit’ kunnen uitspreken. In 1980 werden de voorstellen van de provinciale regering voor een zelfstandig statuut ruim verworpen (60 % tegen); in 1995 was het zeer nipt: 50.6 % tegen de voorgestelde soevereiniteit, bij een opkomst van 93.5 %.

De voorstanders van een zelfstandig Quebec vrezen dat de demografie tegen hen werkt, met name de immigratie. Want de meeste immigranten komen naar ‘Canada’, niet naar een specifieke provincie. En daardoor zijn ze veel minder vatbaar voor de argumenten van de soevereinisten Die vrezen dus dat het aantal voorstanders van een zelfstandig Quebec daardoor procentueel alsmaar kleiner wordt.

Koerden

De Syrische Koerden krijgen nu niet alleen van Turkse chauvinisten het verwijt een “nieuw Israël” in het Midden Oosten te willen stichten, zoals Israël met steun van het Westen. Het recht van de Koerden op een eigen staat werd nochtans een eeuw geleden volkenrechterlijk erkend. Want daar gaat het in essentie op: het recht van de Koerden, verspreid over vier staten, op zelfbeschikking.

Dat recht op zelfbeschikking had na de Eerste Wereldoorlog in Europa tot nieuwe staten en grenzen geleid. Krachtens dat recht voorzag het Verdrag van Sèvres van 1920 de oprichting van een Koerdische staat. Maar de Turkse leider Mustafa Atatürk veegde dat van de kaart, in het Verdrag van Lausanne van 1923 was er van een staat Koerdistan geen sprake meer.

De Koerden konden in het beste geval ijveren voor autonomie binnen de bestaande staten: twee Arabische (Irak, Syrië), Turkije en Iran. In Irak sinds de val van Saddam Hoessein met enig succes, de Koerdische regio heeft een ruime autonomie.

Wereldwijd

De Koerden zijn met 30 miljoen of meer een van de omvangrijkste volkeren zonder eigen staat. Recht op zelfbeschikking wordt ook veel anderen ontkend, onder andere aan de Palestijnen. Het recht op zich wordt internationaal dan wel erkend, maar de Israëlische bezetting blokt dat af zonder dat Israël daar onder te lijden heeft. Een gelijkaardige situatie voor de Saharawi’s uit de door Marokko geannexeerde Westelijke Sahara. Het door de VN voorgestelde referendum wordt al decennia op de lange baan geschoven.

De kwestie van zelfbeschikkingsrecht stelt zich vandaag zeer scherp in Indonesië. Het referendum dat de dictatuur in 1969 in Papoea hield, was ene lachertje. De Papoea’s eisen vandaag een nieuw referendum over afscheuring van Indonesië, zoals de inwoners van Oost-Timor er een kregen in 1999, waarbij ze zich van Indonesië losmaakten.

Democratisch recht

In al die gevallen kan links maar één houding hebben: de verdediging van alle democratische rechten en vrijheden, waarvan zelfbeschikkingsrecht van een volk er een is.

Met als beperkende voorwaarde dat de rechten van de nieuwe minderheden worden erkend. Iets wat sommige Europeanen (Duitsland o.m.) in 1992 vergaten toen ze onvoorwaardelijk de onafhankelijkheid van Kroatië steunden zonder de voorwaarde dat die de rechten van o.m. de Servische minderheid zou waarborgen Wat niet gebeurde, met alweer een etnische zuivering tot gevolg.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Uitpers.