Polen beleeft een van de brutaalste verkiezingscampagnes uit zijn geschiedenis. Brutaal in woorden, de beledigingen overstemmen de verkiezingsbeloften. Het komt er vooral op aan de tegenpartij aan de schandpaal te nagelen. Jarosklwas Kaczynski, grote chef van de regerende PiS (Recht en Rechtvaardigheid), ontplooit zijn talent terzake. Zijn grote schietschijf is Donald Tusk, ex-premier, gewezen “president” van de EU en leider van de PO, het Burger Platform.
Bevrijding
Na acht jaar oerconservatief bewind, snakken miljoenen Polen naar bevrijding ervan. Of ze met genoeg zijn, zal zondag bij de parlementsverkiezingen blijken. De PiS pakt uit met enkele sociale en economische troeven, tegen een verdeelde oppositie. De belangrijkste uitdager van de PiS is Tusk.
Diens PO vormde het kartel ‘Burger Coalitie’ – KO – dat hoopt 30 % te halen. Dan zou het kunnen aankloppen bij Lewica – Nieuw Links – en bij het centrumrechtse kartel ‘Derde Weg’ om tot een meerderheid te komen. Dan zou Polen in hun optiek weer een normaal lid van de EU kunnen worden. Ontdaan van de Brusselse vermaningen over alle inbreuken op de rechtsstaat.
De PiS heeft ter rechterzijde concurrentie van de ‘Confederatie’, eveneens oerconservatief en nationalistisch, maar bovenop ook economisch libertair, weg met de staat, laat de ondernemers van de grootste vrijheid genieten. Een partij die volgens peilingen heel goed aanslaat bij een jonger mannelijk publiek. Een partij die geen heil ziet in de sociale uitgaven van de PiS-regeringen.
Indien de PiS echter op eigen kracht geen volstrekte meerderheid haalt, zou ze wel op deze groep kunnen aangewezen zijn om te blijven regeren.
Handicap
Tusk zit met een grote handicap: zijn verleden als premier. Zijn regering voerde een klassiek neoliberaal beleid. En een van de maatregelen die de meeste Polen zich goed herinneren, was het optrekken in 2012 van de pensioenleeftijd tot 67 jaar – PiS bracht dat terug tot 65 voor mannen, 60 voor vrouwen. Kaczynski laat geen dag voorbij gaan zonder daaraan te herinneren. Hij wil de kiezers waarschuwen voor sociale terugval als Tusk wint. Veel Polen vrezen inderdaad dat ze met Tusk veel te verliezen hebben.
Want de PiS herinnert tegelijk aan de sociale fondsen die aan haar zijn te danken. Vooral dan de gulle premies voor de gezinnen met kinderen, men moet immers de kinderdrang aanwakkeren. Zeker nu de EU Polen veel migranten wil doen opnemen, aldus de PiS.
Dat laatste thema, de schrik voor migranten, heeft wel aan kracht verloren sinds aan het licht kwam hoe de regering heeft gesjoemeld om honderdduizenden migranten, nogal wat uit Azië, binnen te halen. Veel Polen zijn wel elders in Europa gaan werken, maar de schaarste in sommige sectoren is opgevangen door die migratie, die dan nog grotendeels stiekem gebeurde.
Dat zal wel bijgedragen hebben tot de groei van de economie, met gemiddeld 3,2% per jaar over tien jaar, waar de PiS nu ook mee pronkt. De regering onderstreept ook hoe ze gezorgd heeft voor betere infrastructuur – wegen, scholen, ziekenhuizen – in tot dan verwaarloosde gebieden, regio’s waar de partij sterk staat.
Oekraïne
Het is vooral in die agrarische gebieden dat de PiS het thema Oekraïne bespeelt. Tot enkele maanden geleden was er in Polen grote eensgezindheid over onvoorwaardelijke totale steun aan het door erfvijand Rusland aangevallen Oekraïne. Het Oekraïense graan is die eensgezindheid komen verstoren.
Nochtans hebben sinds die agressie rond één miljoen Oekraïners zich in Polen gevestigd. Er zijn wel wat spanningen rond de daardoor gestegen prijzen voor immobiliën en huurprijzen. De nationalistische Confederatie voert zelfs campagne tegen de “privileges voor de Oekraïners”., tegen de “oekraïnisering van Polen”.
Maar dat is niet echt een verkiezingsthema; Het graan is dat wel. De Poolse graanboeren waren woedend toen ze merkten dat het voor Afrika bestemde graan, onderweg op de Poolse markt kwam, goedkoper dan het Poolse graan. De regering dacht aan haar vele kiezers onder de boeren Dat gewicht is onevenredig groot, de geografische zetelverdeling is niet aangepast aan de bevolkingscijfers, waardoor de steden ondervertegenwoordigd zijn. Om de boeren terwille te zijn, sloot Warschau de grenzen voor dat graan, net zoals Hongarije en Slovakije deden. De druk vanuit Brussel kon dat niet verstoren.
Premier Mateusz Morawiecki deed de wereld, vooral de Navo, erg schrikken toen hij op 20 september aankondigde dat Polen voorlopig geen wapens meer zou leveren aan OekraIne. Op zichzelf heeft dat niet zoveel te betekenen, Polen heeft bijna alle wapentuig dat het kon leveren, al geleverd. Maar toch kwam het bij de bondgenoten hard aan, Polen stond immers op de eerste plaats voor steun aan Kiev. En nu dit.
Brussel
Op die manier wilde de regering het verschil met Tusk beklemtonen: Tusk, de man van de EU, zou ongetwijfeld wel zwichten voor de druk uit Brussel, vertelt de PiS. Nu wordt wel algemeen verwacht dat de PiS, indien ze aan het bewind blijft, de toon snel zal matigen. Want trouw aan de VS komt op de eerste plaats.
In Brussel steken ze nauwelijks weg dat ze liefst Tusk als nieuwe premier zien. De spanning tussen Brussel en Warschau, is de voorbije jaren erg opgelopen. De PiS schildert de EU af als een duivels bondgenootschap dat de lidstaten allerlei regels wil opdringen, zoals recht op abortus, rechten voor seksuele minderheden, rechten voor migranten. En autonomie voor het gerechtelijk apparaat, iets wat in Polen onder zware druk is komen te staan.
Ook de uiterst-rechtse Confederatie bespeelt het thema van de “Brusselse dictatuur”. Ze voert onder meer campagne tegen het EU-besluit om vanaf 2035 de verkoop van wagens met fossiele brandstof te verbieden. Slecht voor Polen, zegt ze op haar meetings waar vooral jonge mannen in kostuum verschijnen.
Kaczynski, de PiS-leider, schildert Tusk niet alleen af als een pion van Brussel, maar ook van Moskou en Berlijn. Tusk is met Moskou overeen gekomen dat bij een gewapend conflict, de oostelijke helft van Polen aan Rusland komt, vertelt hij zonder blikken of blozen. Anderzijds staat hij ook in dienst van Duitsland… Kaczynski roept zo herinneringen op aan de keren dat Duitsers en Russen de staat Polen onder elkaar verdeelden – laatst nog in 1939.
Christus Koning
Tusk wuift die belachelijke aantijgingen weg en belooft van Polen een ‘normale EU-lidstaat’ te maken. Met in het programma recht op abortus. Hij put vertrouwen uit de grote opkomst bij meetings, bijna één miljoen op 1 oktober in Warschau. De oppositieblokken staan vooral sterk in de grote steden, maar daarbuiten blijft onder meer de invloed van de katholieke kerk nog altijd zeer groot. En die kerk kiest in grote meerderheid PiS.
Alhoewel, de leiders van Confederatie ondertekenden in 2018 een ‘geloofsbelijdenis’: de belofte om zowel het openbaar als privé-leven in Polen te zullen onderwerpen aan de wil van Christus, Koning van Polen.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Uitpers.
