Tienduizenden Polen zijn massaal op straat gekomen om hun gehechtheid aan de Europese Unie te manifesteren, om duidelijk te maken dat ze geen Polexit willen. Dat laatste wil hun reactionaire regering of ‘sterke man’ Jaroslaw Kaczynski om diverse redenen ook niet, maar na de uitspraak van het Grondwettelijk Hof dat de nationale wetten in de regel voorrang hebben op die van de EU, zit men toch op een gevaarlijke helling.

Christelijk Europa

Wat als Brussel het dreigement uitvoert om de extrafondsen voor herstel na de pandemie in te houden? Wat houdt Kaczynski en de regering dan tegen om nieuwe breukstappen te zetten? Want de EU-fondsen zijn een van de redenen waarom veel Polen aan de EU gehecht zijn. Temeer omdat de regering van PiS en compagnie veel van die fondsen gebruikt om het eigen cliënteel te verzorgen.

Meer dan 80 % van de Polen zijn aan Europa gehecht, zeggen peilingen. Ook al omdat talrijke Polen hun land als het centrum van Europa zien, al vinden velen tegelijk dat de rest van Europa hen zo vaak in de steek heeft gelaten. Kaczynski en co zien Polen vooral als een historisch bolwerk van het christelijke Europa. Het zijn toch de Poolse ruiters die in 1683 onder leiding van koning Jan Sobieski de islamitische Turken in Wenen hebben tegengehouden.

En die rol van bolwerk wil PiS en kerk blijven spelen, ook al kalft de invloed van dat christendom in hun eigen land af. Kaczynski en co vinden dat de EU hen o.m. niet kan dwingen om migranten, en dan zeker geen moslims, op te nemen. Migratie, vrouwen- en homorechten zijn belangrijke knelpunten in de relatie tussen Warschau en Brussel.

Politieke rechters. En Schauvliege?

De EU-instanties tillen ook zeer zwaar aan de greep van de regering op de justitie. Volgens Brussel heeft Warschau een rode lijn overschreden door het Grondwettelijk Hof onder controle van de regerende PiS te brengen. Vorig jaar werden talrijke rechters met verplicht pensioen gestuurd en werd het Hof opgevuld met zeer conservatieve rechters. Kaczynski heeft een van zijn naaste medewerksters, Julia Przylebska, als voorzitter naar voor geschoven.

Maar mag de buitenwereld hoog van de toren blazen? Het is niet zo lang geleden dat er in België nogal wat herrie was omdat CD&V omstreden ex-minister Joke Schauvliege wou voordragen als rechter van het Grondwettelijk Hof. In dat Hof zitten naast zes beroepsmagistraten zes politici voorgedragen door hun partij. “Het Grondwettelijk Hof overstijgt de klassieke scheiding tussen de drie staatsmachten”. Waarvan acte.

In Frankrijk, een andere lidstaat van de EU, wordt de Conseil Constitutionnel, 9 leden, voorgezeten door ex-premier Laurent Fabius (PS). Verder vinden we daar ook nog een andere ex-premier, Alain Juppé (rechts). We zagen onder ex-president Donald Trump nog maar eens hoe politiek de benoemingen zijn van rechters voor het Hooggerechtshof van de VS .

Soeverein

Maar het Poolse Hof werkt zich natuurlijk in het nieuws met de zeer politieke beslissing de principiële voorrang van de nationale wetten op die van de EU af te kondigen. Dat is echt een brug te ver, op die voorrang van de EU-regels is de Europese Unie gestoeld. Zoals alle internationale overeenkomst regels bevatten waartoe de deelnemende staten zich verbinden.

Indien een land oordeelt dat het zijn soeverein beslissingsrecht op een gebied fundamenteel aantast, kan het er uit stappen – zoals Turkije, dat onlangs uit de ‘conventie van Istanbul’, het Europees Vrouwenrechtenverdrag, stapte. De Poolse minister van Justitie, Zbigniew Ziobro, wil trouwens dat Polen daar ook uitstapt. Die is volgens hem ingegeven door een feministisch gedachtegoed waarachter een homo-ideologie schuilt.

Het Poolse Hof krijgt met zijn uitspraak over de voorrang voor de nationale wetten, natuurlijk veel bijval bij uiterst-rechts alom. Een staat die de nationale soevereiniteit durft te verdedigen, dat ligt zeer goed bij de Eurofobe partijen als de Italiaanse Lega, het Franse Rassemblement National, bij geestesgenoot Eric Zemmour en compagnie.

Ook ter linkerzijde is er een eenzame verdediger van dit soort soevereiniteit. De Franse presidentskandidaat Arnaud Montebourg, ex-PS, vindt dat “Europa” de lidstaten verplicht tot asociale maatregelen, waaronder privatisering en afbouw van openbare diensten. Dat is natuurlijk een argument dat veel nationale regeringen gebruiken, misbruiken, om de schuld voor maatregelen maar op “Europa” te steken. Alsof die lidstaten in die EU geen rol spelen. Als ze zich daar zouden tegen verzetten, doen ze het wel zeer discreet. En alsof er geen verweer is: Brussel, de Belgische regering dan, heeft de druk van Brussel, EU, om de indexering af te schaffen, steevast naast zich neergelegd.

Voorrang

Er zijn nu eenmaal, en meer en meer, zaken die alleen op zeer ruime schaal, continentaal of mondiaal, aan te pakken zijn. Polen heeft ook lang dwars gelegen om zich bij Europese milieuregels aan te sluiten om zo zijn steenkoolmijnen te beschermen. Heeft het zin in Glasgow een grote klimaattop te houden, als daar geen regels uit volgen?

Of hoe denkt men iets te ondernemen na de zoveelste onthullingen, de Pandora Papers, over de vlucht van enorme fortuinen die niets bijdragen aan de gemeenschap? Om aan al die ontsnappingsroutes iets te doen, zal nationale soevereiniteit niet helpen, wel erg integendeel.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Uitpers.