Foto: in de door Rusland veroverde stad Kherson blijven Oekraïense burgers op straat komen tegen de bezetting.

‘Revolutionair defaitisme’ is een principiële positie: tegenover een imperialistische oorlog die door haar eigen bourgeoisie wordt gevoerd, stellen revolutionaire marxisten zich op het standpunt dat de oorlog in revolutie moet worden omgezet. Zij zijn dus voor de nederlaag van hun eigen kant, voor de nederlaag van hun eigen kapitalistische uitbuiters. Zij leggen de bevolking uit dat de propaganda van deze laatste slechts een masker is, dat de werkelijke doelstellingen van de heersende klasse gericht zijn op roof, op het veroveren van markten en koloniën, en dat de verwezenlijking van deze doelstellingen altijd ten koste zal gaan van de arbeidersklasse. Revolutionair defaitisme is de oriëntatie die Lenin tijdens de Wereldoorlog van 14-18 heeft aangenomen. Deze opstelling heeft daadwerkelijk de weg gebaand voor de revolutie in Rusland en Duitsland.

Van toepassing in deze oorlog?

Is revolutionair defaitisme van toepassing in het geval van de oorlog in Oekraïne? Ja en nee. Het geldt voor Rusland, want de door Poetin begonnen oorlog is duidelijk een oorlog van imperialistische agressie. Zij wil het recht op zelfbeschikking van het onderdrukte Oekraïense volk met geweld breken. Het is de bedoeling een marionettenmacht op te zetten om de koloniale overheersing te herstellen die het tsaristische rijk uitoefende over het Oekraïense volk, en op zijn beurt over de andere kleine perifere volkeren van Rusland. Het is de taak van Russisch links om deze oorlog van de imperialistische bandieten te bestrijden en zo te werken aan de nederlaag van haar eigen heersende klasse, omdat deze nederlaag de weg kan openen voor mogelijke revolutionaire veranderingen.

Maar de situatie is heel anders aan Oekraïense kant. Het is geen imperialistische oorlog, het is een oorlog uit zelfverdediging. Het doel is het recht van het Oekraïense volk te beschermen om te bestaan als een autonome natie, als een natie die zichzelf bestuurt en haar eigen leiders kiest. Of deze autonomie meer of minder onvolmaakt is, is hier niet aan de orde: het is duidelijk het principe zelf dat Poetin met geweld wil vernietigen, en hij gebruikt daarbij barbaarse middelen, van een typisch imperialistische brutaliteit. De overgrote meerderheid van het Oekraïense volk mobiliseert en organiseert zich om zich op duizend verschillende manieren tegen de agressie te verzetten.

Dit verzet is niet alleen legitiem, maar neemt ook de vorm aan van zelforganisatie, waarin de arbeidersklasse een hoofdrol speelt. Hier pleiten voor defaitisme is geen revolutionair, maar contrarevolutionair defaitisme. De taak van revolutionaire socialisten in deze situatie is deel te nemen aan het volksverzet door het een sociale, democratische en internationalistische oriëntatie te geven (tegen haat tegen alle Russen, bijvoorbeeld).

Welke koers hier aannemen?

En welke lijn moeten we volgen buiten het gebied van de oorlogsoperaties? Een deel van het antwoord op deze vraag moet worden gegeven vanuit de diagnose van de aard van de oorlog. Een volk dat tegen zijn koloniale imperialistische overheersing vecht, moet in dit verzet in al zijn vormen gesteund worden, net zoals de anti-oorlogsactivisten in het kamp van de agressor gesteund moet worden. Dit is fundamenteel. Maar een ander deel van het antwoord is dat ook rekening moet worden gehouden met het feit dat het Westerse imperialisme de strijd van het Oekraïense volk uitbuit in zijn groeiende rivaliteit met de opkomende alliantie tussen het Chinese en Russische imperialisme, en dat deze groeiende rivaliteit in de komende jaren inderdaad tot een nieuw wereldoorlog kan leiden.

In zo’n wereldoorlog zou revolutionair defaitisme aan beide zijden zeker de te volgen strategie zijn. Beweren dat er een toekomstige wereldoorlog dreigt om het Oekraïense volk te dwingen zijn gerechtvaardigde strijd op te geven, is echter onrechtvaardig en in feite een uiting van een imperialistische en kolonialistische kleinburgerlijke mentaliteit. Voor Westers links komt dit neer op het opleggen van een lijn van contrarevolutionaire capitulatie aan het Oekraïense volksverzet, in de hoop “de vrede te redden” door middel van diplomatie. Dus in de hoop dat de “dialoog” tussen kapitalistische bandieten het mogelijk zal maken om “ons” comfort te behouden, en hier niet verplicht te zijn om een revolutionair perspectief van strijd tegen de dreiging van anti-imperialistische oorlog te overwegen.

Twee niveaus van conflict

Vanaf het allereerste begin van de Oekraïense kwestie heb ik deze formule gebruikt, waarvan ik de auteur ben vergeten: er zijn twee niveaus van conflict. Het ene conflict is openlijk bezig, het andere is nog latent, maar de kans dat het uitbreekt, groeit ongetwijfeld. Hoe dit tweede niveau te bestrijden, is de vraag. Het antwoord moet er als het ware in bestaan vooruit te lopen op de strategie van het revolutionaire defaitisme. Hoe kunnen we dit doen? Door elk offer, elke bezuiniging, elke sociale vrede te weigeren die de heersende klasse ons hier zou willen opleggen onder het voorwendsel van de oorlog in Oekraïne, met name door het verhogen van de militaire uitgaven. Door te eisen dat de rekening van de oorlog niet alleen door de Russische oligarchen wordt betaald, maar ook door onze eigen oligarchen, de kapitalisten hier. Door te eisen dat de methoden om het fortuin van deze Russische oligarchen te identificeren, ook worden gebruikt tegen “onze” belastingparadijzen. Door de opvang van Oekraïense vluchtelingen te keren tegen het verfoeilijke koloniale en racistische asielbeleid van “ons” imperialisme. Door steun te verlenen aan de eis tot kwijtschelding van de Oekraïense schuld en van de schulden van alle overheerste landen. Door te strijden voor de onteigening van de kapitalisten uit de energiesector (die zich nu schandalig verrijken) en de socialisering van de energiesector, de enige manier om de klimaatcatastrofe te stoppen. Door antikapitalistische maatregelen te nemen tegen de speculanten die profiteren van de stijging van tarwe. Enz., enz.