Rusland: anti-oorlogsactivisme na ‘repressiezondag’

Na de brute repressie van de Russische regering tegen de landelijke anti-oorlogsdemonstraties op zondag 6 maart 2022 rijst de vraag welke conclusies activisten ter plekke uit de situatie trekken. De arrestatie van activist Aleksej Dmitriev toont aan dat de repressie door de staat in de dagen na 6 maart niet is afgenomen. Vladislav Siiutkin, activist van de Russische Socialistische Beweging, geeft zijn beoordeling van de huidige situatie in een interview met João Woyzeck van de Zwitserse Beweging voor Socialisme (BfS/MPS).

Het regime van Vladimir Poetin voert de repressie op

Op 4 maart heeft het regime van Vladimir Poetin op het groeiende ongenoegen van de Russische burgerbevolking tegen de invasie in Oekraïne gereageerd door de repressie tegen de tegenstanders van de oorlog te intensiveren en te legaliseren. In allerijl keurden beide kamers van de Doema een wet goed die kritische berichtgeving over de oorlog tegen Oekraïne, die door de regering als vals nieuws wordt bestempeld, bestraft met maximaal 3 jaar gevangenisstraf en maximaal zo’n 2.500 euro boete. Als kritische berichtgeving ernstige gevolgen heeft, kan zelfs een straf van maximaal 15 jaar worden opgelegd.

De wettelijke uitbreiding van het repressieve actieterrein van Poetins regime, deze massale aanval op de vrijheid van vergadering, sluit naadloos aan bij de inperking van de persvrijheid. Al in de eerste week na het uitbreken van de oorlog op 24 februari liet de federale dienst voor mediatoezicht Roskomandsor op aandringen van het Openbaar Ministerie de internetpagina’s van het radiostation Ekho Moskvy en het televisiestation Doshd sluiten, omdat de stations geweigerd hadden de staatspropaganda over de oorlog uit te zenden. Dergelijke sabotage- en intimidatieacties dwongen beide stations uiteindelijk tot sluiting. Belangrijke internationale sociale netwerken werden geblokkeerd en zijn nu alleen toegankelijk via VPN, waardoor ze in feite niet meer voor alle burgers toegankelijk zijn.

De intensivering van de staatsrepressie leidde op zondag 6 maart 2022 tot demonstraties in het hele land. In 69 Russische steden gingen burgers de straat op tegen de oorlog. De reactie van de regering was onverbiddelijk. Volgens OVD-Info werden alleen al op die zondag 5.045 demonstranten gearresteerd! Volgens OVD-Info, een organisatie die politieke arrestaties en vervolgingen in de gaten houdt, bracht de repressie van die zondag het aantal anti-oorlogsdemonstranten dat sinds het begin van de oorlog in hechtenis is genomen, op 13.502.

Ondertussen gaat de repressie door de staat onverminderd door. Op 9 maart doorzocht de politie het huis van Aleksej Dmitriev, een activist van de Russische groepering Marxistische Unie, en arresteerde hem. Van officiële zijde werd geen reden opgegeven. Mogelijk vanwege zijn anti-oorlogsteksten. Tijdens de huiszoeking werd Aleksej door de politie ernstig mishandeld, waarna de politie hem aanklaagde wegens verstoring van de openbare orde en hem een nacht vasthield op het politiebureau in Chimki (een voorstad van Moskou). Er werd versneld een proces georganiseerd op 10 maart. Het proces moest worden uitgesteld toen Alexey’s gezondheid verslechterde. Ten tijde van de arrestatie leed Alexey namelijk aan vlagen van posttraumatische encefalopathie en verloor hij uiteindelijk het bewustzijn. Verkleegkundigen werden tot hem toegelaten, maar ze vertrokken zonder hem te helpen. Het feit dat Alexey later moest worden gereanimeerd toont aan hoe ernstig de situatie was. Toen het proces op 10 maart werd hervat en Alexey werd veroordeeld tot 15 dagen gevangenisstraf wegens zogenaamd onzedelijk gedrag, was hij in halfbewuste toestand. In kringen die dicht bij hem staan bestaat echter bezorgdheid dat Alexey na zijn vrijlating opnieuw zal worden vastgehouden op grond van artikel 19, lid 3, van het wetboek van de Russische Federatie betreffende administratieve overtredingen, dat wil zeggen wegens vermeende ongehoorzaamheid aan een wettig bevel van een politieagent.

Volgens mededelingen op de netwerken van de Russische afdeling van Socialistisch Alternatief zijn politieagenten op 12 maart door de slaapzalen van de Technische Staatsuniversiteit van Moskou gegaan en hebben ze de studenten kamer voor kamer gevraagd een verklaring te ondertekenen waarin ze afzien van ongeoorloofde acties. De verklaring bevatte een verbod op openbare verklaringen en protesten tegen de oorlog tegen Oekraïne (280.3 van het Russische Wetboek van Strafrecht). Dergelijke documenten zouden in feite geen rechtsgeldigheid hebben. Het is een methode van gewelddadige intimidatie vermomd als pseudo-legaliteit.

De moed die Russische burgers hebben opgebracht en blijven opbrengen is indrukwekkend. Anderzijds mag niet uit het oog worden verloren dat de gelegaliseerde repressie door de staat en de laagdrempelige niet-transparante procedures van de plaatselijke politie en autoriteiten gericht zijn op het effectief intimideren en tot zwijgen brengen.

Onder de tegenstanders van de oorlog is de Russische Socialistische Beweging (RSD). Ze staat voor revolutie, socialisme en democratie en steunt arbeidersstrijd in al haar vormen en hecht bijzonder veel belang aan zelforganisatie van de bevolking.

De vraag rijst nu hoe het na 6 maart verder moet. Hoewel het nog te vroeg is, is het interessant om kennis te maken met de activisten ter plaatse die dicht bij de beweging staan. Het interview met RSD-activist Valdislav Siiutkin geeft ons een inzicht in de nieuwe indrukken en gedachten van progressieve linkse krachten in Rusland.

Interview met Valdislav Siiutkin (RSD)

In Rusland komen momenteel verschillende anti-oorlogsbewegingen tot uiting. Hoe ziet deze beweging eruit en uit welke groepen bestaat ze?

Er zijn talloze manieren om te protesteren tegen wat de regering de ‘speciale militaire operatie’ noemt. De meest populaire zijn petities, bijeenkomsten en persoonlijke verklaringen. De afgelopen weken zijn petities ondertekend door honderden en duizenden leraren, academici, producenten, musici en zelfs priesters van de officiële orthodoxe kerk. Het voormalige team van de gevangengenomen Navalny, alsmede hijzelf, maar ook onze kameraden van Socialistisch Alternatief hebben opgeroepen tot bijeenkomsten. Zoals blijkt uit de verslagen van OVD-Info – een organisatie die politieke gevangenen helpt ⁽¹⁾OVD-Info is in 2011 door vrijwilligers opgezet om arrestaties tijdens massale protesten snel te kunnen volgen. Sindsdien is het echter uitgegroeid tot een uitgebreide analytische organisatie die zich bezighoudt met kwesties van rechtshandhaving in Rusland. – zijn het vooral jongvolwassenen die aan dergelijke bijeenkomsten deelnemen. Ze worden gearresteerd en kunnen van de universiteit worden gestuurd, zoals in St. Petersburg gebeurt. De regering lijkt zich momenteel vooral zorgen te maken over weerbare studenten – ikzelf werd ontboden bij het hoofd van de jeugdafdeling van mijn universiteit omdat ik een enquête had gepubliceerd over de houding van studenten in de Siberische stad Tyumen tegenover de ‘militaire operatie’. En tenslotte zijn er de persoonlijke verklaringen van bijna iedereen die toegang heeft tot de sociale media: we weten dat zelfs Oleg Deripaska ⁽²⁾Oprichter en eigenaar van het conglomeraat Basic Element en oprichter en eigenaar van de Russische aluminiumproductiegroep RUSAL., oligarch en vriend van Poetin, heeft opgeroepen om de oorlog te stoppen. We zien dezelfde oproepen ook van beroemde artiesten en atleten en van gewone burgers van alle leeftijden. Samenvattend zou ik zeggen dat de beweging een brede basis heeft, maar dat de meest actieve deelnemers jongvolwassenen zijn.

Welke strategische conclusies kunnen uit 6 maart worden getrokken?

Al vóór de protesten werd algemeen verwacht dat er zware repressie zou zijn. Daarom riepen sommige oppositieorganisaties de mensen ook op om zich in groepen ver van het stadscentrum te verzamelen, om onmiddellijke arrestatie ter plaatse te voorkomen. Ik denk dat deze tendens tot decentralisatie zal toenemen en dat dat ook zou móéten gebeuren.

De Russische Socialistische Beweging is momenteel bezig haar strategie te heroverwegen en over te stappen van openbare bijeenkomsten naar zelforganisatie op de werkplek en de studieplek, wat uiteindelijk zou kunnen leiden tot stakingen en nieuwe krachtsverhoudingen. Aangezien de economische crisis zal leiden tot werkloosheid als gevolg van de oorlog en het repressiebeleid studenten in gevaar brengt om in het leger te worden opgeroepen, zullen we intensiever dan ooit samenwerken met arbeiders en studenten.

Welk perspectief zie je in het huidige ressentiment tegen de oorlogsplannen van de regering? Waar zou dit nog meer toe kunnen leiden?

Sommigen denken dat Rusland een fascistische staat zou kunnen worden, terwijl anderen het einde van het regime spoedig verwachten en een daaropvolgende democratisering. Persoonlijk neig ik meer naar de tweede optie. Natuurlijk zal er een ernstige confrontatie komen, een bloedige reactie van het regime, dat zijn einde zal bewerkstelligen – en dat is al aan de gang. Maar het zal snel afgelopen zijn, omdat het regime het laatste restje van zijn legitimiteit zal verliezen door de activisten op te sluiten, vooral de anti-oorlogsactivisten. Ik zie wat er gebeurt met de generatie van mijn ouders, die uiterst loyaal waren aan het regime en inderdaad de economische en politieke basis ervan vormden. Maar het sociale contract dat ze in 2000 met de staat sloten, waarin ze hun loyaliteit beloofden in ruil voor economische groei, eindigde in 2014 na de Russische invasie op de Krim. Nu zien ze hoe hun kinderen worden gearresteerd en ingelijfd bij het leger omdat ze protesteren tegen de oorlog. Ik zie geen enkele reden meer waarom mensen loyaal zouden moeten blijven en ik zie geen macht bij het regime om loyaliteit voor zichzelf te kopen of af te dwingen.

Solidariteit met de Russische burgers en Aleksej Dimitriev

De Beweging voor Socialisme (BfS/MPS) en allen die het nieuws in dit land op de voet volgen zijn diep onder de indruk van de burgerlijke ongehoorzaamheid van de Russische burgerbevolking, die zich niet laat afschrikken door het feit dat hardere repressie tegen opvattingen die kritisch staan tegenover de regering gelegaliseerd is, noch door het feit dat het regime erin geslaagd is de media enigszins in het gareel te krijgen. Integendeel, delen van de Russische burgerbevolking willen de weinige democratische vrijheden niet zonder slag of stoot opgeven.

In diepste solidariteit betuigt de Beweging voor Socialisme haar solidariteit met het burgerlijk verzet tegen de gijzeling van de bevolking door de regering Poetin en wenst de Russische bevolking, in verbondenheid met de RSD, een spoedige democratische zelfbeschikking toe!

Op dit moment gaat onze solidariteit in het bijzonder uit naar de activist Alexey Dmitriev. Zijn geval illustreert de hachelijke situatie waarin Russische activisten die zich verzetten tegen de agressieoorlog tegen Oekraïne zich bevinden. Maar het illustreert ook de passie van de Russische burgerbevolking voor democratische zelfbeschikking! Wij in West-Europa mogen niet wegkijken en zwijgen als mensen strijden voor rechten die hier vanzelfsprekend lijken: vrijheid van vergadering, persvrijheid en rechtszekerheid!

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Sozialismus. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.