Ryanair botst op de klassenstrijd

Sinds de herfst van 2017 wordt de directie van Ryanair doorlopend geconfronteerd met arbeidsconflicten en stakingen, in een ganse reeks Europese landen: Duitsland, België, Spanje, Portugal, de UK en Nederland. De boom van de vraag naar piloten, met bovenal de groei van de luchtvaartsector in China en het Midden-Oosten, legde de basis voor betere krachtsverhoudingen en een kettingreactie die tot vandaag voort duurt. De piloten begonnen de maatschappij te verlaten, en degenen die bleven beslisten de rug te rechten, daarin gevolgd door het cabinepersoneel.

Eerste gevolg waren de stakingen in Duitsland in december 2017, een historische première voor Ryanair waar in 30 jaar niet gestaakt was, en een stakingsdreiging in Italië. Dit leidde tot de eerste toegevingen van het patronaat, dat de deur openzette voor de erkenning van de vakbonden. In de lente kwam dan ook in andere landen het personeel in actie, in Ierland, België, Spanje,… In Portugal werd in april een staking gebroken door het aanwerven van personeel uit andere landen. Het is op dat moment dat de vakbonden uit verschillende Europese landen beslissen over te gaan op een reactie op gelijke hoogte door over te gaan op een pan-Europese staking.

De woede neemt toe bij de piloten en het cabinepersoneel. In de eerste plaats willen zij bekomen dat het personeel onder het arbeidsrecht valt van het land waar ze verblijven (en niet langer onder het Ierse recht), een echt recht op sociale zekerheid (in de eerste plaats op een pensioen), betere lonen (een steward verdient soms maar 800 euro per maand!) en arbeidsvoorwaarden. Bovendien willen ze een echte erkenning van de vakbonden en het betrekken van de onderaannemingen Crewlink en Workforce in het sociaal overleg. De werknemers gaan over tot gecoördineerde acties, eerst het cabinepersoneel in juli (600 geannuleerde vluchten en 100 000 reizigers die worden getroffen, de staking werd sterk opgevolgd in bijvoorbeeld Portugal waar 80% van de werknemers deel namen) en vervolgens de piloten in augustus (450 geannuleerde vluchten en 75 000 getroffen reizigers).

Deze volgehouden beweging is des te opmerkelijk omdat Ryanair er al heel lang een uitgesproken antisyndicale bedrijfscultuur op na houdt. Het bedrijf gebruikte alle mogelijke technieken van intimidatie en sabotage van de acties, van dreigingen tot ontslag en delokalisatie tot pogingen om de staking door het gerecht te laten verbieden (in Nederland). Het haalde allemaal niets uit, de schrik is weg.

Principekwestie

O’Leary, de provocateur die aan het hoofd van het bedrijf staat, maakte er een principekwestie van: nooit toegeven aan de vakbonden om ten alle prijze zijn low cost model te redden. In dat model vertegenwoordigt de loonkost nauwelijks 12% van de totale kosten. Het waarborgt sinds heel wat jaren een reguliere winst van meer dan een miljard euro per jaar. De Europese Unie en de Europese regeringen, net als het Europees Vakverbond trouwens, kijken het allemaal maar wat aan. Er worden vooral veel krokodillentranen geplengd over de nood aan “sociale dialoog”. Ook wordt opgeroepen de Europese arbeidsregels te respecteren die elke dag door Ryanair worden geschonden, zonder dat daar enige actie aan wordt verbonden.

Intussen levert de strijd resultaten op: Ryanair moet de ene toegeving na de andere doen (rond de lonen, de erkenning van de vakbonden, enz.). Het bedrijf probeert de vakbonden te verdelen door akkoorden af te sluiten in sommige landen (Ierland, Italië, UK) om de brand te blussen. De reputatie van de luchtvaartmaatschappij keldert intussen even snel als de waarde van de aandelen (-26% op een jaar). De vakbonden houden voet bij stuk en gingen over tot een derde Europese staking, op 28 september, op 12 september vooraf gegaan door een staking in Duitsland. Intussen werd in België Sarkis, militant van de Franstalige christelijke bediendenbond CNE ontslagen omdat hij het woord nam voor de pers.

Het geduld van O’Leary raakt op, hij riep publiek de vakbonden op niet te staken. Toch moesten op 28 september nog 250 vluchten geannuleerd worden, 40 000 passagiers waren geblokkeerd in de luchthavens. En dit is waarschijnlijk niet het einde van het conflict.

Ryanair heeft alleen maar misprijzen voor zijn reizigers, met arbeidsvoorwaarden die heel wat veiligheidsrisico’s mee brengen, de vele verborgen extra kosten, de desinformatie en de weigering om door de staking afgelaste reizen te vergoeden, net zozeer als het bedrijf haar personeel misprijst. Ryanair verdient dan ook een stevige les. De solidariteit van de vakbonden, de sociale bewegingen en organisaties die opkomen voor de verdediging van democratische rechten met het personeel van Ryanair in actie is dan ook noodzakelijk.

Het belang van hun strijd overschrijdt ruimschoots de grenzen van het bedrijf. Het stelt het hele model van de nieuwe low cost bedrijven in de sector van het luchtvervoer en ver daarbuiten in vraag. Net zoals de acties en stakingen bij Wal-Mart, Lidl, Deliveroo of MacDonald’s aan beide kanten van de Atlantische Oceaan toont dit stevig sociaal conflict bij Ryanair nog maar eens aan dat de nieuwe modellen van kapitalistische bedrijven geenszins het einde van het verzet van de arbeiders en arbeidsters betekenen, integendeel zelfs, en dat overwinningen ook in zulke bedrijven mogelijk zijn. En dat is uitstekend nieuws.