Zeven stellingen

Stelling 1: In het kapitalisme gaat het maken van winst altijd voor op de zorg voor het leven. Wij willen dit omkeren.

De huidige pandemie en de manier waarop de heersende klasse ermee omgaat zet de kernstelling van de Sociale Reproductie Theorie pijnlijk in de verf: de zorg voor het leven is ondergeschikt aan de vereisten van het winstsysteem.

Winst is de levensader van het kapitalisme. Winst genereren kan maar dankzij de dagelijkse “productie” van werkers. Het kapitalisme is dus afhankelijk van leven-voortbrengende en leven-onderhoudende processen, die het echter niet helemaal en niet direct beheerst en onder controle heeft. Tegelijk vereist de logica van de kapitalistische accumulatie dat lonen en belastingen, die de productie en het onderhoud van het leven ondersteunen, zo laag mogelijk blijven. Daarin zit de wezenlijke contradictie van het kapitalisme vervat. Het kapitalisme is een systeem dat net die mensen die de echte sociale rijkdom voortbrengen achterstelt en onderwaardeert: namelijk de werksters en werkers in ziekenhuizen en in de gezondheidszorg, in de landbouw, in voedingsbedrijven, in supermarkten, in de transportsector, in de vuilnisophaling, in het onderwijs, in de kind- en ouderenverzorging… Het zijn vaak mensen van kleur en overwegend vrouwen. Het kapitalisme vernedert en stigmatiseert hen. Hun lonen zijn laag en hun werkomstandigheden vaak gevaarlijk.

Maar evenzo blijkt bij de huidige pandemie overduidelijk dat onze samenleving gewoon niet kan overleven zonder de inzet van deze mensen. Onze samenleving kan ook niet overleven met een farma-industrie die gedreven wordt door een wedloop om winst en die teert op ons recht op leven. En het is ook duidelijk dat de “onzichtbare hand van de markt” geen wereldwijde gezondheidsinfrastructuur zal opzetten en beheren, hoewel die, zoals de pandemie aantoont, van levensbelang is voor de mensheid.

Nu dwingt de gezondheidscrisis het kapitalistisch systeem te focussen op het leven en op leven-ondersteunend werk zoals in de gezondsheidszorg, sociale voorzieningen, voedselproductie en – distributie. Wij eisen dat die focus, ook na de pandemie, aangehouden wordt en dat gezondheid, opvoeding en andere leven-voortbrengende en leven-ondersteunende activiteiten onttrokken worden aan elke vorm van vermarkting en toegankelijk worden gemaakt voor iedereen.

Stelling 2: Mensen die werken in de sociale reproductie zijn essentiële werkers: wij eisen dat ze voor eens en altijd als dusdanig erkend worden.

De meeste waren (goederen) producerende bedrijven die hun winsten en beurswaarde steil naar beneden zien gaan bij gebrek aan arbeidskrachten, zijn nu afhankelijk van organisaties, gemeenschappen, huishoudens en individuen die levens in stand houden. Maar omdat in het kapitalistisch systeem winst voortbrengen altijd voorgaat op leven voortbrengen en in stand houden, kunnen die organisaties, gemeenschappen, huishoudens en individuen de uitdaging amper aan. Niet alleen omdat COVID-19 zijn tol eist van de mensen die werken in de gezondheidszorg, het openbaar vervoer, de grootwarenhuizen, vrijwilligersorganisaties enz. Maar ook omdat de jarenlange ontmanteling van essentiële sociale diensten door besparingen ertoe geleid heeft dat sectoren in de sociale reproductie veel minder personeel tewerkstellen dan vroeger en dat er minder sociale middenveld organisaties zijn met minder middelen.

Wij eisen dat alle financiële middelen en stimulerende maatregelen geïnvesteerd worden in leven-voortbrengend en leven-ondersteunend werk en niet in het draaiende houden van kapitalistische ondernemingen.

Om in de crisis de effecten van jarenlange verwaarlozing te milderen verleggen heel wat kapitalistische staten en ondernemingen hun prioriteiten, zij het gedeeltelijk en tijdelijk. Ze sturen cheques naar huishoudens, ze verruimen het systeem van werkloosheidsvergoeding zodat ook mensen met onzekere jobs er recht op hebben, ze laten autofabrikanten omschakelen naar de productie van maskers en beademingstoestellen. In Spanje nam de overheid tijdelijk privéziekenhuizen over. In de VS zien verzekeringsmaatschappijen af van het remgeld voor COVID-19 testen. Deze voorbeelden tonen onder meer aan dat de middelen om tegemoet te komen aan de noden van de mensen ruim aanwezig zijn en gemakkelijk aangesproken kunnen worden, mits de nodige politieke wil aanwezig is.

Wij eisen dat mensen die werken in sociale reproductie sectoren – verplegend personeel, poetspersoneel, leerkrachten, vuilnisophalers, personeel in de voedingssector en supermarkten – voor eens en altijd erkend worden voor de essentiële diensten die ze leveren en dat hun verloning, uitkeringen en sociale status opgewaardeerd worden tot ze in verhouding zijn tot de rol die ze spelen in het behoud van de ganse samenleving.

Stelling 3: Red mensen in plaats van banken

Regeringen besteden veel meer middelen aan de redding van bedrijven. Ze hopen zo een totale instorting af te wenden van het kapitalistische waardesysteem, met andere woorden hun winsten die geproduceerd worden door de arbeidskrachten, die – herinner u – geleverd worden door de sociale reproductieve arbeid. CEO’s van hotel- en restaurantketens, techbedrijven en luchtvaartmaatschappijen, enz. zetten miljoenen werkers op straat, terwijl ze hun eigen mega lonen en voordelen ruim veilig stellen. Zo gaat het altijd omdat het kapitalistisch systeem niet anders kan dan de tegenstelling tussen leven en loonarbeid beslechten ten voordele van het kapitaal en niet van het leven van de mensen.

Wij eisen dat alle financiële middelen en stimuleringsinitiatieven geïnvesteerd worden in leven-voortbrengend en leven-onderhoudend werk en niet in het draaiende houden van kapitalistische ondernemingen.

Stelling 4: Open grenzen, sluit gevangenissen

De pandemie treft migranten en gevangenen super hard: zij die vastzitten in gevangenissen en gesloten centra in schandelijke hygiënische omstandigheden en zonder gezondheidsvoorzieningen; zij die geen papieren hebben en in stilte lijden zonder hulp te vragen uit angst uitgewezen te worden; zij die werken in leven-ondersteunende sectoren (gezondheid, zorg, landbouw, enz.) en een grotere kans lopen geïnfecteerd te worden omdat ze niet anders kunnen dan aan het werk te blijven (zonder geschikte bescherming); zij die in transit zitten tussen twee landen omdat ze zich bij hun familie willen voegen; en zij die hun land niet uit kunnen omwille van reisbeperkingen en sancties.

Pandemie of niet, Trump volhardt in de sancties tegen Iran (waar de infectiegraad en de dodentol torenhoog zijn). Noch Trump, noch de EU zetten Israel onder druk om de sancties tegen Gaza op te heffen, waardoor hoognodige medische voorraden ontzegd worden aan de 2 miljoen mensen die er vastzitten. Dit soort ongelijke respons op de pandemie komt voort uit en versterkt de racistisch en kolonialistische onderdrukking eigen aan het kapitalisme.

Wij eisen dat noden rond gezondheidszorg voorrang krijgen op migratiewetten en -regels, dat de meeste gevangenen onmiddellijk in vrijheid worden gesteld en dat voor zieke gevangenen alternatieve sancties worden gevonden, dat gesloten centra en andere opsluitingsinstellingen, die afgestemd zijn op disciplinering en niet op zorg voor het leven gesloten worden.

Stelling 5: Solidariteit is ons wapen, ook tegen het kapitalistisch systeem

De pandemie leert ons hoe in crisissituaties wereldwijd werkende mensen creatieve overlevingsstrategieën bedenken. Velen vallen terug op dichte vrienden en familie. Sommigen slagen zich er door dankzij wederzijdse hulp. Daklozen en mensen die de kapitalistische maatschappij als een last verstoot krijgen hulp van sociale-reproductie-vrijwilligers die heroïsche intiatieven opzetten waarmee ze anderen niets minder dan het recht op leven aanbieden. Overal in het VK starten buurten whatsapp groepen om in contact te blijven met de meest kwetsbaren en hen te helpen met voedsel en medicatie. Scholen sturen voedselbonnen naar arme gezinnen met kinderen die recht hebben op gratis maaltijden.

Nieuwe vrijwilligers komen de voedselbanken en liefdadigheidsinstellingen versterken. Het zijn voorbeelden van sociale reproductie commons, die ontstaan uit pure noodzaak. Maar we trekken ook lessen uit het verleden: we kunnen niet toelaten dat kapitalistische regeringen die sociale reproductie commons misbruiken om de overheid haar verantwoordelijkheid te laten ontlopen.

Als socialistische feministen moeten we nog verder gaan. We moeten er samen voor oproepen dat alles wat nodig is voor het goede leven van mensen openbaar ter beschikking wordt gesteld. Dit veronderstelt dat we werken aan solidariteit tussen verschillende gemeenschappen, die niet op dezelfde manier getroffen worden door de crisis en die niet over dezelfde middelen beschikken. Dit veronderstelt steun aan de meest gemarginaliseerden. Dat veronderstelt dat organisaties – vakbonden, NGO’s, basisorganisaties – die over sociale middelen beschikken deze middelen delen met organisaties die die middelen niet hebben. Dit veronderstelt dat de overheid sociaal reproductiewerk erkent als de hoeksteen van het bestaan.

Wij eisen dat regeringen leren van het volk en dat ze datgene wat gewone mensen vandaag doen om elkaar te helpen omzetten in beleidskeuzes.

Stelling 6: Feministische solidariteit tegen huiselijk geweld

De lockdown maatregelen die de meeste landen namen om de verspreiding van het COVID-19 virus in te perken waren absoluut noodzakelijk, maar ze hebben ook zware gevolgen voor mensen die in gewelddadige relaties zitten. Binnen moeten blijven met een gewelddadige partner of familielid is niet evident. Het aantal meldingen van huiselijk geweld tegen vrouwen en LGBTQ mensen is tijdens de pandemie dan ook gestegen. Blijf in uw kot campagnes, die geen rekening houden met de specifieke ellende van huiselijk geweld, zijn bepaald zorgwekkend, zeker in een context waarin vele vluchthuizen en opvangdiensten het met minder moeten stellen ten gevolge van neoliberale besparingen.

Wij eisen dat regeringen onmiddellijk de besparingen in opvangdiensten voor slachtoffers van huiselijk geweld terugdraaien, ze van de nodige middelen voorzien voor hun functionering en hun hulplijnen ruim bekendmaken.

Stelling 7: Mensen die werken in de sociale reproductie hebben macht: Laten we die gebruiken om de samenleving te herorganiseren

De linkerzijde kan en moet de pandemie aangrijpen om een concrete agenda naar voor te schuiven: hoe het goede leven laten voorgaan op de winst en dat op zo’n manier dat we het kapitalisme achter ons laten. Deze pandemie toonde ons al hoe zwaar het kapitalistisch systeem steunt op de mensen die in de sociale reproductie werken – betaald en onbetaald – in ziekenhuizen en andere infrastructuur, in huishoudens, in gemeenschappen. Dat moeten we altijd voor ogen houden zoals we de sociale machtspositie van die mensen voor ogen moeten houden. Van die machtspositie moeten we ons bewust worden niet alleen in een nationale context maar ook over de grenzen heen die ons verdelen over in de ganse wereld.

Als wij stoppen, stopt de wereld. Dat inzicht kan niet alleen een beleid inspireren dat ons werk respecteert, maar ook politieke acties die de bouwstenen leveren voor een vernieuwde antikapitalistische agenda, die niet de winst maar het leven-voortbrengend en leven-ondersteunend werk tot de drijvende kracht van de samenleving maakt.

Het Marxistisch Feministsch Collectief bestaat uit Tithi Bhattacharya, Svenja Bromberg, Angela Dimitrakaki, Sara Farris, Susan Ferguson. Zij organiseerden de Marxist Feminist Stream tijdens de Historical Materialism Conference.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Spectre. Nederlandse vertaling: Ida Dequeecker.