Socialism 2024 conference: een andere kijk op de VS maatschappij

Sinds 2018 organiseert Haymarket Books ⁽¹⁾Haymarket Books is, sinds de oprichting in 2001, uitgegroeid tot (een van) de belangrijkste linkse uitgeverij(en) in de Verenigde Staten. Wat moeten we onder ‘linkse uitgeverij’ verstaan? Op hun website vind je volgende beschrijving:
‘Het is onze missie om boeken uit te geven die bijdragen aan de strijd voor sociale en economische rechtvaardigheid. We streven ernaar om onze boeken een levendig en organisch onderdeel te laten zijn van sociale bewegingen en de educatie en ontwikkeling van een kritisch, betrokken en internationalistisch links.
We putten inspiratie en moed uit onze naamgenoten, de Haymarket Slachtoffers, die hun leven gaven in de strijd voor een betere wereld. Hun strijd voor de achturendag in 1886 – die ons de ‘Eerste Mei’ gaf, de internationale feestdag voor arbeiders – herinnert arbeiders over de hele wereld eraan dat gewone mensen zich kunnen organiseren en kunnen strijden voor hun eigen bevrijding. Deze strijd – tegen onderdrukking, uitbuiting, milieuverwoesting en oorlog – gaat vandaag de dag overal ter wereld door. …
We zijn radicaal onafhankelijk en proberen een wig te drijven in de risicomijdende wereld van het uitgeven van boeken door bedrijven. …’ https://www.haymarketbooks.org/pg/about.
Via hun website (waar tal van interessante boeken voor maatschappelijk en ecologisch geëngageerde mensen te vinden zijn) kan je meer te weten komen over de politieke opstelling van deze uitgeverij. elk jaar een nationale conferentie rond socialisme in Chicago. Dit jaar waren we zelf aanwezig op de Socialism 2024 editie (30/8-2/9) samen met een 2500 andere militanten en activisten, vnl. van over heel de VS.
In Europa overheerst het beeld dat er in de VS ter linkerzijde veel minder beweegt dan in Europa zelf. De obstakels om in het bestaande politieke systeem van dit land, nog steeds gedomineerd door de twee grote burgerlijke partijen, een antikapitalistisch alternatief binnen te brengen, zijn reëel. ⁽²⁾De politiek in de Verenigde Staten wordt sinds lang gedomineerd door twee partijen. De Democratische Partij werd in 1828 opgericht. Sinds het einde van de jaren 1850 is haar belangrijkste politieke rivaal de Republikeinse Partij.
Gedurende de hele geschiedenis van de VSA was geen enkele arbeiderspartij in staat om dit politiek duopolie te doorbreken.
Veel politieke wetenschappers verwijzen naar het gebrekkige kiessysteem in de VS waarbij slechts de kandidaat die het meeste stemmen (en niet noodzakelijk een meerderheid) in een kiesdistrict haalt verkozen kan worden. Dergelijk kiessysteem zou een twee-partijen organisatie bevorderen volgens de “Duverger’s wet,” vernoemd naar de Franse politicoloog Maurice Duverger. Onderhuids is er echter al sinds de financiële crisis van 2008 een nieuwe dynamiek en meer en meer komt deze aan de oppervlakte, op het vlak van milieu-, mensen- en burgerrechtenbewegingen, vakbondsacties en ook de ontwikkeling van socialistische antikapitalistische stromingen. Het was dan ook bijzonder leerrijk om dit te kunnen ervaren op de Haymarket Books vierdaagse conferentie ‘Socialism 2024’.

Een uitgebreid, gevarieerd programma met voldoende diepgang

Het volledige programma beschrijven is onmogelijk ⁽³⁾Wie geïnteresseerd is kan het volledige programma nog bekijken op https://socialismconference.org/2024-schedule/. Belangrijke thema’s waren burgerrechten en (anti-)racisme in de VS; minderheden; gender gerelateerde thema’s; arbeidersbeweging gerelateerde topics; socialistische en marxistische theorie; binnenlandse US politiek (migratie, minderheden , gezondheidszorg, huisvesting, … en natuurlijk de nakende presidentsverkiezingen); en tot slot de buitenlandse VS politiek en globaler (anti-)imperialisme, met het accent op de oorlog van het Russische regime tegen Ukraine en vooral de Palestijnse kwestie.

De panels waren samengesteld uit experten (academici, ervaringsdeskundigen, auteurs, enz.) en maakten dat het niveau van de diverse sessies hoog lag. Zowel theoretische analyses als activisme op het terrein rond verschillende strijdthematieken kwamen aanbod.

Om maar enkele voorbeelden te geven, op vrijdag volgden we de sessie ‘175 years since the Communist Manifesto: Why Marxism still matters’ met in het panel o.a. Nancy Holmstrom, professor emerita van de Rutgers University, en de auteur van ‘From a Marxist-Feminist Point of View: Essays on Freedom, Rationality and Human Nature’ ⁽⁴⁾Dit boek maakt deel uit van Historical Materialism book series; zie https://www.haymarketbooks.org/series_collections/1-historical-materialism.

Eveneens op vrijdag: ‘Environmentalism from below: How global people’s movements are leading the fight for our planet’ met een bijzonder interessante inleiding door Ashley Dawson, auteur van het gelijknamig boek, waarin hij schrijft over de lokale strijd van bevolkingsgroepen in Zuid Afrika, Colombia, India, Nigeria, en andere regio’s in het Globale Zuiden voor een bescherming van het leefmilieu op een sociaal verantwoorde manier. Hierin toont hij hoe dit verzet verbonden is met het verzet tegen de schuldencrises in het Globale Zuiden, tegen het sluiten van de grenzen in de geïndustrialiseerde landen voor migranten, of nog tegen vormen van ‘landconservatie’ (o.a. in India), waarbij in naam van de bescherming van biodiversiteit geprobeerd wordt de inheemse bevolkingsgroepen uit hun leefgebieden te verjagen ⁽⁵⁾Ashley Dawson noemt deze vorm van neokoloniale landconservatie een voorbeeld van “oplossingen om het kapitalisme van het kapitalisme te redden”. Voor een inhoudelijke beschrijving van het boek, zie: https://www.haymarketbooks.org/books/2101-environmentalism-from-below.

Tot slot nog een voorbeeld, op zaterdagnamiddag gaf Anderson Bean ⁽⁶⁾Anderson Bean is socioloog en assistent-hoogleraar aan de North Carolina A&T State University in Greensboro, North Carolina. Hij is de auteur van ‘Communes and the Venezuelan State: The Struggle for Participatory Democracy in a Time of Crisis’ in de sessie ‘From Chávez to Maduro: Understanding Venezuela today’ een verhelderend beeld van de Venezolaanse maatschappelijke ontwikkelingen sinds het aan de macht komen van Chávez tot vandaag. Hij bekritiseert, goed onderbouwd, zowel het Westerse narratief dat de huidige Venezolaanse maatschappelijke crisis het gevolg is van het ‘socialistische’ project gestart onder Chávez, als het dogmatisch ‘linkse’ discours (in België neigt de PVDA in deze richting ⁽⁷⁾Zie bvb. het artikel ‘Latijns-Amerika en de kogels uit Washington’ waar Dirk Tuypens het boek van Vijay Prashad ‘Imperialisme voor beginners’ bespreekt en kritiekloos volgende passage citeert:
‘Ook de president van Venezuela komt in het vizier. “In januari 2019 steunde de VS-regering een regelrechte coup tegen de regering- Maduro. Ze patroneerde een pseudoregering onder leiding van Juan Guaidó, een parlementaire backbencher, en zette alle mogelijke middelen in – inclusief sabotage – om de bestaande regering te verzwakken, sociale onrust te creëren en de volkssteun voor de Bolivariaanse Revolutie te ondermijnen… De staatsgreep mislukte. Maduro bleef aan de macht. De Venezolaanse economie blijft fragiel en het sociale leven in Venezuela is zwaargehavend door de sancties, maar het is duidelijk dat grote delen van het volk de regering blijven steunen.”’ https://www.solidair.org/artikels/latijns-amerika-en-de-kogels-uit-washington) dat de oorzaak niet het gevolg is van intern wanbeleid maar enkel van de economische boycot door de VSA. Anderson geeft naast deze zeer reële factor ook andere interne factoren: er heeft geen grondige transformatie van de eigendomsverhoudingen plaatsgevonden (zelfs niet onder Chávez); de klassenstructuur bleef intact alsook de sterke afhankelijkheid van de uitvoer van petroleum ⁽⁸⁾De grondwet onder Chávez garandeerde de eigendomsrechten van de kapitalisten en zelfs de genationaliseerde bedrijven stonden nooit onder controle van de werkende klasse maar wel van het bureaucratische staatsapparaat.. Onder Maduro werden vervolgens de stappen richting socialisering stelselmatig teruggeschroefd: o.a. door middel van de verkoop van mijnconcessies aan multinationale ondernemingen (Chinese, Russische en Turkse i.p.v. ondernemingen uit de EU of VS); het invoeren van ‘speciale economische zones’ waar bedrijven zich aan fiscale gunsttarieven kunnen vestigen zonder dat ze rekening hoeven te houden met arbeids- en milieurechten; een sterke daling van het minimumloon en arrestatie van vakbondsleiders; een nieuw grondwetsartikel ‘tegen haatspraak op sociale media’ waardoor kritiek van vakbondsmensen en milieuactivisten op de regering aan banden gelegd wordt; een politiek van privatisering o.a. in goud- en ijzerertsontginning en petroleumdistributie; enz..

Een deelname van diverse radicaal linkse stromingen en een respectvolle debatcultuur

Net zoals in Europa is er in de VS een lappendeken aan radicaal linkse organisaties die zichzelf wel als de voorhoede partij van de werkende klasse beschouwen, maar elk op zich geen enkel politiek gewicht hebben en niet attractief zijn voor de vele mensen die op de een of andere wijze geraakt worden door en/of zich bewust worden van de schadelijke effecten van de kapitalistische productiewijze.

Bijzonder aan de Haymarket socialism conferences is dat ze de mogelijkheid bieden aan mensen uit al deze organisaties om met elkaar in contact te komen, elkaars standpunten te leren kennen en te debatteren over een breed gamma van politieke, socio-economische, ecologische, … onderwerpen.

Terwijl de meningen omtrent de genocidale oorlog die Israël tegen de Palestijnen in Gaza voert, en de zionistische apartheidspolitiek in het algemeen eerder gelijklopend zijn, verschillen de zienswijzen bij andere aangeboorde thema’s soms aanzienlijk.

Tijdens verschillende sessies werd er dan ook een levendige maar tevens respectvolle discussie gevoerd tussen diverse socialistische stromingen / partijen. Een goed voorbeeld hiervan was de zondagse sessie ‘Ukraine and the struggle against the far right’, waar de imperialistische oorlog van Poetin tegen Oekraïne aan bod kwam. Hoewel in alle tussenkomsten het recht van Oekraïne om zich tegen de Russische inval te verdedigen erkend werd – ook alle teksten op de standjes van de diverse aanwezige stromingen kozen ondubbelzinnig de kant van het Oekraïense verzet – waren er toch tussenkomsten van mensen die zich kanten tegen de wapenleveringen door de VS, omdat dit volgens hen het militair-industrieel complex in de VS zou versterken. Verschillende panelleden ⁽⁹⁾Waaronder Blanca Missé, lid van Ukraine Solidarity Network en Zakhar Popovych[i] lid van de linkse oppositie in Oekraïne. Zakhar Popovych sprak via een videolink vanuit Kiev omdat hij niet tijdig een visum kon krijgen om naar de conferentie te komen. Je kan enkele artikels over de kwestie van hem terugvinden op de site van International Viewpoint: https://internationalviewpoint.org/spip.php?article7996 en enkele andere mensen uit de zaal wezen er echter op dat Oekraïne zonder militaire steun volledig overgeleverd zou zijn aan de Russische agressie, net zoals de Palestijnen zo goed als machteloos staan tegenover het Israëlische geweld in Gaza. Zonder te ontkennen dat de oorlog in Oekraïne als excuus wordt gebruikt door het staatsapparaat in de VS om haar militair-industrieel complex nog verder te versterken, beklemtoonden ze de noodzaak om échte internationale solidariteit te tonen met het Oekraïense verzet – inclusief gewapend – tegen de Russische inval. ⁽¹⁰⁾Het Ukraine Solidarity Network heeft dit jaar nog twee publieke verklaringen gepubliceerd: een solidariteitsverklaring met het Palestijnse verzet (Against Police Repression and Zionist Attacks: Support the Movement in Solidarity with Palestine), en een statement waarin ze de basisprincipes voor een rechtvaardige vrede in Oekraïne uitwerken (Ukraine: A People’s Peace, not an Imperial Peace). Beiden zijn terug te vinden op hun site: https://www.ukrainesolidaritynetwork.us/.

Ook de sessie ‘The genocidal returns of lesser evilism: the U.S. elections and left strategy’ leverde een ernstig debat op. De sprekers waren het onderling eens dat Harris geen alternatief is voor Trump, en dat radicaal / revolutionair links geen stemoproep moet doen, laat staan campagne voeren voor Harris. Vanuit de zaal waren er niettemin enkele tussenkomsten die er op wezen dat het toch nodig was om te vermijden dat Trump en extreemrechts versterkt uit de verkiezingen zouden komen. Anderen vonden dan weer dat alle linkse stromingen – zoals de Democratic Socialists of America (DSA) en de revolutionair linkse organisaties die deel uitmaken van de DSA – onmiddellijk uit de Democratische Partij moeten stappen (o.a. omwille van de steun van de DP aan Israël).

Velen konden zich duidelijk vinden in de genuanceerde visie van de panelleden: zowel de kansen als de beperkingen van verkiezingen moeten duidelijk gemaakt worden. De kwestie die zich stelt voor linkse organisaties, vakbonden, en burgerbewegingen is niet de individuele stem, maar de uitbouw van een strategie van samenwerking voor een echt alternatief. Een samenwerking die er op termijn moet toe leiden dat mensen niet meer voor de onmogelijke keuze staan tussen twee partijen die beiden deel uitmaken van het kapitalisme en verantwoordelijk zijn voor zijn nefaste gevolgen zoals verrechtsing, imperialistisch geweld, uitbuiting van mens en natuur, … ⁽¹¹⁾Panellid Natalia Tylim van het linkse magazine Tempest schreef enkele weken voor de conferentie een artikel hierover die dit standpunt verder uitwerkt: https://tempestmag.org/2024/08/lesser-evilism-is-not-a-vote-its-a-strategy/.

De heropleving van anti-kapitalisme in de VSA

De organisatoren van Socialism 2024 wezen er herhaaldelijk op dat er dit jaar een sterke groei vast te stellen was, niet alleen van het aantal deelnemers (in 2018 waren er ongeveer 1500, dit jaar naar schatting 2.500), maar ook van het aantal deelnemende organisaties (60 in 2023, dit jaar 90).

Het staat symbool voor een tastbare toename van mensen in de VS die het kapitalistische systeem verantwoordelijk achten voor toenemende ongelijkheid, sociale achteruitgang, geopolitieke spanningen, ecologische degradatie, enz.. Dit toegenomen bewustzijn is in de eerste plaats ontstaan na de financiële crisis van 2008 en werd versterkt door de gevolgen van de Covid pandemie die vooral de minder begoeden trof en de steeds hevigere natuurrampen die ook de VS teisteren. Zonder twijfel heeft de genocide in Gaza door de Israëlische machthebbers en de onvoorwaardelijke steun van de VS regering daarenboven nog meer mensen aan het nadenken gezet over imperialisme en kapitalisme.

Maar ook organisaties zijn zich gaan afvragen hoe ze politiek kunnen wegen. Tot in het recent verleden zagen de meeste organisaties / partijen die zich als socialistisch, marxistisch of revolutionair beschouwden, slechts twee mogelijkheden: ofwel probeerden ze om politiek te wegen door ‘entrisme’ binnen de Democratische Partij, ofwel waren ze ervan overtuigd dat ze via hun ‘zuivere lijn’ organisch zouden kunnen uitgroeien tot de ‘enige echte’ voorhoedepartij van de arbeidersklasse ⁽¹²⁾In 1986 was ik een maandlang te gast in verschillende afdelingen van de Socialist Workers Party (SWP, toen nog een deelorganisatie van de Vierde Internationale). De leiding en vele leden van de SWP vertoonden toen al een zekere hubris (we zijn de enige echte voorhoedepartij), een dreigend gebrek aan openheid voor ‘afwijkende’ ideeën en aan bereidheid om te dialogeren met andere strekkingen. De stap naar sektarisme is dan ook niet erg groot. [JS]. Maar beide strategieën worden meer en meer in vraag gesteld. In plaats daarvan begint het idee te leven dat onderlinge communicatie, debat en samenwerking nodig is, met respect voor verschillen in meningen, tactieken en zelfs strategieën.

Deze evoluties kunnen we best illustreren aan de hand van de ontwikkelingen binnen de DSA.

De DSA ontstond in 1982 door een fusie van de DSOC (Democratic Socialist Organizing Committee) ⁽¹³⁾Een afsplitsing van de ‘Social Democrats, USA’; ze trad toe tot de ‘socialistische internationale’ in 1976. en NAM (New American Movement) ⁽¹⁴⁾De NAM werd in december 1971 opgericht door radicale politieke activisten die een opvolger wilden creëren voor Students for a Democratic Society (SDS).
De activisten die aan de wieg stonden van de NAM waren felle tegenstanders van de oorlog in Vietnam die een nieuwe organisatie zochten om te bespreken waar en hoe ze hun activiteiten konden heroriënteren.
De NAM verwierp de strategie om een “voorhoedepartij” op te bouwen. De organisatie was opgebouwd rond lokale groepen (chapters), die de nadruk legden op marxistische studie, discussie over hedendaagse kwesties, ondersteuning van lokale arbeidersacties en werk in de gemeenschap om het bewustzijn te vergroten.. Jarenlang was de DSA verbonden aan de sociaal-democratie van bij haar oprichting en lid van de Socialistische Internationale (de opvolger van de 2^de internationale). Tot 2016 schommelde hun ledenaantal tussen 5 à 8.000 leden.

Vanaf 2016 veranderde de natuur van de DSA drastisch:

• Enerzijds nam het ledenaantal spectaculair toe ⁽¹⁵⁾Het ledenaantal van de DSA nam sterk toe na de beslissing om de presidentscampagne van Bernie Sanders in 2016 te steunen. Ook de schok bij vele (jongere) geëngageerden door de presidentiële overwinning van Donald Trump, de verkiezing in 2018 van toenmalig DSA-lid Alexandria Ocasio-Cortez, en vervolgens de COVID-19 pandemie deden het ledenaantal stijgen. Na een tijdelijke daling (van 95.000 in 2021 tot 78.000 in augustus 2023) is het ledenaantal van de DSA sinds oktober 2023 met ten minste 2.400 gestegen, voornamelijk vanwege haar pro-Palestijnse houding tijdens de oorlog tussen Israël en Hamas. tot ongeveer 80.000 vandaag (van 6.200 in 2015), wat tezelfdertijd ook een verjonging betekende ⁽¹⁶⁾Terwijl in 2013 nog de helft van de leden ouder was dan 68, waren 50% van de leden jonger dan 33 in 2017..
• Maar belangrijker nog onderging de DSA, sinds en door zijn uitbreiding, een ideologische verschuiving en werd een meer diverse koepelorganisatie. In 2017 verliet de DSA de Socialistische Internationale en werd in 2023 lid van de Progressieve Internationale ⁽¹⁷⁾Voor meer informatie over deze stroming zie https://progressive.international/about/en en https://en.wikipedia.org/wiki/Progressive_International. De DSA omvat vandaag organisaties / stromingen met een grote verscheidenheid aan ideologieën. Tijdens de Nationale Conventie van de DSA in 2023 wonnen marxistische en revolutionair-socialistische facties een meerderheid van de zetels in het Nationaal Politiek Comité van de DSA voor de periode 2023-2025 ⁽¹⁸⁾Zie o.a. https://rupture.ie/articles/reform-and-revolution-new-hope-for-dsa-with-a-shift-to-the-left.

De nieuwe verworvenheden van radicaal links blijven precair ⁽¹⁹⁾Zie bvb. https://tempestmag.org/2023/11/dsa-after-the-2023-convention/, maar de vooruitgang – zowel wat betreft de attractie die het uitoefent als de rijpheid van de diverse stromingen – valt niet te ontkennen.

Onze deelname aan de Socialism 2024 conference stelde ons in staat om een kortstondige blik te krijgen op wat er zich ter linker zijde afspeelt in de VSA. Het verdient onze aandacht, want ongetwijfeld kunnen we ook in Europa leren van onze kameraden in de Verenigde Staten van Amerika.