“Blijf in jullie kot! ” deze oproep om de verspreiding van de pandemie te voorkomen is helemaal geen garantie voor de veiligheid van vrouwen die het slachtoffer zijn van huiselijk of intrafamiliaal geweld. Ontsnappingsroutes en mogelijkheden om hulp in te roepen zijn nog beperkter dan in normale omstandigheden het geval is. Het geweld neemt toe naarmate de slachtoffers er meer worden aan blootgesteld en de daders mogelijk nog gewelddadiger zijn.

Beledigingen, fysiek of seksueel geweld, psychologische intimidatie, ontvoering, controle, al deze vormen van geweld kunnen een relatie van macht en dominantie creëren die op zichzelf het vermogen van de slachtoffers om te handelen kan ondermijnen. Materiële beperkingen (huisvesting, inkomen, sociale bijstand, verblijfsvergunning), kinderopvang en mobiliteit (autonomie en bewegingsvrijheid) vormen daarbij grote obstakels.

In dit verband is het bestaan van een hulplijn (1712) en specifieke chatrooms (https://www.seksueelgeweld.be/ik-ben-slachtoffer) essentieel, maar geenszins voldoende. In de eerste plaats omdat dit veronderstelt dat men een eigen telefoon heeft of toegang tot het internet en in staat is om afgezonderd te bellen. Maar ook omdat het aantal ondersteunende infrastructuren zoals vluchthuizen ontoereikend zijn, te weinig middelen hebben en in een gesloten circuit werken gezien de pandemie. Het is dus cruciaal om hotelkamers, pensions of de vele lege huizen op te eisen, deze indien nodig te renoveren, bewoning klaar te maken en in te richten.

Dit om de opvangcapaciteit van vrouwen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld, LGBTQI+ mensen en kinderen die slachtoffer zijn van geweld binnen de familie, maar ook van mensen zonder huisvesting (met en zonder papieren) te vergroten. Het is ook van essentieel belang om hulpdiensten (uitgerust om de pandemie aan te pakken) in te schakelen voor de verhuizing en verplaatsing.

Ten slotte moet worden gezorgd voor het bestaan of de handhaving van sociale rechten die autonomie en materiële bescherming voor iedereen garanderen (met name vrouwen in ballingschap en werknemers zonder papieren en werkneemsters in de informele sector).

De 101, het politienummer, circuleert volop momenteel. Als er situaties zijn waarin politieoptreden noodzakelijk is, hebben we niet allemaal de mogelijkheid om de politie te bellen en dit is met name het geval voor mensen die zich in een precaire woonsituatie bevinden of zo al vaak aan politiecontroles worden onderworpen. Bovendien is de politie niet voldoende opgeleid en zijn de reactietijden veel te lang.

Op dit moment zijn er geen wettelijke voorzorgsmaatregelen (bijvoorbeeld verwijdering van de gewelddadige echtgenoot tijdens de procedure) om vrouwen die een klacht indienen te beschermen tegen mogelijke represailles. Ook is er geen bescherming tegen de financiële gevolgen hiervan (inkomensverlies, verhuizing, werkloosheid, ziekte).

De situatie van de gezondheidscrisis legt, als dat nog niet overduidelijk was , het schrijnende gebrek aan middelen bloot dat de overheid investeert in het voorkomen en bestrijden van geweld vanuit een structureel en globaal perspectief en niet met kleine, eenmalige ingrepen. Deze tekortkomingen werden al benadrukt in het alternatieve rapport van de Istanboel Conventie (in 2016 geratificeerd door België) dat door vele basisorganisaties is opgesteld en 10 belangrijke eisen naar voor schuift.

De twee ministers voor vrouwenrechten (Waals Gewest en de Waals-Brusselse Federatie) en de minister voor gelijke kansen van het Brussels Gewest hebben overleg gepleegd met de basisorganisaties in het kader van een taskforce “Huiselijk geweld en geweld binnen het gezin”.

Voorlopig blijven de acties en middelen die dit initiatief heeft bevorderd zeer beperkt: verspreiding van hulplijn- en noodnummers op het web, opening van enkele extra noodplaatsen in Luik en La Louvière, voortdurende contacten met de rechterlijke macht en de politie, etc.

Vandaag wordt een voorbereidende vergadering gehouden voor de interministeriële conferentie over vrouwenrechten om de balans op te maken en mogelijke acties op het gebied van huiselijk geweld en geweld binnen het gezin vast te stellen. Deze vergadering brengt 12 ministers van alle overheidsniveaus samen, waaronder het federale niveau, dat nog geen initiatieven op dit gebied heeft genomen.

Verschillende feministische organisaties en gespecialiseerde diensten hebben de ministers een open brief gestuurd waarin zij de nadruk leggen op de maatregelen die niet kunnen worden genegeerd en op de noodzaak om deze aanpak op te nemen en te kaderen binnen een globaal, samenhangend en gecoördineerd beleid ter bestrijding van macho-geweld, met passende financiering.

In deze context is solidariteit ons beste wapen. Laten we aandacht hebben voor onze geliefden en onze buren.

– Laten we regelmatig contact houden. Ondanks de fysieke afstandelijkheid verhindert niets ons om elkaar te begroeten, elkaar te bellen en nieuws van elkaar aan te nemen.

– Laten we een luistermogelijkheid aanbieden die de gevoelens serieus neemt en het gevoel van eigenwaarde en handelingsvermogen van de persoon versterkt. Een luisteren waarbij we de persoon niet verplichten om op één of andere manier te handelen maar waar we juist de ruimte van zijn of haar eigen ervaringen en gevoelens niet verdringen.

– Neem de situatie altijd ernstig. Laat ons bijvoorbeeld beschikbaar zijn om na te denken over beschermings- en zelfverdedigingsstrategieën in functie van de context en de mogelijkheden van de persoon.

– Laten we handelen “met” en niet “in plaats van”. Laten we oppassen dat we niet de rol van “redder” op ons nemen waarbij wij de persoon zijn of haar eigen geschiedenis en handelingsbekwaamheid negeren. Het handelen “in plaats van”, onaangepast aan de situatie of te gehaast kan leiden tot een opeenvolging van gewelddaden welke ten alle tijden vermeden moet worden.

– Laten we ons informeren en voorbereiden. Op de website van de hulplijn 1712 is een goudmijn aan informatie te vinden om de mechanismen van geweld te begrijpen, er is informatie voorhanden over de verschillende beschikbare diensten en er wordt nagedacht over strategieën. Het bestaat uit verschillende onderdelen: voor slachtoffers, voor daders, voor getuigen en voor deskundigen.

– Laten we deel zijn van het gevecht om daders ter verantwoording te roepen. Laten we weigeren om hun daden door de vingers te zien, laten we weigeren om geweld te bagatelliseren en laten we bijdragen aan de transformatie van hun gedrag.

Laten we het gevecht ook voeren op niveau van het systeem.

Alleen een radicale verandering in de samenleving zal het mogelijk maken om het systemisch geweld vanaf de wortels te bestrijden. Dit is een essentiële noodzaak: de redding van onze levens, niet die van de de markt. Laten we deze gezondheidscrisis aannemen om vanuit feministisch, antiracistisch en ecologisch oogpunt te definiëren welke deze “essentiële activiteiten” zijn.

Laten we vandaag en morgen onze krachten bundelen en inzetten om een andere logica op te leggen: die van het leven, niet die van de winst!

– Het belang van de investering van publieke middelen in de strijd tegen systemisch geweld over deze van de aankoop van F16’s , de militarisering van de samenleving of de redding van banken en multinationals.

– Onmiddellijke regularisatie van alle asielzoekers, mensen zonder papieren en mensen in zeer kwetsbare verblijfssituaties in plaats van ondersteuning van de grote belastingontduikers.

– Het opeisen van alle leegstaande woningen om er echte sociale woningen van te maken voor mensen in nood in plaats van vernietiging van stedelijke ruimtes door projectontwikkelaars en de vermenigvuldiging van kantoorruimtes.

– Belasting van grote fortuinen en grote bedrijven ter verdediging van de sociale zekerheid in plaats van de huidige belastingvoordelen voor het grote kapitaal en hiertegenover de aanhoudende besparingen in de gezondheidszorg, cultuur, onderwijs, …

– Individualisering van sociale rechten zonder inkomensverlies in plaats van rechten die worden bepaald op basis van de gezinssamenstelling en het woonstatuut..

Voorzieningen en middelen:

– De hulplijn 1712 wordt op werkdagen van 9.00 tot 19.00 uur gerund door deskundigen die advies kunnen geven over strategieën die zijn aangepast aan elke situatie. Deze lijn is ook toegankelijk via chat via https://www.1712.be/.

– De zorgcentra voor slachtoffers van seksueel geweld (Luik, Brussel, Gent) blijven open.

– LGBTQI-personen kunnen ook terecht bij het Opvanghuis Brussel.

– Wat betreft de strategieën voor zelfverdediging als slachtoffer en de mogelijkheden om als getuige op te treden: raadpleeg de website van de hulplijn https://www.1712.be/.

– Wat de auteurs betreft: raadpleeg de website van de vzw Praxis.

– Voor psychologische ondersteuning: raadpleeg de websites van de centra voor geestelijke gezondheidszorg of van de zorgcentra voor slachtoffers van seksueel geweld.