Twee jaar geleden lanceerde Vladimir Poetin een grootschalige invasie in Oekraïne. Die beslissing van de Russische leiders was geen reactie op een militaire dreiging van Oekraïne of de NAVO, maar een poging om een buurland te onderwerpen waarvan Poetin gewoon vindt dat het niet zou moeten bestaan.

Poetins oorspronkelijke plan in Oekraïne lijkt een ‘speciale operatie’ van regimeverandering te zijn geweest: zijn troepen zouden snel de belangrijkste steden van het land bezetten, de Russische Nationale Garde zou ‘nationalistische’ protesten onderdrukken en de meerderheid van de bevolking zou hun langverwachte Russische ‘broeders’ met bloemen begroeten.

Maar in plaats van bloemen en fanfare kreeg het Russische leger te maken met koppig verzet van de Oekraïners en in plaats van ‘bendes’ troffen ze een goed getraind en zeer gemotiveerd leger aan. De ‘speciale operatie’ veranderde in een echte oorlog.

Het eerste slachtoffer van de Russische agressie is Oekraïne en het Oekraïense volk. Meer dan 10.000 burgers zijn gedood en meer dan 18.500 gewond geraakt. 6,3 miljoen mensen hebben hun toevlucht gezocht in het buitenland en 3,7 miljoen mensen zijn ontheemd in het land zelf. In de loop van de oorlog zijn honderdduizenden medische-, huisvestings-, onderwijs- en sportfaciliteiten vernietigd. Ecosystemen zijn het slachtoffer geworden van ecocide.

De schade aan de Oekraïense economie, geschat op 277 miljard euro, zal het welzijn van de Oekraïense burgers nog jaren beïnvloeden en vooral het leven van de armsten moeilijker maken.

Ook de Russische samenleving ondergaat een pijnlijke transformatie. Leon Trotski schreef ooit: ‘Niet het bewustzijn bepaalt de oorlog, maar de oorlog bepaalt het bewustzijn’. Oorlog heeft zijn eigen logica en verandert menselijke plannen. In plaats van een ‘speciale operatie’ heeft Poetin zich gecommitteerd aan precies het tegenovergestelde ‒ een lange, bloedige, uitputtende oorlog om uiteindelijk de hulpbronnen van Oekraïne uit te putten en het Westen te dwingen zijn hulp te staken. Dat scenario zal van Rusland enorme offers vragen waarop noch zijn bevolking noch zijn economie voorbereid waren.

Poetins staat is in deze lange oorlog van binnenuit veranderd: het moet de samenleving dwingen om dergelijke verliezen te accepteren. Dat is bereikt door politieke onderdrukking en een klimaat van angst.

Volgens OVD Info zijn sinds het begin van de oorlog 1.980 mensen opgepakt omdat ze tegen de oorlog waren en 825 van hen worden strafrechtelijk vervolgd; minstens een half miljoen mensen hebben het land verlaten om morele en politieke redenen of om aan de dienstplicht te ontsnappen. En de oorlog heeft niet tot eenheid geleid, het is geen ‘WOII 2.0’ voor de meeste Russen ‒ ideologische aanhangers van Poetins agressie zijn nog steeds in de minderheid, ook al mogen alleen zij hun mening geven.

Oorzaken en aard van de oorlog

Het doel van de huidige oorlog is duidelijk niet het beschermen van de Russischtalige bevolking van Oekraïne, die het meest te lijden heeft gehad onder de bezetters, noch het tegengaan van de Westerse expansie, aangezien het Kremlin een lange geschiedenis van wederzijdse verrijking met het Westen deelt.

Het werkelijke motief van het Kremlin voor de invasie is zijn verlangen om zijn politieke, economische en militaire overheersing over de Russische samenleving en de samenlevingen van andere postsovjetlanden, waarop Moskou beweert ‘historisch recht’ te hebben, verder te verankeren.

Democratische volksbewegingen in het afgelopen decennium

Als onderdeel van hun samenzweerderige wereldbeeld beschouwen Poetin en zijn entourage Maidan (2014) in Oekraïne, de opstanden in Belarus (2020) en Kazachstan (2021) en de golven van massaprotesten in Rusland zelf sinds 2012 als onderdeel van een ‘hybride oorlog’ die door het Westen tegen Rusland wordt gevoerd.

Het ‘bestrijden van de Westerse hegemonie’ zoals Poetin het ziet, heeft niets te maken met verzet tegen het uitbuitende beleid van Amerikaanse en Europese elites op het wereldtoneel. Integendeel, het Kremlin accepteert en verwelkomt Westers beleid zonder ethische voorwaarden.

De enige ‘vreemde westerse waarden’ waar Rusland tegen strijdt zijn mensenrechten, vrijheid van meningsuiting, gendergelijkheid, duurzame ontwikkeling, enzovoort. In die zin is het Poetinisme de voorhoede van een extreemrechtse internationale beweging die de democratie en progressieve bewegingen over de hele wereld bedreigt, waaronder Trump en zijn aanhangers in de VS, de AfD in Duitsland, het Erdogan-regime in Turkije, Orbán in Hongarije en anderen.

Het belangrijkste doel van de oorlog is om het Poetin-regime en zijn autocratische vazalstaten, zoals de Loekasjenko-dictatuur in Belarus, te beschermen tegen de dreiging van een revolutie.

Dat doel valt perfect samen met de dromen van de elite over de wederopbouw van het Russische Rijk, waarvoor Oekraïne tot slaaf gemaakt moet worden, maar de Russische expansie zal daar niet ophouden.

Het komt ook overeen met hun hoop op een ‘multipolaire wereld’ ‒ een wereld waarin dictators en oligarchen de volledige vrijheid hebben om hun onderdanen te plunderen, andersdenkenden te onderdrukken en de wereld op te delen zonder rekening te houden met het internationaal recht.

Daarom moet ‘Stop de Oorlog’ nu ‘Stop Poetin’s Dictatuur’ betekenen. Vrede eisen betekent de afschaffing eisen van de sociale hiërarchieën die de kern vormen van het huidige Russische regime: politiek autoritarisme, enorme ongelijkheid in rijkdom, conservatieve, patriarchale normen en een koloniaal, imperiaal model van interetnische relaties.

Vechten voor vrede of onderhandelingen afdwingen?

2023 was een jaar van loopgravenoorlog voor Oekraïne. Ondanks zware verliezen slaagde noch het Oekraïense noch het Russische leger erin om significante vooruitgang te boeken op het slagveld. Dat heeft de oorlogsmoeheid doen toenemen, ook bij de bondgenoten van Oekraïne.

In die context zijn de ideeën van vredesbesprekingen en het verzet tegen het overbrengen van wapens naar het conflictgebied ‒ geuit door zowel extreemrechts als sommige linkse krachten ‒ steeds populairder geworden.

Natuurlijk bevorderen alle oorlogen militarisme en nationalisme, bezuinigingen op de welvaart, inbreuken op de burgerlijke vrijheden en nog veel meer in alle landen die aan het conflict deelnemen. Dat geldt voor Rusland, Oekraïne en het Westen.

Het is ook duidelijk dat alle oorlogen eindigen in onderhandelingen en het zou zinloos zijn om daar principieel tegen te zijn.

Maar hopen op onderhandelingen in dit stadium van de oorlog is naïef, net als de overtuiging dat eenzijdige ontwapening door het slachtoffer van agressie vrede zal brengen.

Voorstanders van dergelijke voorstellen houden geen rekening met de evolutie van het Poetin-regime in de afgelopen jaren. Poetins huidige legitimiteit is die van een leider in oorlogstijd; hij kan dus niet aan de macht blijven zonder oorlog te voeren.

Hij rekent er nu op dat het Westen zijn steun aan Oekraïne na de Amerikaanse verkiezingen zal stopzetten en een deal zal sluiten ‒ uiteraard op de voorwaarden van het Kremlin. Maar zo’n deal (voor de opdeling van Oekraïne, een regimewisseling in Kiev en de erkenning van de ‘nieuwe gebieden’ van Rusland?) zal de essentiële houding van het Poetinisme tegenover oorlog niet veranderen.

Poetins regime kan niet langer de staat van oorlog verlaten, omdat de enige manier om zijn systeem in stand te houden is om de internationale situatie te laten escaleren en de politieke onderdrukking binnen Rusland te intensiveren.

Daarom zouden onderhandelingen met Poetin nu in het beste geval een korte adempauze opleveren, geen echte vrede.

Een overwinning van Rusland zou het bewijs zijn van de zwakte van het Westen en de bereidheid om zijn invloedssferen te herdefiniëren, vooral in de post-Sovjetruimte. Moldavië en de Baltische staten zouden de volgende slachtoffers van agressie kunnen zijn. Aan de andere kant zou een nederlaag van het regime neerkomen op de ineenstorting ervan.

Alleen het Oekraïense volk heeft het recht om te beslissen wanneer en onder welke voorwaarden vrede wordt gesloten. Zolang de Oekraïners de wil tonen om zich te verzetten en het Poetin-regime onveranderd blijft in zijn expansionistische doelen, is elke dwang op Oekraïne tot onderhandelingen een stap in de richting van een imperialistische ‘deal’ ten koste van de Oekraïense onafhankelijkheid.

Dat imperialistische ‘vredesakkoord’ zou een terugkeer betekenen naar de praktijk van de ‘grootmachten’ die de rest van de wereld verdeelden, dat wil zeggen naar de omstandigheden die aanleiding gaven tot de Eerste en Tweede Wereldoorlog.

Het belangrijkste obstakel voor vrede is zeker niet Zelensky’s ‘onwil om compromissen te sluiten’, noch is het Biden’s of Scholz’s ‘havikisme’: het is Poetins onwil om zelfs maar te praten over de ontruiming van de Oekraïense gebieden die na 24 februari 2022 in beslag zijn genomen. En het is de agressor, niet het slachtoffer, die gedwongen moet worden om te onderhandelen.

Wij, de Russische Socialistische Beweging, geloven dat internationaal links onder dergelijke omstandigheden de volgende eisen moet stellen:

  • Een rechtvaardige vrede voor het Oekraïense volk, inclusief de terugtrekking van de Russische troepen uit het internationaal erkende grondgebied van Oekraïne;
  • De kwijtschelding van de Oekraïense staatsschuld;
  • Verhoogde sanctiedruk op Poetins elite en heersende klasse;
  • Verhoogde druk op verschillende bedrijven die nog steeds zaken doen met Rusland;
  • Meer humanitaire hulp voor Oekraïense vluchtelingen en Russische politieke bannelingen, inclusief degenen die de dienstplicht ontvluchten;
  • Een rechtvaardige wederopbouw van Oekraïne na de oorlog, geleid door de Oekraïners zelf op basis van sociale rechtvaardigheid, niet door investeringsmaatschappijen en hedgefondsen die bezuinigingsprincipes volgen;
  • Directe steun voor linkse vrijwilligers- en vakbondsorganisaties in Oekraïne;
  • Platformen waar Oekraïners en anti-oorlog Russen hun stem kunnen laten horen;
  • De vrijlating van Russische politieke gevangenen en een einde aan de onderdrukking van de politieke oppositie in Rusland.

De wereld van vandaag verschuift naar rechts en politici kiezen er steeds vaker voor om discriminatie en aanvalsoorlogen te gebruiken om hun problemen op te lossen, van Netanyahu’s genocidale, door het Westen gesteunde militaire campagne in Gaza tot de aanvallen van Azerbeidzjan op Nagorny Karabach (waaraan de internationale gemeenschap medeplichtig is) en de anti-immigrantenretoriek en het beleid van de mainstreampartijen in Duitsland, Finland, Nederland, Frankrijk en de Verenigde Staten. Gezien die mondiale context moet links de opkomende imperialistische, militaristische en nationalistische tendensen bestrijden ‒ niet door utopische pogingen tot vredesopbouw, maar door nieuwe uitbarstingen van agressie te voorkomen en te verhinderen dat verwante fascistische krachten die met Poetin sympathiseren (Trump, de AfD, enzovoort) aan de macht komen.

  • Stop de oorlog!
  • Stop het Poetinisme!
  • Bevrijd Oekraïne!
  • Bevrijd de onderdrukten in Rusland!

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op International Viewpoint. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.