Twee ngo’s, het Zwitserse Public Eye en Unearthed, een onderzoeksjournalistiek initiatief van Greenpeace UK, publiceerden op 10 september een studie die ronduit schokkend is. Pesticiden die sinds jaren in de EU verboden zijn, worden jaarlijks met tienduizenden tonnen (!) geëxporteerd naar landen met lage en midden-inkomens. De exporterende firma’s krijgen daarvoor de toestemming van hun nationale autoriteiten én van het Europees agentschap ECHA (European Chemicals Agency).
Het heeft de onderzoekers veel moeite gekost om de gegevens te verzamelen, want in veel gevallen wordt het ‘handelsgeheim’ ingeroepen. Ze slaagden er evenwel in om voor 2018 de omvang van het schandaal in kaart te brengen. In dat jaar werden door EU-lidstaten aanvragen gedaan voor de export van meer dan 81.000 ton (81 miljoen kilo) pesticiden met daarin 41 substanties die in de EU verboden zijn. Paraquat is bijvoorbeeld dodelijk in heel kleine dosissen, en kan leiden tot Parkinson. De belangrijkste uitvoerders zijn het Verenigd Koninkrijk, Italië, Duitsland, Nederland, Frankrijk, Spanje en België:
De importeerders zijn wereldwijd verspreid. Er zijn veel landen-in-ontwikkeling bij (Brazilië, Oekraïne, Marokko, Mexico, Zuid-Afrika) maar de belangrijkste is… de Verenigde Staten. Le Monde, die er op 10 september een artikel aan wijdde, merkte op: “Als een boemerang zijn de belangrijkste invoerders ook de landen die de meeste voedingsproducten exporteren naar Europa. Sinaasappelsap, koffie, soja…, kunnen dus residu’s bevatten van uiterst giftige pesticiden op de tafels van Europese consumenten.” Natuurlijk zijn stoffen die giftig zijn voor consumenten het nog duizendmaal meer voor de boeren die ze hanteren.
Welke zijn de belangrijkste corporate criminals? De gang wordt geleid door het in Zwitserland gevestigde, Chinees overgenomen Syngenta, het Amerikaanse, in Nederland actieve Corteva, verder Finchimica (Italië), AlzChem (Duitsland), Bayer en vele andere (een gedetailleerde inventaris hier).
Le Monde vroeg de Europese Commissie naar een reactie. Is het stupiditeit of hypocrisie? Waarschijnlijk beide samen: “De Europese wetgeving is reeds strenger dan wat de internationale overeenkomsten eisen. Een verbod op export door de EU zal niet automatisch meebrengen dat derde landen deze pesticiden niet meer gebruiken, want ze kunnen ze van elders importeren. Het is efficiënter om deze landen te overtuigen deze pesticiden niet meer te gebruiken.”
Telkens opnieuw moet men vaststellen dat er achter een positief initiatief van de EU een ander staat dat het teniet doet, of erger. Met REACH was een goede stap gezet om het milieu van chemische vervuiling te vrijwaren. Maar wat helpt het als men dit wetens en willens negeert wanneer bedrijven er hun winstkansen zien door verminderen?
De EU wil zich als ‘humanitair imperium’ op de kaart zetten. Ondertussen is ze verantwoordelijk voor de verdrinkingsdood van duizenden wanhopige vluchtelingen, en blijkbaar ook voor de vergiftiging van ontelbare boeren en consumenten. De bekommernis om de ‘rechtsstaat’ klinkt als een gebarsten klok. Maar wat hoort men hiervan in de media?
Herman Michiel is actief bij Ander Europa. Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Ander Europa.
