Geactualiseerd in het licht van de Covid-19-crisis, is Trop tard pour être pessimistes! Écosocialisme ou effondrement, het nieuwe boek van Daniel Tanuro, een vigoureus pamflet tegen de perversiteit van het kapitalisme en een fervent pleidooi voor een ecosocialistisch alternatief. De auteur verwerpt in een handomdraai het “groene kapitalisme” en onderstreept de limieten van de Green New Deal van Amerikaans links. Daniel Tanuro is een wereldbekende referentie voor de ecologische linkerzijde en oprichter van Klimaat en Sociale Rechtvaardigheid.

“Je verandert geen veelvraat in een schaap”: voor Daniel Tanuro is het kapitalisme niet hervormbaar. In het boek brengt hij een verhelderende analyse van de crisis veroorzaakt door het coronavirus en meer in het algemeen van de ecologische catastrofe. De auteur van L’impossible capitalisme vert, ook in het Engels verschenen als The impossible green capitalism, brengt ook argumenten aan hoe ze kan gestopt worden.

Daniel Tanuro gelooft niet meer in een ‘Green new deal’ als in de profetieen van de collapsologen. Om de ramp af te wenden, formuleert de auteur een politiek alternatief, het ecosocialisme” minder produceren, minder transporteren, meer delen.

“Verander het systeem, niet het klimaat”: de ecologische catastrofe is al begonnen. De kapitalisten wrijven zich in de handen en maken zich op om hun valse oplossingen te verkopen.

De collapsologen van hun kant beweren dan weer dat er niets aan te doen valt. Daniel Tanura wijst zowel het cynisme van de enen als het fatalisme van de anderen af, en brengt alternatieven aan.

Als veel belezen pedagoog, analyseert hij met brio de crisis veroorzaakt door de coronapandemie en de manier waarop deze helaas nog sterkere crisissen aankondigt, crisissen die alle hun wortels vinden in de industriële kapitalistische beschaving, net als in de racistische en patriarchale structuren van de moderniteit.

Als buitengewoon polemist ontmaskert hij de onhoudbare beloften van het ‘groene kapitalisme’ maar ook de limieten van de Green New Deal zoals ze door de Amerikaanse linkerzijde wordt voorgesteld. Tenslotte, bekommerd niet enkel een kritiek te leveren maar ook een alternatieve uitweg voor te stellen, schetst Daniel Tanuro een revolutionair politiek alternatief om de ramp te vermijden.

Om de mensheid en de planeet te redden, is het noodzakelijk voor een ander systeem te gaan, stelt Tanuro met aandrang. Voor hem is het kapitalisme absoluut niet hervormbaar. De catastrofe is weliswaar al daar en zou kunnen uitlopen op een cataclysme, maar de milieu-activist is niet fatalistisch. Doorheen een virulente kritiek op het productivisme, dat voor hem de belangrijkste bedreiging is van het leven, brengt Daniel Tanuro zijn opvatting van het ecosocialisme naar voor, dat tot uiting komt in het ‘solidair zorg dragen’ en dat in zich een nieuwe basis voor de beschaving draagt, de enige die een uitweg kan bieden.

In het begin van zijn werk toont Daniel Tanuro aan dat de crisis van Covid-19 de eerste wereldwijde crisis is die zowel sociaal, economisch als ecologisch is en waarvan het geheel steunt op dezelfde destructieve pijler: het kapitalistische wereldsysteem.

Het is een sociale crisis omdat ze aantoont dat de jacht op winst belangrijker is dan de mensen, een economische omdat ze heeft kunnen leiden tot een ongeziene paralyse van het productie-apparaat en een ecologische omdat ze het gevolg was van de praktijken van het productivisme op de natuur (vernietiging van natuurlijke ecosystemem, ontbossing, handel in wilde diersoorten, enz.) die de afstand tussen mensen en dieren hebben verkleind en de transmissie van het virus hebben vergemakkelijkt.

Wat de manier betreft waarop het virus zich zo snel heeft kunnen verspreiden, dit is het resultaat van de explosie van het aantal transporten en de uitbreiding van de steden. Beide worden door de auteur beschouwd als gevolgen van de zucht naar maximale winsten. Net daarom pleit hij voor ‘minder produceren, minder transporteren, meer delen’, zijn leidmotief om de ravages van het kapitalistisch systeem aan te pakken.

Zich baserend op de diverse maatregelen die de regeringen namen als reactie op de crisis van Covid-19, toont Daniel Tanuro aan dat in essentie de inspanningen om steeds en doorlopend kapitaal te accumuleren nog steeds aanwezig zijn. Hij verwijst bijvoorbeeld naar de manieren waarop Trump of Johnson de pandemie proberen te beheren. Door in te zetten op ‘collectieve immuniteit’ hoopten ze te kunnen profiteren van de lockdown-maatregelen in andere landen om zo delen van de wereldmarkt in te palmen:

“De crisis van het coronavirus bevestigt zo de historische regel dat de heersende klasse, in een moment van nijpende crisis, slechts een werkelijk betrouwbaar instrument heeft: het staatsapparaat waarrond ze zich historisch heeft opgebouwd.”

Tegenover alle oplossingen die de diverse landen naar voor schuiven en die voortvloeien uit het volharden in een kapitalistische denkwijze, stelt Daniel Tanuro volgend ordewoord voor: “in tegenstroom vechten voor een andere samenleving eerder dan het bestaande accumulatieregime te willen redden.” Het ‘zorg dragen’ waarnaar hij verwijst, de solidaire hoofdbekommernis, is dan ook primordiaal om de strijd en bewegingen voor het voldoen aan de sociale noden en voor het beschermen van de natuur te laten samen vloeien en zo eindelijk “de tegenstelling tussen de oneindigheid van accumulatie van kapitaal en de eindigheid van de planeet” te overstijgen.

Deze coronacrisis zal op zijn minst het voordeel hebben gehad dat het de zwakten en limieten van het huidige ontwikkelingsmodel aan de oppervlakte bracht en het debat over de wereld van morgen aanzwengelde. Hiervoor is een nieuw beschavingsparadigma nodig, waarin de mensheid opnieuw met zichzelf en haar ecosysteem verzoend wordt, de natuur in al haar onderdelen wordt gerespecteerd, nieuwe productiesystemen worden aangenomen, de verhoudingen tussen de landen van het Noorden en het Zuiden in evenwicht worden gebracht en de competenties en rijkdommen eerlijk worden herverdeeld.

Daniel Tanuro, Trop tard pour être pessimistes! Écosocialisme ou effondrement. Textuel, 324 pagina’s, 19,90 euro. Vanaf 10 juni verkrijgbaar in de boekhandel.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Presse-toi à gauche.