De Russische president Vladimir Poetin probeert de afschuwelijke terroristische aanslag in een concertzaal in Moskou te gebruiken om zijn bredere imperialistische en autoritaire doelen aan te wakkeren. De Russische politieke theoreticus en activist Ilya Budraitskis zegt te vrezen dat Poetin binnenkort ‘die tragedie zal verergeren met onderdrukking in eigen land en dood en verderf in het buitenland.’
De terreurgroep Islamitische Staat Khorasan (ISIS-K) heeft de verantwoordelijkheid opgeëist voor de aanslag, waarbij een groep terroristen honderden mensen doodde en verwondde die een rockconcert bijwoonden in een van de buitenwijken van Moskou. Amerikaanse functionarissen hebben ISIS-K ook verantwoordelijk gesteld voor de aanslag. Maar president Poetin en andere Russische functionarissen hebben verklaringen afgelegd waarin ze Oekraïne bij de aanslag willen betrekken ‒ een retorische zet die bedoeld is om de aandacht af te leiden van het falen van zijn regime om de aanslag te stoppen en steun op te wekken voor escalatie van zijn imperialistische oorlog.
Dit alles speelt zich af in de onmiddellijke nasleep van de vervalste Russische presidentsverkiezingen, waarbij alle oppositiekandidaten werden geweerd en Poetin een overweldigende overwinning behaalde. Met zijn nieuwe termijn die gepland staat tot 2030, wordt hij de langst regerende heerser van het land sinds Sovjetdictator Jozef Stalin. Poetin presenteert de verkiezingen als een bevestiging van de steun van de bevolking voor zijn regime en staat klaar om zijn reactionaire heerschappij in Rusland te consolideren en zijn imperialistische oorlog in Oekraïne uit te breiden.
In het hiernavolgende gesprek deelt de Russische socialist Ilya Budraitskis zijn gedachten over de terroristische aanslag, de verkiezingen, het bewind van Poetin, de aard van Poetins regime en het verloop van de oorlog. Budraitskis is een politiek theoreticus en activist uit Rusland, gastwetenschapper bij het programma voor kritische theorie aan de universiteit van Californië in Berkeley en auteur van Dissidents Among Dissidents: Ideology, Politics, and the Left in Post-Soviet Russia. Hij is ook lid van de redactieraad van de Russische socialistische website Posle.media.
Wat is er gebeurd bij de gruwelijke terroristische aanslag in Moskou? Wie zit erachter? Hoe hebben de Russische autoriteiten en Poetin gereageerd? Hoe zullen ze de aanslag gebruiken in Rusland en in hun imperialistische oorlog tegen Oekraïne?
Een groep terroristen is Crocus City, een concertzaal in Moskou, binnengedrongen, gewapend met machinegeweren en explosieven. Ze vielen de privébewakers aan, schoten op de aanwezigen en lieten hun explosieven ontploffen, waardoor een brand ontstond en minstens 133 mensen omkwamen en meer dan 100 gewond raakten.
Russische veiligheidstroepen hebben 11 mensen gearresteerd, waarvan er vier het land probeerden te ontvluchten naar Wit-Rusland of Oekraïne. Die vier waren migrantenarbeiders uit Tadzjikistan, een Centraal-Aziatische republiek en voormalige Sovjetrepubliek, en ze hebben de aanslag bekend. Ze beweren dat ze 5.000 dollar betaald kregen om de aanslag uit te voeren.
In de onmiddellijke nasleep, zonder enig bewijs, gaven Russische functionarissen en nieuwsmedia Oekraïne de schuld en impliceerden zelfs betrokkenheid van de VS. Poetin stelde zijn toespraken in het openbaar uit in de hoop bewijs te vinden of te fabriceren om tegen Oekraïne te gebruiken.
Toen hij 20 uur later op de nationale televisie sprak, beweerde hij dat Oekraïne de terroristen probeerde te helpen om uit Rusland te ontsnappen. Commentatoren op de officiële Russische media klaagden ook alle migranten uit Centraal-Azië aan, alsof ze allemaal een soort collectieve schuld voor de aanslag zouden hebben.
Geen van die beschuldigingen is geloofwaardig. Direct na de aanval ontkenden Oekraïense woordvoerders elke betrokkenheid en waarschuwden ze dat Poetin Oekraïne de schuld zou geven en steun zou opwekken voor zijn oorlog. Het is duidelijk dat de aanval op migranten gewoon racisme en xenofobie is.
Wat de beschuldigingen aan het adres van de VS betreft, Washington had Rusland op de hoogte gebracht van een op handen zijnde aanval door ISIS-K, een vleugel van ISIS uit Afghanistan, die het gemunt heeft op Rusland omdat het zijn troepen in Syrië heeft gedecimeerd en dictator Bashar al-Assad steunt. Sinds de aanval heeft Washington ISIS-K ervan beschuldigd de aanval te hebben uitgevoerd.
De groep heeft ook de verantwoordelijkheid opgeëist en zij zijn waarschijnlijk de dader. ISIS-K zou via Afghanistan naar het nabijgelegen Tadzjikistan kunnen zijn gereisd om zich van de diensten van de aanvallers te verzekeren.
Poetin deed de waarschuwingen van Washington aanvankelijk af als desinformatie en angstzaaierij. Maar zijn veiligheidstroepen arresteerden verschillende mensen die ze ervan beschuldigden agenten van ISIS te zijn. Maar het is duidelijk dat ze de waarschuwing niet zo serieus namen, ze niet alle agenten in Moskou uitschakelden en er niet in slaagden de aanslag te stoppen.
Desondanks is Poetin blijven proberen Oekraïne erbij te betrekken. Het is duidelijk dat hij de aanval wil gebruiken om binnenlandse onderdrukking en een imperialistische oorlog in Oekraïne te rechtvaardigen.
Zo heeft hij ook op eerdere terroristische aanslagen gereageerd. Toen Tsjetsjeense militanten bijvoorbeeld een school in Beslan overvielen en meer dan 1.100 gijzelaars namen, viel hij roekeloos de school binnen, wat tot de dood van honderden mensen leidde, waarvan meer dan de helft kinderen, een einde maakte aan democratische verkiezingen van regionale gouverneurs en de oorlog in Tsjetsjenië dramatisch deed escaleren.
Ik voorspel dat Poetin dat script ook nu zal volgen. Hij zal meer repressieve maatregelen doordrukken, niet alleen tegen vermeende terroristen, maar tegen elke dissident tegen zijn heerschappij in Rusland. De vicevoorzitter van de [Russische] Veiligheidsraad, Dmitry Medvedev, heeft al voorgesteld om de doodstraf weer in te voeren.
Poetin zal waarschijnlijk ook patriottische steun oproepen voor een mogelijk nieuw offensief in Oekraïne. Zo kan hij de tragedie verergeren met repressie in eigen land en dood en verderf in het buitenland.
Laten we eens kijken naar de resultaten van de Russische verkiezingen. Die zijn natuurlijk geen verrassing. Poetin won met 87 procent van de stemmen. Hoe moeten we die uitslag begrijpen, gezien het feit dat de oppositie is verpletterd en anti-oorlogskandidaten werden verboden? Hoeveel weerspiegelt de steun van de bevolking voor het regime, hoeveel is het resultaat van gedwongen steun en hoeveel is het resultaat van passieve berusting?
De verkiezingsuitslag was inderdaad niet verrassend. Ze waren zoals alle andere in Poetins carrière; de uitkomst was voorbestemd en vervalst. Maar deze keer waren er bepaalde verschillen. Hij behaalde een overwinning op Noord-Koreaans niveau, iets wat hem in het verleden nog nooit was gelukt.
In 2000, toen hij voor het eerst als president werd gekozen, won hij met slechts 52 procent van de stemmen. Bij andere verkiezingen kreeg hij minder dan 70 procent en bij zijn laatste verkiezing in 2018 haalde hij 76 procent.
Om 87 procent van de stemmen te halen, liet hij zelfs de schijn van democratie varen. Zijn regime voerde een van de meest vervalste verkiezingen in de geschiedenis uit. Dat is de gedeelde conclusie van de meeste analisten van de Russische verkiezingen, behalve van regimegetrouwen en hun apologeten.
De mate van vervalsing is moeilijk te overdrijven. Ze hebben de resultaten vervalst door cijfers te rapporteren die niet overeenkwamen met de echte aantallen. Om die verkiezingsfraude mogelijk te maken, vernietigde Poetin de hele infrastructuur van onafhankelijke waarnemers.
Het regime verbood bijvoorbeeld de niet-gouvernementele organisatie Golos (‘Stem’), die de belangrijkste organisatie was die onafhankelijke verkiezingswaarnemers opleidde. De meeste organisatoren werden gevangengezet of het land uitgejaagd.
Het resultaat was dat Poetin de vrije hand had om een verkiezingsresultaat af te leveren dat volledig in strijd was met onafhankelijke peilingen voorafgaand aan de verkiezingen. Volgens een van die peilingen zei slechts 50 procent van plan te zijn op Poetin te stemmen.
Nog eens 40 procent zei niet zeker te weten op wie ze zouden stemmen en zei dat ze hun voorkeur niet publiekelijk wilden uitspreken. Hij heeft dus duidelijk geen 87 procent steun van de Russische bevolking.
Het belangrijkste om te begrijpen over deze zogenaamde verkiezingen is dat ze verplicht waren en onder toezicht stonden. Bazen, vooral in de publieke sector, eisten bijvoorbeeld niet alleen dat hun werknemers gingen stemmen, maar eisten ook dat ze een foto van hun stembiljet deelden.
Het dreigement was natuurlijk dat als ze niet op Poetin zouden stemmen, ze hun baan zouden verliezen. De verkiezing was dus een product van een uiterst destructieve combinatie van een extreem totalitaire dictatuur en surveillancekapitalisme.
In die zin heeft het weinig zin om het verkiezingen te noemen. Poetin gebruikt de verkiezingen al om zijn ideologische greep op de Russische samenleving te verstevigen, door de resultaten te presenteren als een bevestiging dat iedereen achter zijn binnenlandse en imperiale project staat.
In de bezette gebieden van Oekraïne waren de verkiezingen nog meer gemanipuleerd en bizar. In de zogenaamde Volksrepubliek Donetsk steunde 95 procent Poetin. De bezettingsmacht heeft dat resultaat onder bedreiging van wapens gefabriceerd.
In misschien wel de minst geloofwaardige van alle uitslagen ‘won’ Poetin de verkiezingen in Avdiivka, een stad die net verwoest was door het Russische leger, dat het grootste deel van de bevolking verdreef. Desondanks kreeg Poetin overweldigende steun in de stad.
Zowel in Rusland als in bezet Oekraïne waren deze verkiezingen een schijnvertoning. De uitslagen zijn het resultaat van dwang en systematische vervalsing.
In de aanloop naar de verkiezingen liet Poetin Alexi Navalny vermoorden om een signaal af te geven aan zowel de binnenlandse als de internationale oppositie tegen zijn regime. Desondanks riep zijn weduwe, Joelia Navalnaja, op tot protesten bij de stembusgang. Hoe groot waren die protesten? Wat is hun betekenis?
Navalnaya’s oproep, die ik volledig steunde, was nooit bedoeld om de uitslag van de verkiezingen te beïnvloeden, die, zoals ik al zei, volledig van tevoren was bepaald door het regime. In plaats daarvan was het idee om er gebruik van te maken om politieke oppositie te mobiliseren.
Vergeet niet dat alle ongeoorloofde openbare bijeenkomsten zijn verboden en dat elke politieke dissidentie, vooral tegen de oorlog in Oekraïne, wordt beantwoord met brute repressie. Onnoemelijk veel mensen zijn in Poetins gevangenissen gegooid.
Navalnaya maakte gebruik van het stemrecht van het regime om de oppositie op te roepen om 17 maart ’s middags naar de stembus te gaan. De respons was verrassend succesvol met grote aantallen mensen die gehoor gaven aan de oproep.
De Russische autoriteiten waren erg bang voor het geplande protest. In de dagen voorafgaand aan de verkiezingen eisten ze van veel mensen dat ze zich meldden op politiebureaus en dreigden ze dat ze gearresteerd en beboet zouden worden als ze kwamen opdagen voor een illegale massa-actie.
Bovendien onderdrukten ze informatie over de oproep. Vergeet niet dat alle websites van de oppositie, zoals Meduza, zijn geblokkeerd. Desondanks had volgens een onafhankelijke opiniepeiling bijna een kwart van de Russen over de actie gehoord.
Natuurlijk kwam het aantal mensen dat kwam opdagen niet in de buurt van die 25 procent. Maar het feit dat de mensen in groten getale zijn komen opdagen, toont aan dat ze tegen Poetin en zijn imperialistische oorlog in Oekraïne zijn.
Het regime van Poetin en het Russische kapitalisme zijn verrassend veerkrachtig, ondanks de oorlog, de couppoging van Jevgeni Prigozjin en de westerse sancties. Hoe verklaar je dat?
De belangrijkste reden voor de economische stabiliteit van Rusland is de olie-industrie. Er staan geen sancties op en omdat de olieprijs nog steeds erg hoog is, heeft Rusland zijn economische groei en winstgevendheid kunnen handhaven.
Tegelijkertijd is de prijs van de oorlog erg hoog. Naar schatting verbruikt het leger ongeveer 40 procent van het budget van het regime. Die wapeneconomie kan ook de groei aanwakkeren, vooral bij wapenproducenten, in de komende twee jaar, maar dergelijke uitgaven zijn op lange termijn niet houdbaar.
Die olie- en militaire economie hebben het neoliberale economische model van Poetin niet veranderd. Er is sprake geweest van enige tijdelijke nationalisatie van bedrijven, maar die in beslag genomen activa zijn snel verkocht aan andere eigenaren die loyaal zijn aan het regime.
In die zin had het niets te maken met nationalisatie in traditionele zin. Het was slechts een herverdeling van eigendom. Dat heeft geleid tot een zekere herschikking van de Russische heersende klasse, maar zonder haar sterk geprivatiseerde structuur te veranderen.
Poetin heeft de oorlog ook gebruikt om steun te krijgen van goedbetaalde beroepsmilitairen. Ze verdienen veel meer dan gewone werknemers in andere publieke en private sectoren.
Maar die oorlogseconomie is maar voor een beperkte tijd houdbaar. Uiteindelijk zullen de tegenstrijdigheden de groei ondermijnen en daarmee ook de tegenstrijdigheden van het politieke systeem, die weer de kop opsteken en een nieuwe ronde van instabiliteit en crisis veroorzaken.
Hoe zal Poetin zijn vervalste verkiezingsoverwinning in eigen land gebruiken voor zijn neokoloniale oorlog in Oekraïne?
Nog voor de verkiezingen pochte Poetin in een toespraak voor het parlement dat de absolute meerderheid van de Russen zijn ‘speciale militaire operatie’ steunde. Hij zal de vervalste stemming dus interpreteren als een bevestiging van zijn ideologische greep op het Russische volk.
Maar dat is overmoed. Er heerst namelijk wijdverspreide ontevredenheid, zelfs onder Poetin-aanhangers over het feit dat de oorlog nog veel langer zou duren. Veel van hen hebben op hem gestemd met de gedachte: ‘Hij is deze oorlog begonnen en hij moet hem beëindigen.’
Poetin negeerde dat gevoel. Tijdens de campagne zei hij nooit hoe hij de vrede zou herstellen. In plaats daarvan bleef hij het idee herhalen dat Rusland in een existentiële oorlog met het Westen was verwikkeld en dat Rusland die oorlog moest voortzetten en uitbreiden naar andere landen.
Een minderheid van de Russische samenleving steunt dat project, waarschijnlijk zo’n 10 tot 20 procent. Maar de meerderheid wil dat de vrede wordt hersteld. Natuurlijk willen ze niet dat Rusland militair verslagen wordt, maar ze willen wel dat er ooit een einde komt aan de oorlog.
Die gevoelens nemen toe en kunnen in de toekomst een crisis veroorzaken voor het regime. Maar op dit moment is de reactie van het regime het negeren van zulke gevoelens of erop reageren met campagnes van patriottische indoctrinatie om de steun voor een uitbreidende oorlog op te vijzelen.
Voormalig president Dmitry Medvedev, die nu plaatsvervangend voorzitter van de [Russische] Veiligheidsraad is, maakte Poetins doelen overduidelijk in een toespraak een paar dagen voor de verkiezingen. Hij verklaarde dat Rusland Odessa wilde ‘bevrijden’, het terugwinnen als Russische stad en Oekraïne uitroeien als natiestaat.
Verder stelde hij zijn eigen vredesformule voor als alternatief voor die van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Hij verklaarde dat Oekraïne geen echte natie is, maar een gebied dat moet worden opgedeeld tussen Rusland, Polen en Roemenië.
Natuurlijk is de enige manier om dat uit te voeren de totale verovering en inname van Oekraïne door Rusland. Dat is het tegenovergestelde van vrede. Het is een recept voor eindeloze imperialistische oorlog en koloniale bezetting.
Veel mensen verwachten binnenkort een escalatie van de oorlog in Oekraïne. Zal dat een grotere mobilisatie van Russische troepen vereisen? Hoe zal de Russische bevolking reageren? Zal het verzet uitlokken?
Het is moeilijk te zeggen of de Russische autoriteiten meer Russische troepen zullen mobiliseren. Tot voor kort hebben ze er alles aan gedaan om een tweede mobilisatiegolf te voorkomen.
Natuurlijk kunnen ze nu, na de verkiezingen, waarvan ze beweren dat ze bewezen hebben dat de Russen de oorlog volledig steunen, een nieuwe mobilisatie starten. Tegelijkertijd zijn ze slim genoeg om te weten dat dat erg impopulair zou zijn.
Dus voorlopig zullen ze waarschijnlijk doorgaan met het betalen van enorme salarissen aan zogenaamde vrijwillige soldaten. Maar als ze van plan zijn om een grootschaliger offensief uit te voeren, zullen ze dienstplichtigen moeten mobiliseren.
Ze zouden die nieuwe mobilisatie kunnen koppelen aan de belofte om degenen die in 2022 werden opgeroepen en de afgelopen twee jaar aan het front werden ingezet, terug te halen. Dat zou de groeiende roep van echtgenotes en familieleden om die soldaten naar huis te laten komen kunnen stillen.
Maar mensen zullen deze oorlog en mobilisatie maar een beperkte tijd tolereren. En elke terugkerende soldaat zal verhalen meebrengen over het slachthuis in Oekraïne, iets wat destabiliserend werkt voor het regime.
Dus, hoe stabiel is het regime van Poetin en het Russische kapitalisme? Wat zijn de problemen en breuklijnen van het systeem?
Er zit een diep probleem in de politieke constructie van dit regime. In een van zijn recente toespraken verraadde Poetin dat hij zich enigszins bewust is van dit probleem. Hij verklaarde dat de oude elite, gesmeed door de privatisering van het staatseigendom van de Sovjet-Unie, verouderd is en dat er een nieuwe elite moet komen.
Hij zei dat een nieuwe, echte elite moest worden gerekruteerd uit de helden die uit de frontlinies kwamen. In werkelijkheid bouwt Poetin een nieuwe elite op, niet uit hen, maar uit de kinderen van zijn kleine vriendenkring die de grote staatsbedrijven en de privé-industrie controleren.
Hun ouders worden ouder en Poetin weet dat hij een probleem heeft met de reproductie van een loyale heersende kliek en regime. Dus ziet hij hun kinderen als zijn toekomstige loyalisten in de staat en de Russische bedrijven.
Dat is een teken van een zeer personalistisch regime, waarin Poetin alleen mensen vertrouwt die hij als vrienden beschouwt. Maar het aantal vrienden van de dictator is beperkt, dus de enige manier om het uit te breiden is door hun loyale kinderen te rekruteren voor posities in de overheidsbureaucratie en bestuurskamers.
Poetin integreert ook zijn persoonlijke lijfwachten in staatsfuncties. Als gevolg daarvan zijn er een aantal gouverneurs in verschillende regio’s van het land die afkomstig zijn uit zijn persoonlijke beveiligingsteam.
Dergelijke methoden om het regime uit te breiden en te consolideren kunnen averechts werken en ernstige problemen veroorzaken voor de voortzetting van het bewind. Als mensen binnen het staatsapparaat bijvoorbeeld carrière willen maken, stuiten ze uiteindelijk op een dood spoor, want aan de top van de bureaucratie staan Poetin-getrouwen die door de dictator zijn aangesteld.
Als je niet in die charmante cirkel zit, is je carrière gedoemd te mislukken. Dat kan leiden tot apathie en zelfs ontevredenheid in het staatsapparaat, iets wat het regime van binnenuit kan ondermijnen.
Natuurlijk zal de toplaag van het staatsapparaat Poetin tot de laatste snik steunen en de escalatie van zijn imperialistische oorlog steunen. Maar onder hen zijn er lagen waaronder ontevredenheid en oppositie kan groeien. De grote vraag binnen en buiten het regime is dus hoe lang die loyaliteit niet alleen aan Poetin, maar ook aan het systeem kan duren.
Een ander probleem waarmee het regime wordt geconfronteerd is de tegenstelling die ik heb beschreven tussen Poetins denkbeeldige visie van een loyale Russische samenleving die zich achter hem schaart en de werkelijke verdeeldheid binnen de samenleving, vooral die welke door de oorlog is veroorzaakt. Die tegenstelling kan maar voor een beperkte tijd standhouden.
Tot slot dringen veel linkse partijen erop aan dat Oekraïne vredesbesprekingen aangaat en een land-voor-vrede-deal met Poetin accepteert, iets wat ze nooit van de Palestijnen zouden eisen. Wat vind je van dat argument? Waarom is het onrealistisch? Wat zou links over de oorlog moeten zeggen en wat zou het in plaats daarvan moeten eisen?
Het moet duidelijk zijn dat Poetin de beslissing om de invasie te beginnen heel serieus heeft genomen en vastbesloten is om niet te stoppen totdat hij zijn doelen heeft bereikt ‒ de eliminatie van Oekraïne als onafhankelijke natiestaat en het opleggen van een marionettenregering in Kyiv. Als hij die doelen niet bereikt, beschouwt hij dat als een nederlaag, iets wat hij niet wil accepteren.
Hij ziet het voortbestaan van een onafhankelijke regering in Kyiv als een bedreiging voor de nationale veiligheid van Rusland. Hij is dus niet tevreden met het innemen van delen van Oekraïne; hij wil het hele land innemen als eerste stap in de wederopbouw van het oude Russische Rijk.
Hij maakte dat duidelijk in een recent interview op de Russische tv waarin hem werd gevraagd naar de mogelijkheid van vredesbesprekingen. Hij verklaarde onomwonden dat hij niet geïnteresseerd was in dergelijke gesprekken en dat ze alleen gemotiveerd zijn omdat Oekraïne een gebrek aan wapens heeft.
Hij zou alleen vredesbesprekingen verwelkomen die de imperialistische doelen van verovering en regimeverandering, de doelen van zijn ‘speciale militaire operatie’, veiligstellen. Op dit moment zal hij dus alle gesprekken afwijzen en in plaats daarvan de oorlog waarschijnlijk laten escaleren.
Geconfronteerd met die eindeloze imperialistische oorlog zou links Oekraïne en zijn bevrijdingsstrijd moeten steunen. Als Poetin erin slaagt Oekraïne te veroveren, zal dat een precedent scheppen voor andere imperialistische machten en staten om soortgelijke koloniale veroveringsoorlogen te beginnen.
Internationaal links moet het recht van onderdrukte naties op zelfbeschikking zonder uitzondering verdedigen en hun recht op wapens verdedigen om zichzelf te verdedigen. Alleen een dergelijke solidariteit van onderop kan de drang naar meer en meer imperialistische oorlog stoppen.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Truthout. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.
