Met twee recente films is iets merkwaardigs aan de hand. The Lighthouse en Beanpole lijken in menig opzicht op elkaar. We volgens in beide films twee hoofdpersonen in hun relatie en in nogal bizarre omstandigheden. Tegelijk zijn het ook heel verschillende films. Het is alsof je in de spiegel kijkt. Het beeld lijkt bijna hetzelfde, maar is toch echt anders.
Toxic – giftig!
The Lighthouse (De Vuurtoren) is een film van Robert Eggers over twee vuurtorenwachters op een vrijwel kaal rotseiland in 1881. De oude baas Thomas Wake wordt gespeeld door Willem Dafoe. Zijn jongere ondergeschikte Ephraïm Winslow wordt vertolkt door Robert Pattinson. De isolatie, de eenzaamheid en de gezagsverhouding gegeven beide karakters veroorzaken nogal wat ongemak.
Zeker als in toenemende mate de alcohol vloeit en de mannelijke hormonen opspelen, leidt dit tot een wassende waanzin. De verkrachting van een zeemeermin is nog een dronken hallucinatie, maar de machtsstrijd tussen de wachters is wél echt en ontspoort in tomeloos geweld. Het geheel is door Eggers in, letterlijk stormachtige, zwart-witbeelden gevangen. Hij ziet zelf zijn film “als commentaar op toxic masculinity (…) wat wil je ook anders, het zijn twee mannen die opgesloten worden in een enorme fallus”. (vpro.nl/cinema)
Vrouwen in het Rode Leger
Beanpole (Bonenstaak) heeft een verhaallijn die enigszins lijkt op die van The Lighthouse. Het gaat ook over twee mensen die weliswaar hun eigen persoonlijkheid meenemen, maar onder druk van uitzonderlijke omstandigheden zich buitensporig gaan gedragen, vooral ten opzichte van elkaar. Macht en seks spelen een voorname rol. Maar er zijn tevens aanzienlijke verschillen.
De film gaat over twee vrouwen in het Leningrad van de winter in 1946, vlak na de Tweede Wereldoorlog. De ene hoofdrol is voor Iya (Viktoria Miroshnichenko), zij is de bonenstaak – lang, dun en lekker. De andere hoofdrol is voor Masha (Vasilisa Perelygina). Zij zijn oude maten uit het Rode Leger, die bij de luchtafweer hebben gediend. Beiden zijn beschadigd uit de oorlog gekomen. Iya heeft last van plotselinge ‘verstijvingen’ en Masha is door granaatscherven onvruchtbaar. Ze wonen samen in een kamer van een wooncomplex met éénkamerappartementen voor hele gezinnen.
In hun steeds ingewikkelder verhouding spelen macht en seks dus een voorname rol, maar zeker niet zo uitbundig als in The Lighthouse. Het geweld is minder fysiek en de seks is meer op voortplanting gericht dan op lustbevrediging. Regisseur Balagov zet de ontwikkeling van hun relatie neer tegen een achtergrond van misschien wel te mooie sfeerbeelden van Leningrad in de winter. De stad was nog maar kort daarvoor twee jaar belegerd door de Duitsers (1941-1943) en voor een groot deel aan gort geschoten. Bij de Slag om Leningrad vielen bijna 1 miljoen burgerdoden, 300.000 Russische soldaten en sneuvelden 100.000 Duitse militairen.
De rol van vrouwen in het Rode Leger is na de oorlog nogal onderbelicht gebleven. Daar is pas meer aandacht voor gekomen toen Svetlana Aleksijevitsj, winnares van de Nobelprijs voor Literatuur, haar bestseller over dat onderwerp schreef onder de titel De oorlog heeft geen vrouwengezicht. Balagov heeft zich door dat boek laten inspireren en dat verweven in een indrukwekkend drama.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Grenzeloos.
