De normen en waarden van het nieuwe Turkije

Eén van de meest gelezen kranten vandaag is de Resmi – gazete, het Turkse staatsblad. Om de haverklap verschijnen daarin de lange lijsten van mensen die van de ene op de andere dag hun job verliezen en paria’s zijn geworden in deze samenleving.

Maar de Resmi – gazete publiceert ook wetten en decreten. Op3 november verscheen een nieuwe wet die moefti’s het recht geeft om huwelijken af te sluiten. Een moefti kan je vergelijken met een geestelijke. De omstreden wet werd goedgekeurd door de AKP en de MHP, ondanks bezwaren van de oppositiepartijen CHP en HDP. Natuurlijk steunt de president deze wetswijziging.

In seculiere landen (waar godsdienst en staat zijn gescheiden) wordt een huwelijk slechts erkend wanneer het wordt afgesloten door een ambtenaar, aangeduid door het openbaar bestuur. Ergens is dat vrij logisch en dat was voorheen ook in Turkije het geval. Niet dat religieuze huwelijken niet bestonden, ze bestaan helaas nog veel te veel, maar ze worden niet erkend door de staat.

Met deze nieuwe wet zet Turkije de klok meer dan negentig jaar terug, een zoveelste afbraak van het secularisme. Bovendien speelt zeker voor een land als Turkije mee dat religieuze huwelijken zich baseren op de Koran. En die is in tegenstrijd met de vigerende burgerlijke wetgeving. Zo is het onmogelijk om volgens de burgerlijke wetgeving meerdere vrouwen te hebben, zijn er leeftijdsgrenzen vastgesteld en moet het huwelijk vrijwillig zijn.

De realiteit is echter dat er nog steeds kindhuwelijken zijn, dat verkrachte (meestal) meisjes gedwongen worden om met hun verkrachter te trouwen en dat een groot deel van de huwelijken gearrangeerd is. Het feit dat moefti’s nu zowel religieuze als burgerlijke huwelijken afsluiten, betekent niet dat de Koran van toepassing is, maar het laat de deur open voor misbruiken, zeker in een land waar vrouwenrechten zo goed als onbestaande zijn.

Een voorbeeld

Een lokaal gerechtshof in Diyarbakir sprak twee verdachten vrij die terecht moesten staan op beschuldigingen van verkrachting en bedreiging van 18-jarige vrouw. Volgens het lokale gerechtshof was er ‘onvoldoende bewijs’ en later trok de 18-jarige vrouw haar klacht in, nadat zij huwde met één van haar verkrachters in een ‘religieuze’ ceremonie.

Een vrouwelijke rechter, Ayşegül Özaltun Baba, ging in beroep tegen de uitspraak. Volgens haar had er geen bindend burgerlijk huwelijk plaatsgegrepen. Ze stelde dat het slachtoffer haar klacht had ingetrokken en instemde met het huwelijk onder druk van haar familie en de omgeving.

Volgens de inbeschuldigingstelling was de achttienjarige eerst verkracht door één van de daders, nummer twee contacteerde haar via facebook . Hij stelde ‘als je met mij geen seksuele betrekkingen wil hebben, dan zal ik je familie vertellen en je onteren’.

De vrouw werd daarna door nummer twee verschillende keren verkracht, hij had er zelfs videobeelden van gemaakt om haar te chanteren, maar ze diende klacht in. De vrouw getuigde in de lokale rechtbank dat zij onder druk was gezet om de zaak te laten vallen.

De beklaagde had verschillende keren seksuele betrekkingen, die gepaard gingen met geweld, met de jonge vrouw. Nadat de verdachte was gearresteerd kwam zijn moeder naar de jonge vrouw en zei dat als ze haar klacht introk, de man met haar zou huwen. Ze stelde duidelijk dat ze dat niet wilde, maar om haar familie niet in verlegenheid te brengen, trok ze haar klacht in en huwde met hem in een religieuze ceremonie.

De rechters van het lokale gerechtshof spraken de twee mannen vrij omdat er geen sprake was van ‘seksueel misbruik’ volgens hen en omdat het slachtoffer haar klacht had ingetrokken was er geen ‘voldoende’ bewijs. Rechter Baba was het daar niet mee eens op basis van de eerder afgelegde verklaringen van de jonge vrouw.

Vrouwen weigeren mannen de hand te schudden

Sinds de AKP aan de macht kwam in 2002 doken er geregeld beelden van mannen die weigerden de hand van een vrouw te schudden. Het meest frappante voorbeeld hiervan was toen de schoonzoon van Erdogan om religieuze redenen weigerde om Davutoglu’s vrouw (overigens een zeer religieuze moslima) de hand te schudden. Later werd Davutoglu eerste minister. Vandaag staat hij op de lijst van afgeschreven politici.

Maar zoals ze zeggen, loontje komt om zijn boontje. Op 30 september weigerde Meltem Cumbul, een actrice die gastvrouw was op het 24ste Adana Film Festival, de hand te schudden van regisseur Semih Kaplanogly, die een prijs won op het festival.

Ze tweette het volgende: ‘Ik weiger de hand te schudden – het is een ritueel van begroeting en intimiteit tussen gelijken – met diegenen die mensen marginaliseren die niet hetzelfde denken als henzelf en die de macht van de rijken tegen de armen gebruiken, die de kant kiezen van de machthebbers en de zwakkeren vernederen. Mijn ogen en handen kunnen niet vriendelijk zijn tegen diegenen die mijn vijanden zijn.

Het was een vreedzaam protest, en onmiddellijk sprongen de pro AKP media erop. Babaoglu van de regeringsgezinde krant Sabah schreef dat Cumbul een ‘haatmisdaad’ had begaan, zijn vrouw die in Yeni Akit schrijft, zei dat Cumbul de tradities van de islam verloochende, opriep tot haat en polarisatie. Babaoglu ging daarop verder, hij noemde het een ‘fascistische’ daad.

Mahir Unal, woordvoerder van de AKP, vond dit een ‘gewelddadige’ misdaad en stelde de actrice gelijk met terroristen. Iedere vorm van protest, hoe vreedzaam ook, is in Turkije onmogelijk geworden.

Als een bende aasgieren storten de AKP -columnisten, het spijt me, voor hen kan ik woord ‘journalist’ niet meer in de mond nemen, zich op iedere uitspraak, iedere verklaring, die ook maar enige vorm van kritiek bevat. Maar dit alles kadert in een welomschreven strategie, waarbij de politieke islam stilaan de restanten van het secularisme aan het onderploegen is.

Huwelijk en echtscheiding

Een van de verworvenheden van het Kemalisme was dat Turkije, ondanks dat de overgrote meerderheid moslims zijn, nooit homoseksualiteit strafbaar heeft gesteld (dat dateerde overigens nog vanuit de Ottomaanse periode). Het huwelijksrecht was voor een groot deel gebaseerd op dat van Frankrijk. Echtscheiding is relatief makkelijk te en ook abortus was mogelijk.

Men moet dit alles met een korrel zout nemen. Abortus bijvoorbeeld is nog slechts toegestaan binnen de eerste tien weken van de zwangerschap en in de praktijk niet meer verkrijgbaar in openbare ziekenhuizen, dank zij de AKP. Wat gendergelijkheid vrouwenrechten en LGBTI – rechten betreft, verslechtert de situatie jaar na jaar.

Net zoals de president droomt van een religieuze generatie, stelt hij het gezin centraal. Liefst met minimaal drie kindjes en de vrouw aan de haard. Andere vormen van seksualiteit dan diegene binnen het traditionele gezin, worden als ’tegennatuurlijk’ afgedaan.

Aldous Huxley schreef zijn Brave New World, Orwell zijn 1984 en Kerem Isik The rated carnaval. Het beschrijft Turkije in 2043.

Alles draait rond de ‘heilige familie’. Mensen moeten leven op basis van hun burgerlijke stand. De beste plaatsen, met parken, groen, scholen, recreatiecentra, zijn toegewezen aan families met kleine kinderen. Alleenstaanden en gescheiden mensen leven in voorsteden, waar de geslachten duidelijk van elkaar zijn gescheiden, en worden verplicht om ‘door de staat georganiseerde relatiebureau’s te volgen’, zodat zij niet langer dan drie jaar alleenstaande zijn. In één van zijn kortverhalen (het boek bestaat uit kortverhalen) moet een schrijver het einde van zijn boek veranderen zodat de verkrachte vrouw met haar verkrachter kan trouwen, waarna ze lang en gelukkig leefden.

Echtscheidingsrapport

Het lijkt een beetje op de stellingen die in de parlementaire commissie over ‘het gezin’ naar voor werden gebracht, een rapport dat eerst geen licht mocht zien, maar nu terug ter sprake is gekomen.

Het ‘echtscheidingsrapport’ (zoals het door de tegenstanders wordt genoemd) heeft als echte titel, die ik jullie niet wil onthouden, ‘het parlementaire onderzoeks- en commissierapport om de negatieve effecten op de eenheid van de familie te voorkomen, factoren voor echtscheiding op te sporen en maatregelen te nemen om de familie te versterken’ . Geef toe, zo’n titels kunnen enkel in het Nieuwe Turkije.Het hoeft niet te verwonderen dat de stellingen die in het ‘echtscheidingsrapport’ worden aangebracht, gestemd zijn door de AKP – MHP.

In het rapport wordt gevraagd om ‘financiële en woningsubsidies’ toe te kennen aan gehuwde koppels. Bovendien wordt erop aangedrongen serieuze financiële steun te verlenen aan studenten die huwen terwijl ze studeren. Er is een aanbeveling om voor het huwelijk raad in te winnen bij ‘experten die getraind zijn in traditionele gezinswaarden’, waarbij men eigenlijk bedoelt: religieuze figuren.

In geval een koppel wil scheiden, moeten ‘gezinsadviesbureaus’ uitmaken of het koppel dat wil scheiden, toch niet beter bij elkaar zoublijven. Ook rechters zouden koppels naar deze ‘gezinsadviesbureaus’ kunnen zenden. Alimentatie zou nooit langer dan 10 jaar mogen duren. Bovendien dringt het rapport erop aan dat de televisiekanalen de ‘familiewaarden’ respecteren en in het nieuws aandacht besteden aan ‘respect voor de eenheid van de familie’.

Terecht maakt de oppositie brandhout van dit rapport. Zij stellen dat het de gedwongen huwelijken en huiselijk geweld die aan de oorzaak liggen van de meeste echtscheidingen. Fatma Kaplan, parlementslid voor de CHP, stelde het heel duidelijk: ‘Het probleem van vrouwen in Turkije is niet de echtscheiding, het probleem is dat zij in vele gevallen zelfs niet de mogelijkheid hebben om te scheiden.’

Kaplan baseerde zich op de cijfers. Uit het rapport ‘Wij zullen femicide stoppen’ blijkt dat een op elke drie vermoorde vrouwen in Turkije vermoord wordt door haar ex – echtgenoot, tijdens of na de scheiding. Enkel in september 2017 werden 37 vrouwen vermoord door hun ex.

Laat ons even naar de cijfers kijken (afkomstig uit het rapport). De echtscheidingsgraad in Turkije bedraagt 1,67 op 1000 huwelijken en zou in 2023 oplopen tot 1,97. In de VS is dit 3,2, in Rusland 4,5. 87% huwt voor de leeftijd van 29 jaar, 57% voor de leeftijd van 24 jaar.

Hoewel het rapport niet spreekt over huwelijken van minderjarigen (vergeten waarschijnlijk) zou een op drie trouwen op minderjarige leeftijd! Het rapport geeft toe dat maar liefst 51 procent (sic) van de huwelijken gearrangeerd zijn. In 10 procent van deze gearrangeerde huwelijken zijn de echtgenoten zelfs niet geraadpleegd en 21 procent van de gescheiden vrouwen stelt dat zij scheidden wegens huiselijk geweld of slechte behandeling. Veel vrouwen vragen na hun echtscheiding bescherming, maar krijgen die niet.

Mijn inziens is het niet de taak van de overheid een bepaald familiemodel te propageren, de taak van de overheid is ervoor te zorgen, dat iedereen, los van geslacht of seksuele voorkeur, vrij moet kunnen kiezen en dat wetten die vrijheid beschermen.

Ik kan me over drie dingen enorm kwaad maken, dat zijn de ‘eremoorden’ (die helaas nog steeds voorkomen), gedwongen of gearrangeerde huwelijken (inclusief huwelijken waar de verkrachte onder sociale druk gedwongen wordt te huwen met haar verkrachter) en kindhuwelijken. Dit heeft niks te maken met islam, dit heeft te maken met ‘politieke en conservatieve’ islam, toch een enorm verschil.

Overigens, scheiding van godsdienst en staat vind ik heel belangrijk. Dergelijke rapporten, die duidelijk maken dat het momenteel danig aan hetmislopen is, zouden ieder verstandig politicus er toe moeten brengen om een progressieve wetgeving tot stand te brengen, maar in het Turkije van vandaag is dit een wensdroom.

Om te besluiten nog dit: Ik heb mij gebaseerd op diverse artikels uit Al Monitor en Hurriyet Daily News, met dank aan de journalisten die deze items naar voren hebben gebracht. Er zijn immers (gelukkig maar) nog echte journalisten in Turkije en zij verdienen ten volle onze steun.

Met dit artikel sluit ik deze reeks af, ik hoop dat ik jullie zo een beter zicht heb gegeven op enkele recente evoluties. Maar Turkije blijft een boeiend land!