Waarom een vrouwenstaking op 8 maart?

Brood en rozen

Zorg en glimlach

Dode tijd en tijd voor het leven

Lucht, adem

Dromen

Stakingen

Sinds oktober van vorig jaar komen vrouwen*⁽¹⁾We gebruiken de neutrale term vrouwen en spreken over vrouwen* omdat wij als dusdanig zichtbaar moeten zijn tegenover het hetero-patriarchaal systeem. Maar onze identiteiten gaan verder dan de binaire categorie die ons wordt opgelegd. Het meervoud aan identiteiten moet geëerbiedigd worden in de gemengde politieke ruimte waarvoor we kiezen. Daarom zetten we een *sterretje bij de term vrouwen*. met verschillende politieke en sociale achtergrond maandelijks samen in Brussel om een feministische vrouwenstaking te organiseren op 8 maart 2019. Die bijeenkomsten staan open voor alle vrouwen, transpersonen, interseks en niet binaire mensen die door het geweld van het patriarchaal systeem worden getroffen en hiertegen in opstand komen.

Dit systeem onderdrukt de vrouwen en de personen met gender identiteit en seksualiteit die niet strookt met de mannelijke heteroseksuele normen.

Deelname aan de vergaderingen is gratis, er zijn activiteiten voorzien voor kinderen, er wordt gezorgd voor vertaling (indien nodig) en de koekjes worden gedeeld! Deze structuur noemt Collecti.e.f 8 maars (tweetalige naam). Ze werd opgebouwd om de nationale staking van vrouwen op 8 maart te organiseren en ook om na 8 maart verder te gaan.Leden van de SAP – Gauche anticapitaliste nemen actief deel aan de opbouw van de beweging. In dit artikel willen we uitleggen waarom deelname aan de staking op 8 maart belangrijk is maar ook, en vooral, waarom een organisatie die zich antikapitalistisch, feministisch en revolutionair noemt, zich moet inzetten in de organisatie van de actie, met respect voor de autonomie en de interne democratie van de beweging.

Vrouwen in staking, nooit gezien?

Vanaf het begin van het kapitalisme en zeker vanaf de economische crisis in de jaren ‘70, is arbeid steeds meer vervrouwelijkt. Vandaag vormen vrouwen iets minder dan de helft van alle loontrekkenden (ca 30% in de jaren 1980). Tegelijkertijd verslechteren de arbeidsvoorwaarden, dalen de reële lonen en wordt verplicht deeltijds werk steeds meer veralgemeend.

Het loon van vrouwen wordt nog steeds structureel beschouwd als een “bijkomstig loon” terwijl zij werken en tegelijkertijd de zorg opnemen voor de mensen uit hun omgeving. Bovendien worden vrouwen nog steeds in de richting van beroepen in de zorg (gezondheid, onderwijs) en in de dienstensector (schoonmaak, distributie) geduwd waar een grote mate van flexibiliteit wordt geëist. Deeltijdse arbeid door vrouwen wordt hen in 90% van de gevallen opgelegd en dus niet vrij gekozen. Zij kunnen zo nooit een volledige loopbaan opbouwen hoewel ze elke dag werken. Vrouwen zonder papieren vormen de meerderheid in de informele sector (huishoudelijk werk, horeca, prostitutie) en niet-blanke vrouwen (of geracialiseerde vrouwen) zijn de eerste slachtoffers van precair werk (deeltijds werk, tijdelijke contracten, gesplitste uren, weinig gewaardeerde beroepen). Er is ook nog de discriminatie bij aanwerving, ook in de openbare diensten, waardoor zij structureel moeilijker aan werk geraken.

Maar dat is nog niet alles… Sinds de economische en financiële crisis van 2008 zijn de aanvallen tegen de openbare diensten en de sociale zekerheid nog toegenomen. Het wordt steeds duidelijker dat de regeringen in dienst staan van het patronaat, ze zadelen de bevolking met schuldgevoelens op, omdat de 1% rijksten moeten gered worden door de werkende klasse. Vrouwen ondergaan dus precaire werkomstandigheden maar ze worden ook rechtstreeks getroffen door de besparingen: pensioenen, minimuminkomen, werkloosheidsuitkering en sociale uitkeringen, remgeld voor geneeskundige zorg, tijdskrediet, verkorting van zwangerschapsverlof in geval van ziekte, kinderkribben, rusthuizen, vervoer, gezondheidszorg, …alles wordt afgebroken, geprivatiseerd, tot koopwaar omgevormd.

De solidariteit wordt kapot gemaakt door de bulldozers van de sociale afbraak, vrouwen worden hierdoor rechtstreeks getroffen en ze kunnen niets anders dan de barsten in het systeem herstellen ten koste van een eigen persoonlijk leven. Ze worden ziek of storten mentaal in elkaar. Hun afwezigheid op het werk wordt gezien als “absenteïsme”, wat door werkgevers kan afgestraft worden met ontslag zonder schadevergoeding. Er is geen plaats meer voor ziekte, laat staan voor ontspanning, vrije tijd en pauzes. Voor deze luxe moet er zwaar betaald worden.

In het gevecht tegen de steeds slechter wordende werkomstandigheden, tegen de afbraak van de sociale zekerheid, zijn de vrouwen altijd present maar hun aanwezigheid blijft onzichtbaar. Men spreekt over arbeiders maar vergeet de arbeidsters, met of zonder werk, met of zonder papieren, ziek of in goede gezondheid. In bepaalde beroepen is het nog sterker, de helft van de vrouwelijke werkneemsters werkt in de niet commerciële sector en 40% werkt in openbare diensten. Een staking van de huishoudhulp, de schoonmaaksters, de kleuterleidsters, de kinderverzorgsters, de verpleegsters, de onderwijzeressen, de vroedvrouwen, de kassiersters,… is een staking door vrouwen.

Wanneer vrouwen systematisch verdwijnen uit de geschiedenis, kan deze vaststelling beledigend klinken (of, erger nog, de arbeidersklasse verdelen) voor wie het recht op zelfbeschikking van de vrouwen ontkent. Die personen begrijpen niet dat de arbeidersklasse zichzelf niet kan bevrijden wanneer de helft van de mensen op de tweede rij wordt gezet.

Zich organiseren en zichtbaar worden als vrouwen is een noodzaak

Stakingen ontstaan als actiemiddel van loontrekkenden in de 19^de eeuw met de opkomst van het kapitalisme en de veralgemening van de uitbuiting door loonarbeid. In die stakingen lijkt het alsof alleen mannen een rol spelen maar de vrouwen, vaak migranten vrouwen en ook kinderen, waren evenzeer actief in de mobilisaties met hun eigen eisen. Zo waren er de stakingen van arbeidsters in industrie-ateliers in Duitsland in 1880, zij protesteerden tegen seksuele pesterijen door patroons, meestergasten en … hun eigen collega’s. We kunnen ook de “staking voor brood en rozen” vermelden van migranten arbeidsters in de textielnijverheid in Lawrence (USA) in 1912, tegen een vermindering van de lonen. Hoewel ze geen enkel recht hadden op syndicale vertegenwoordiging, staakten meer dan 2000 arbeidsters gedurende meer dan twee maanden tot ze hun slag thuis haalden. Ze vormden niet-gemengde groepen, organiseerden een stakingscomité, een stakerskas, vertalingen, kinderopvang en een gemeenschapskeuken. Vrouwen worden niet alleen uitgebuit, ze worden ook als vrouwen onderdrukt, vrouwenstakingen moeten meer creatief zijn dan een klassieke staking omdat ze op verschillende vlakken moeten strijden.

In 1909 wordt de Women’s Tax Resistance League opgericht door de Engelse suffragettes. Zij staken het reproductieve werk (weigeren kinderen te krijgen), stoppen met huishoudelijk werk en staken tegen burgerplichten zoals het betalen van belastingen. Hun belangrijkste ordewoord was: “geen stemrecht, geen belasting”. In volle Koude Oorlog in 1961, is er een vrouwenstaking van meer dan 50.000 vrouwen in meer dan 69 Amerikaanse steden, voor vrede, tegen de oorlog in Vietnam en tegen kernproeven. In 1974, vier jaar na de staking voor vrouwenrechten in de USA, organiseert de vrouwenbeweging in Frankrijk een staking van loonarbeid, huishoudelijk werk, zorg voor kinderen en seksuele taken om de patriarchale onderdrukking zichtbaar te maken. De laatste tijd horen we opnieuw spreken over de vrouwenstaking van 1975 in IJsland. Daar staakten gedurende een dag meer dan 90 % van de vrouwelijke werkneemsters, zowel de loonarbeid als het huishoudelijk werk om gelijke lonen te eisen voor mannen en vrouwen.

In België is de meest bekende vrouwenstaking die van de “vrouwen van de machines” in FN Herstal. Ze waren met meer dan 3000 staaksters, meer dan drie maandenlang, voor “gelijk loon voor gelijk werk” en dit ondanks pogingen door de vakbonden om de beweging te onderdrukken. Minder bekend maar even belangrijk, was de staking van de vrouwen bij Bekaert- Cockerill in 1982. Om hun winst te verhogen, deden de patroons verschillende voorstellen: ofwel overgaan naar de 36-urenweek (met loonverlies) voor iedereen, mannen en vrouwen, ofwel 13 afdankingen, ofwel deeltijdse arbeid voor de vrouwen die geen gezinshoofden waren. De vakbondsafgevaardigden kozen voor dat laatste voorstel maar de vrouwen waren hier fel tegen omdat precaire arbeidsvoorwaarden voor de vrouwen geen optie kon zijn. Uiteindelijk werden er 13 vrouwen, die de oplossing van deeltijds werk weigerden, afgedankt en ze werden vervangen door 13 mannelijke arbeiders aangeworven tegen een hoger loon.

De geschiedenis leert ons dat de mannen nooit spontaan opkomen voor gelijkheid, tegen seksisme en geweld ten opzichte van vrouwen. De vrouwen moeten op alle fronten tegelijk vechten en ze worden schuldig bevonden wanneer ze geweld vanwege collega’s of kameraden durven aan de kaak stellen. Wij zijn daarbij nog opgevoed om zorg te dragen voor de anderen, altijd te glimlachen, te luisteren, kwetsbaar en afhankelijk te zijn en met aandacht voor ons uiterlijk. De stereotype seksistische aannames zijn echte hindernissen voor de bevrijding van de vrouwen. Daarom is onze zelforganisatie als autonome beweging, zonder cis-mannen ⁽²⁾Een persoon waarvan de gender identiteit overeenkomt met het geslacht toegewezen bij de geboorte. een absolute noodzaak, niet als doel op zich maar om onze eigen kracht op te bouwen als beweging, onze eigen eisen naar voor te schuiven zonder dat ze als “niet-prioritair”, “naast de kwestie” of “burgerlijk” worden afgedaan. De stakingen van vrouwen maken de politieke band tussen de noodzaak om krachtsverhoudingen op te bouwen op het werk en in alle aspecten van het privéleven. Daarom lanceerden de feministen in de jaren ‘70 de slogan “het persoonlijke is politiek”. Ze toonden aan dat de onderdrukking en de uitbuiting van vrouwen altijd en overal speelt, zowel op het werk, als op straat en ook thuis.

Vandaag zijn we meer en meer van elkaar geïsoleerd, we houden met moeite het hoofd boven water, en dan bieden bewust gekozen niet gemengde plaatsen voor vrouwen, de mogelijkheid om ervaringen uit te wisselen, nieuwe banden te smeden en bewust te worden van onze collectieve kracht. We rekenen niet op andere sociale actoren (de staat, de patroons en ook niet de vakbondsleiders of onze mannelijke kameraden) om ons te verdedigen, dat is duidelijk in de slogan “je moet mij niet bevrijden, ik doe het wel zelf!”. We hebben wel de steun nodig van strijdmakkers om onze eisen te verdedigen maar niet van mannen die in onze plaats spreken of ons lesjes willen geven.

Internationale stakingen tegen het kapitalisme, een racistisch en hetero-patriarchaal systeem

In Polen staat maandag 3 oktober2016 gekend als ”zwarte maandag”. Duizenden vrouwen, in het zwart gekleed , staakten en betoogden in Warschau tegen de inperking van het beperkte recht op abortus. Op 19 oktober nemen vrouwen in Argentinië de strijd over, zij reageren tegen de feminicide (moord op een vrouw omdat ze vrouw is) van Lucia Perez. Ze staken één uur in heel het land en leggen het verband tussen de feminicides en het economisch, sociaal, koloniaal en territoriaal geweld. In januari 2017 brengt de Women’s March in Washington duizenden vrouwen bijeen tegen het presidentschap van Trump, voor de rechten van de vrouwen, de migranten en de LGBTQI+ personen. Een internationale oproep voor een staking van vrouwen wordt hierna gelanceerd op initiatief van de Ni Una de Menos en de Women’s Strike in de VS.

Op 8 maart 2017 zijn er vrouwenstakingen in meer dan 50 (!) landen wereldwijd. In Spanje zijn er op 8 maart 2018 meer dan 5 miljoen (!) stakers die massaal op straat komen. Vrouwen stoppen met huishoudelijk werk, werk in onderwijs, ze staken als consument en als arbeidsters. Ze verwerpen het geweld tegen vrouwen, de uitwijzingen, het racisme en de economische uitbuiting, ze schuiven het recht op een waardig leven als centrale eis naar voor. Deze feministische beweging politiseert het stakingswapen, ze wil een radicale verandering van het systeem en die is alleen maar mogelijk door een internationale strijd. Ze sluit opnieuw aan bij de oorsprong van de internationale dag voor vrouwenrechten, op initiatief van het Tweede Internationaal Vrouwencongres in 1910 en de massale staking van de Russische vrouwen, die het startsein was voor de revolutie op 8 maart 1917.

Meestal moeten vrouwen een dag vrij nemen om te staken omdat in vele landen de syndicale activiteit fel verzwakt of zelfs verboden is. Toch kunnen ze door het groter aantal opgenomen “vakantiedagen” op die manier een impact hebben op de economische activiteit. De kracht van die stakingen zit ook in het feit dat ze erin slagen een autonome vrouwenbeweging tot leven te brengen, vrouwen spreken over strategie en radicaliseren op straat. Dat is des te meer noodzakelijk omdat het best moeilijk is zich op het werk politiek te organiseren, in tijden waarbij een baan met een contract van onbeperkte duur een zeldzaamheid is geworden. Veel vrouwen, met name bij de “gele hesjes”, leggen uit dat ze harder willen reageren, “de machine willen stopzetten” en zij willen niet meer alleen maar demonstraties houden in het weekend.

Maar radicalisering en samenvloeien van de mobilisaties, gebeuren niet vanzelf. Ze kunnen alleen maar tot stand komen door de opbouw van de beweging met daarbij collectieve debatten. We moeten tegen het blanke, burgerlijke reformistische feminisme ingaan. Dat feminisme overheerst in de media en de instellingen, het bestrijdt seksisme door quota’s in de hiërarchie van de staat en het kapitalisme en ook via de vrouwelijke miljonairs en bedrijfsleiders van bedrijven zoals Proximus. We moeten bruggen bouwen en banden smeden tussen de kapitalistische uitbuiting, racistische onderdrukking, seksistische onderdrukking, de onderdrukking van trans en interseks personen, de onderdrukking van zieke en minder valide mensen en de vernietiging van het milieu. Het gaat niet om het opeenstapelen van eisen maar om de blijvende verbinding tussen al die aspecten. Ons einddoel is niet het bijeenbrengen van ecologisten, antiracisten, feministen enz. maar ageren opdat de arbeidersbeweging begrijpt dat het radicale gevecht tegen racisme en seksisme, een antikapitalistische strijd is en de vrouwenbeweging begrijpt dat de radicale strijd tegen het kapitalisme en zijn waarden systeem, een feministische strijd is.

De overwinning van zelfstandig georganiseerde massa acties, waardoor de heersende kapitalistische orde in gevaar komt, creëert openingen, versterkt de hele sociale beweging en het zelfvertrouwen van de werkende klasse in haar eigen kracht. De beweging Black Lives Matter in de VS was een initiatief van drie vrouwen die in 2013 tegen het structureel racisme en tegen de moorden op zwarte mensen (een meerderheid van mannen en trans personen) in actie kwamen. Ze hadden een impact op de radicalisering van de feministische beweging in de VS en daardoor zagen we een terugkeer van de staking als politiek en economisch wapen van de arbeid.st.ers in heel het land ( onlangs nog met stakingen van airhostessen en leerkrachten). De moord op de milieu activiste Berta Carceres in Honduras in 2016 en van de PSoL activiste Marielle Franco in Brazilië, bewijzen dat vrouwen een doorslaggevende rol spelen niet alleen in de vrouwenbeweging en de LGBTQI+ beweging, maar ook in ecologische bewegingen, bij de boeren, de antiracisten en de antikapitalisten … ze bekopen het zelfs met hun eigen leven. In onze strijd en acties, blijven ze aanwezig.

En in België?

Op 8 maart 2019 sluiten we ons aan bij de internationale beweging met een eerste nationale feministische vrouwenstaking. De eisen gaan over de pensioenen, gelijk loon, gratis en goede openbare diensten, socialisering en verdelen van huishoudelijke taken, een niet seksistische opvoeding, gratis en onbeperkte toegang tot abortus, onthaal en luisterbereidheid voor vrouwen die slachtoffer zijn van geweld, regulariseren van alle mensen zonder papieren, sluiten van de gesloten detentiecentra, ecologische transitie, stopzetting van elke Belgische deelname aan militaire interventies, erkenning van de Belgische koloniale geschiedenis. We willen vrij zijn om lief te hebben, ons te verplaatsen, creatief te zijn, en plezier te maken zoals wij dat voelen.

Net zoals in veel Europese landen is de politieke macht in België vandaag in handen van de liberale en racistische rechterzijde. De val van de regering was niet het resultaat van grote sociale mobilisaties – die zeker nodig waren geweest vanaf de vorming van deze regering in 2014 – maar van een ruzie rond de ondertekening van het VN-pact over migratie. Het resultaat was een heropleving van uiterst rechts op straat met een concentratie van meer dan 5000 van hen in Brussel op 16 december vorig jaar. Uiterst rechts richt zijn aanvallen op migranten, op niet-blanken, op moslims of joden, op vrouwen, op trans mensen, op niet-heteroseksuelen, op syndicalisten en militanten van radicaal-links. Een hernieuwde antifascistische mobilisatie is nodig, nog voor de federale en Europese verkiezingen op 26 mei, zeker in Vlaanderen.

Sedert januari zien we in ons land een enorme stakingsbeweging van duizenden scholieren en studenten voor het klimaat. De kwestie van het milieu wordt door deze ongelooflijke mobilisatie topprioriteit: “geen klimaat, geen toekomst” zo klinkt het. Het toont ook de kracht van studentenstakingen. En dan zijn er nog sedert 16 november van vorig jaar op verschillende plaatsen de acties van de gele hesjes tegen hogere accijnzen op brandstof en tegen de stijgende levensduurte. Begin 2019 zijn ook de vakbonden wakker geschoten en was er de algemene 24-staking op 13 februari voor een echte loonsverhoging.

De feministische vrouwenstaking kadert in deze context van landelijke mobilisaties. De autonome vrouwenbeweging herleeft met werkgroepen, actiegroepen en maandelijkse vergaderingen. Deze beweging versterkt de antikapitalistische krachten omdat de eisen botsen met de logica van economische groei en winst. De vrouwenstaking heeft ook een nieuwe strijddimensie omdat ze zowel de productieve als de reproductieve arbeid wil stoppen. Deze laatste is nodig opdat arbeidsters elke dag opnieuw “paraat zijn” om waarde te scheppen voor het kapitaal.

De arbeid stopzetten, zelforganisatie, zicht op een andere maatschappij: de beweging heeft een duidelijk radicaal potentieel. Ze blaast nieuw leven in, in een vakbeweging die zich vandaag in een strategische impasse bevindt. Door de activiteiten van het Collecti.e.f van 8maars hebben meerdere vakbondscentrales een stakingsaanzegging ingediend: de CNE ( Franstalige christelijke bediendencentrale) in ziekenhuizen, crèches, schoonmaak, rusthuizen; de Algemene Centrale van het ABVV (schoonmaak, dienstenchequebedrijven, rusthuizen) en de CGSP-Bruxelles-ACOD Brusselin openbare diensten, onderwijs, openbare ziekenhuizen, openbaar vervoer en crèches. Het ACV zal de staking in alle sectoren dekken maar zonder een stakingsaanzegging in te dienen. Om de beweging met stakingsaanzeggingen verder uit te breiden, moeten we de autonome vrouwenbeweging verder opbouwen om echt alle vrouwen met of zonder baan, met of zonder papieren, ziek of gezond, te mobiliseren zonder voetzoekers, zonder seksisme, zonder handen die friemelen aan onze lijven, zonder oorverdovende muziek maar wel met radicale eisen, met liedjes, directe actie, bezetting van pleinen, volksvergaderingen enz.

De algemene eisen van het Collecti.e.f 8 maars zullen niet direct vervuld worden. Daarom is het voornaamste doel van deze eerste feministische vrouwenstaking, uit het isolement te treden, alle vormen van geweld die we meemaken, aan te klagen, zelfverdediging te verzekeren en al het onzichtbare werk dat we dagelijks doen en dat veel meer omvat dan loonarbeid, zichtbaar te maken. Dat is de betekenis van de slogan: “als de vrouwen stoppen stopt de wereld!”.

Hoe organiseren we ons op 8 maart?

De SAP – Gauche anticapitaliste roept al haar leden en sympathisanten op om deel te nemen aan de acties op 8 maart! Uit solidariteit en ieder volgens haar mogelijkheden, haar ervaringen, haar eisen en verlangens. Laat ons van 8 maart 2019 een dag van intense strijd en bevrijding maken!

Ontdek de globale eisen van het Collecti.e.f 8 maars en de verschillende manieren om te staken, raadpleeg de agenda van de verschillende acties.

Spreek je collega’s, kameraden en vriendinnen aan. Beslis samen hoe je actie wil voeren. Vermenigvuldig en verdeel de pamfletten van het Collecti.e.f.

Staak op 8 maart! Klassiek of origineel, 1 uur of heel de dag. De staking duurt 24 uur en het is de bedoeling in verschillende steden diverse acties te voeren ( o. a. in Luik, Doornik, Gent, Antwerpen, Hoei, Brussel). Zo kunnen vrouwen samenkomen en zichtbaar zijn. In Brussel zijn er 2 belangrijke acties voorzien: een plein bezetten (14u) met veel lawaai en betogen om 17u. Wanneer er in je stad niets gebeurt, is dit een kans om een afspraak te maken en iets te doen!

Nederlandse vertaling: Marijke Colle