Het Amazonewoud staat in brand. Tienduizenden branden raken niet onder controle. De Franse president Macron wil de G7 samen roepen om maatregelen te nemen en de Ierse premier Leo Varadkar dreigt er mee internationale verdragen op te zeggen. De longen van de wereld staan in brand, lees je, maar wie heeft die in brand gestoken?
Boomkap
Volgens Luciano Brunet (ex-Amazonespecialist van het INCRA- Instituto Nacional de Colonização e Reforma Agrária) moeten we de oorzaak zoeken in een combinatie van ontbossing, agro-bussines en laksere wetgeving annex controle.
Hoe gaat men te werk: sinds jaar en dag wordt de grond leeg geschraapt met machines door houthandelaars. Nadien rooit men de grote bomen en steekt men het overblijvende hout (kruinen etc…) in brand. Houthakkers werken samen met gigantisch grote veebedrijven (geenszins te verwarren met boeren!) die de vrijgekomen grond gebruiken om er vee op te zetten of soyabonen te kweken die deels uitgevoerd worden naar Europa om het te gebruiken als eiwitrijk veevoeder of ingrediënt voor biobrandstoffen. De EU importeert 14 miljoen ton sojabonen per jaar. 25 % daarvan komt uit Brazilië.
Luciano Brunet: “De regering Lula probeerde destijds ontbossing tegen te gaan door nationale parken uit te roepen, landbouwwetgeving op punt te stellen en controle uit te breiden. De brandinpsectie werd bijvoorbeeld grotendeels afgeschaft om bezuinigingsredenen. Hoe meer ongebreidelde vrije markt en kapitalisme in de Amazone, hoe desastreuzer de gevolgen.”
De in 2018 verkozen extreem-rechtse president Bolsonaro wil vooral die grote spelers méér vrij spel geven en vindt dat anderen zich daar niet mee te moeien hebben. De bestuursraden van nationale parken werden bij gevolg geïnfltreerd door de hout- en veelobby, de controlediensten werden ontvet en de regelgeving werd terug gedraaid.
Massale branden
Sinds begin dit jaar werden in het Amazonewoud 72.000 branden geregistreerd, het dubbele van vorig jaar. Volgens het Imazon Research Institute lag het aantal kappingen 66 % hoger in de maand juli. Inpe (National Institue for Space Research) http://www.inpe.br schat de stijging die maand op 278 %.
Marcos Buckeridge, directeur van het USP Bioscience Institute (Universiteit van Sao Paulo), een van de Braziliaanse opstellers van een hoofdstuk in het IPCC-rapport (Intergovernmental Panel on Climate Change) zegt in Noticias dat Brazilië niet eens landbouw in het Amazonewoud nodig heeft om zijn voedselvoorziening of economie op peil te houden. Toch heeft Brazilië nu al 20% van het Amazone-regenwoud gekapt. Voor sommige wetenschappers zal het bos zichzelf niet meer kunnen regenereren als de ontbossing 40% van het bos bedraagt. Anderen schatten dit cijfer op 25%. Het aantal branden in de Amazone groeide dit jaar (tot 18 augustus) met 70% in vergelijking met dezelfde periode van 2018.
Toezicht
“Inspecteurs ontbreken en degenen die overblijven voelen zich vervolgd”, zegt Greenpeace Public Policy coordinator Márcio Astrini. Hij schat de vermindering van inspecties door Ibama (Braziliaans Instituut voor het Milieu) dit jaar met 30% en van de boetes met 65%: “Dat is een boodschap van de overheid aan de ontbossers die zich op die manier gesteund voelen”, zegt hij.
Personeel van IBama en andere diensten wordt afgedankt of overgeplaatst. In maart ontsloeg het bureau boswachter José Olímpio Augusto Morelli. Hij verwierf bekendheid toen hij in 2012 president Jair Bolsonaro voor $ 10.000 beboette voor het vissen in beschermd gebied. Een andere controverse die het nieuws haalde was het ontslag van directeur Ricardo Galvão, 71, van INPE. Hij verloor zijn positie na weken van confrontatie met Bolsonaro, die de toenmalige directeur bekritiseerde voor het vrijgeven van gegevens die wijzen op verhoogde ontbossing in de Amazone.
Marcos Buckeridge: “Als je de soevereiniteit over de Amazone wilt verliezen, is het eenvoudig: maak gewoon Inpe kapot. Het is een strategische instelling voor Brazilië, die alle gegevens kan monitoren.”
Amazone verliest internationale donaties
De reactie op de branden in het buitenland is groot. Noorwegen en Duitsland schortten een storting van bijna $ 300 miljoen op voor de Amazone. Luciano Brunet heeft daar een dubbel gevoel bij: “Je moet de geldstroom naar de regering inderdaad wel stoppen, maar tegelijkertijd het geld overmaken aan de NGO’s die daar programma’s hebben. Anders leg je niet de regering maar de Amazone droog.”
Bolsonaro gaf de ngo’s ook de schuld van de verbrandingen. “Criminaliteit bestaat en we moeten ons best doen om die niet te laten stijgen verhogen. De NGO’s hebben geld tekort en zijn daardoor betrokken.”
Binnenland
Terwijl volgens Survival International inheemse volkeren die de Amazone bewonen verjaagd worden en activisten hun verzet met de dood moeten bekopen zijn de Brazilianen het beleid van Bolsonaro ondertussen stilaan beu. 90 % van hen vindt dat de regering méér moet doen om de Amazone te beschermen. Marina Silva, de minister van milieu onder de regering Lula, zegt in El Païs dat de vernietiging compleet is: “Sinds het nazisme miljoenen Joden heeft uitgemoord, heeft het woord Holocaust de betekenis gekregen van grote en volledige vernietiging en dat is wat nu gebeurt: de holocaust van de Amazone.”
Wat komt Bolsonaro’s leger daar doen?
Na de internationale druk rond het escaleren van de bosbranden in Brazilië stuurt Bolsonaro er het leger op af. Daarmee wil hij de controle vergroten op de nultolerantie rond milieucriminaliteit die hij benadrukte in hetzelfde televisieoptreden. De reden voor deze militarisering ligt elders. Bolsonaro realiseert wat hij aankondigde: verdere ontginning van het Amazonewoud onder eigen controle.
De door de hout- en vleesmaffia aangestoken Braziliaanse bosbranden hebben de laatste weken een triestig hoogtepunt bereikt. Gebrek aan controle en ontmanteling van een aantal overheidsdiensten door president Bolsonaro liggen mee aan de basis van een totaal uit de hand gelopen situatie.
Daardoor kwam Brazilië onder internationale druk te staan. Marcon wil tijdens de G7 maatregelen nemen tegen Brazilië, de Ierse premier Varadkar wil het vrijhandelsverdrag Mercosur blokkeren en fondsen die bestemd zijn voor de bescherming van het Amazonewoud worden geblokkeerd.
Bolsonaro heeft de laatste dagen zijn strategie uitgezet in de hoop de verdere ontginning van het Amazonewoud te kunnen combineren met het counteren van de internationale kritiek. Bolsonaro liet de toestand bewust uit de hand lopen en hoopt nu via het leger de indruk te geven dat hij orde op zaken stelt. Tegelijkertijd kan hij via de inzet van het leger de concurrentie uit het regenwoud houden én critici de mond snoeren.
In zijn televisiespeech, die je kan bekijken op zijn facebookpagina, zegt hij letterlijk: “Op deze manier kunnen we ook de critici in binnen- en buitenland het zijgen opleggen.” Tegelijkertijd gaf zijn veiligheidsadviseur Eduardo Villas Boâs een televisie-interview weg in militair uniform waarin hij zegt “hard te zullen optreden” en de Europese Unie een sneer geeft: “Bij ons is 30 tot 40 % van het biotoop beschermd, in Europa is dat 0,30 %”
Hij benadrukt ook het respect van de militairen voor het Amazonewoud. Die keren maar graag terug: tijdens en na de dictatuur kregen duizenden van hen stukken grond in eigendom aan de rand en in het Amazonewoud als vergoeding. Zij zitten te wachten op infrastructuur en verdere ontginningsvergunningen. Bolsonaro wil hen tegemoet komen via een door hem geordende aanpak van de ontginning van het Amazonewoud en die stelt hij tegenover de ongeordende chaos die hij nu eerst zelf creëert.
Deze strategie toetste hij eerst af met Trump. In een tweet zegt Bolsonaro: “The Relations between Brazil and the U.S. are better than ever. We have a mutual desire to launch a major trade negotiation soon to promote the prosperity of our peoples. President Trump has also been available to assist us in protecting the Amazon and fighting fires if we wish, as well as working together for an environmental policy that respects the sovereignty of countries.” Lees: we keren onze rug naar de EU en werken samen aan een milieupolitiek, los van internationale verdragen en afspraken.
Villas Boâs heeft een carrière in het leger sinds 1964 en diende dus onder de militaire dictatuur tussen 1964 en 1985. Die periode weigert hij nog steeds een dictatuur te noemen. Hij spreekt voortdurend over de ‘militaire regering’.
Tijdens het twijfelachtige proces tegen ex-president Lula liet hij zich ook al opmerken door het op twitter op te nemen voor een collega die pleitte voor militaire interventie. Hij oefende druk uit op het Hoog Gerechtshof door zich de dag voor het proces uit te spreken over deze politieke kwestie: “Het leger deelt de wens van alle burgers waarbij straffeloosheid afgewezen wordt, in respect voor de grondwet, sociale vrede en democratie.” Het proces tegen Lula oogstte internationaal veel kritiek omdat bijzonder weinig bewijzen werden aangedragen voor de vermeende corruptie van de ex-president.
Uitgelekte documenten
Onlangs toonde de website OpenDemocracy via gelekte documenten dat Bolsonaro’s plan al lang opgezet is. Dat voorziet elektrische centrales, een brug en de verharding van vier wegen door het Amazonewoud. In een Powerpoint-voorstelling van de regering wordt ook uitgelegd hoe men NGO’s en lokale gemeenschappen wil counteren door sterker overheidsoptreden.
Wie alvast door heeft wat er op de agenda staat, is de inheemse bevolking. Het 89-jarige ex-opperhoofd Raoni vertelde aan het Franse persbureau AFP: “ Bolsonaro is degene die mensen zoals de boeren ophitst. Ze luisteren naar hem, denken dat alle rechten hen toekomen en steken de bossen in brand. De president wil er een einde aan maken, aan het Amazonewoud, aan ons. Het is echt verschrikkelijk wat hij doet. Hij is degene die de grote boeren ophitst. Ze luisteren naar hem. Ze denken dat alle rechten hen toekomen en steken de bossen in brand. Hetzelfde geldt voor de houthakkers en goudzoekers. Ze laten zich volledig gaan, zijn woorden zetten hen aan om het woud nog sneller te vernietigen.”
Deze artikels verschenen oorspronkelijk op Climaxi.
