De politie schiet met scherp door het been van een jongen in Linares, Andalusië. De politie verminkt het oog van een jonge vrouw tijdens een politiecharge in Barcelona, Catalonië. Beide gebeurtenissen vinden plaats in minder dan een week tijd in Spanje, bij twee protesten tegen zeer verschillende zaken.
In Linares sloeg de vlam in de pan omdat twee politieagenten buiten diensttijd een minderjarige lastig vielen en zijn vader de agenten daarop aansprak. Diezelfde middag gingen mensen de straat op. In Barcelona waren de protesten uit solidariteit met de opsluiting van rapper Pablo Hasél, die wegens de teksten van zijn muziek en de inhoud van zijn berichten op sociale netwerken werd veroordeeld voor verheerlijking van terrorisme en belediging van de ex-koning. Duizenden jongeren in verschillende steden van de deelstaat gingen diezelfde dag nog de straat op. Ongetwijfeld zijn dit twee ongelijksoortige oorzaken. In beide gevallen heeft de politie echter hetzelfde repressieve antwoord gegeven. In het geval van de protesten uit solidariteit met Hasél, hebben ze slechts het vuur aangewakkerd van ononderbroken mobilisaties gedurende meer dan een week.
Zoals de krant El Salto meldde, voerde Spanje in 2019 de ranglijst aan van vervolging van de vrijheid van artistieke uitingen met zo’n14 gevangenen of veroordeelden, waarmee het land Iran en Turkije overtreft. In die 14 veroordelingen zat ook de zaak van rapper Pablo Hasél, maar ook die van rapper Valtonyc, die sinds 2019 in ballingschap in Brussel verblijft. Het lijdt geen twijfel dat het Spaanse rechtsstelsel een democratische cultuur ontbeert. De veroordeling van Pablo Hasél wegens belediging van de kroon is in dat opzicht representatief, terwijl de ex-monarch Juan Carlos I nog steeds in Abu Dhabi zit, op de vlucht voor gerechtelijke onderzoeken wegens witwassen van geld en belastingfraude.
De verontwaardiging over de gerechtelijke wandaad die Pablo Hasél in de gevangenis houdt, is echter omgeslagen in verontwaardiging tegen de politie, vanwege de repressie in tientallen steden: willekeurige identiteitscontroles, buitensporige en ongecontroleerde operaties, gewelddadigheid en agressie, tientallen arrestaties en zelfs een geval van preventieve opsluiting.
Het is duidelijk dat repressie door de politie een voortdurend en structureel verschijnsel is in onze samenleving. Maar wie weet, is de verergering die we nu meemaken aangewakkerd door een jaar waarin de politie een ongebreidelde controle over de openbare ruimte heeft gehad. Een jaar waarin ze lokale lockdowns, uitgaansverboden en een hele reeks verordeningen die mensen de openbare weg ontzeggen, hebben mogen toepassen. Hoe dan ook, degenen die zeker door deze maatregelen zijn getroffen, zijn de jongeren die de protesten aanvoeren.
De samenstelling van de betogingen bestaat duidelijk uit jongeren en in de dynamiek van het protest heeft de vorm van hechte groepen duidelijk meer de overhand dan de vorm die we zagen in de vorige golf van betogingen in de Spaanse Staat en Catalonië. Juist in Catalonië kwam dezelfde dynamiek die we nu zien, al in 2019 tot uiting bij de mobilisaties tegen de veroordeling van de pro-onafhankelijke politieke gevangenen. Het was, tot op zekere hoogte, een loskoppeling van de eerdere vormen van activisme, die in Catalonië afhankelijk waren van grote organisaties of partijen.
Er is sprake van een tweeslachtigheid: enerzijds drukt het een grotere autonomie uit ten opzichte van de meerderheidsinstellingen of -organisaties, maar anderzijds drukt het er een stempel op van desorganisatie en spontane uitbarstingen. Het is juist het feit dat het niet georganiseerd is, die de continuïteit over een langere tijd en de mogelijkheid om lessen te trekken en programmatisch tot wasdom te komen, in de weg staat.
Na een uitbarsting van één week moet het verschijnsel echter worden benaderd door inzicht in de onderliggende stromingen. De huidige generatie is een generatie die alleen maar opeenvolgende crisissen heeft gekend. Van de economische crisis in 2008 tot de huidige crisis als gevolg van de pandemie en het neoliberale beheer ervan.
Het is een generatie die is opgegroeid met huisuitzettingen in hun buurten, een toename van seksistisch, racistisch en anti-LHBTI geweld, bezuinigingen op de energievoorziening in hun huizen of arbeidscontracten die niet genoeg opleveren om van te leven. Als we daar nog aan toevoegen dat de recente crisis de jeugdwerkloosheid opnieuw tot 40% heeft opgedreven, zijn de vooruitzichten ontmoedigend. Verre van zich in te leven, is de reactie van de mainstream media en de verschillende politieke leiders een campagne geweest van criminalisering van de jeugd na de protesten. Hieruit blijkt hun onvermogen om een dergelijke crisis op te lossen.
De protesten vielen samen met het onderhandelingsproces voor de nieuwe Catalaanse regering na de verkiezingen van 14 februari. Met een parlement zonder comfortabele meerderheden zijn de kwestie van de repressiebestrijding en het politiemodel onvermijdelijk op de onderhandelingstafel gelegd. De Catalaanse politie, de Mossos de Esquadra, wordt al minstens een decennium lang bekritiseerd: gevallen van politiegeweld, niet-naleving van protocollen, virulente operaties om huisuitzettingen uit te voeren, arrestaties van duizenden activisten… De opeenvolgende wetgevende machten hebben slechts oppervlakkige wijzigingen doorgevoerd: vervanging van het ene type kogel door een ander type, wijziging van protocollen, wijzigingen in de politieke verantwoordelijkheden (zowel van de gouverneur als van de leiding van de Mossos) en zelfs, onlangs, een intern onderzoek. Maar in het licht van de voortdurende acties van de afgelopen dagen is het duidelijk dat geen van deze maatregelen de situatie heeft verbeterd.
Sommige van deze maatregelen zijn aan de onderhandelingstafel voor de toekomstige regering opnieuw afgestoft en activisten roepen op tot de ontbinding van de BRIMO, het oproerpolitiekorps van de Catalaanse politie. Er is echter nog een element dat het pro-onafhankelijkheidskamp doorkruist. De Generalitat, de Catalaanse regering, heeft de afgelopen jaren honderden zaken tegen pro-onafhankelijkheidsactivisten aangespannen. Dat wordt door verschillende politieke en sociale groeperingen al jaren aan de kaak gesteld, aangezien het buitenproportionele gerechtelijke procedures beschermt, in veel gevallen inclusief politie-inzet. Aan de onderhandelingstafel van de regering dringt de CUP er bij de Generalitat op aan een einde te maken aan de bescherming van dit soort gerechtelijke procedures die de activistische basis van de Catalaanse soevereiniteit alleen maar ondermijnen.
Afgelopen weekend werd in Barcelona een demonstratie gehouden die de uitbarsting van de jeugd verbond met protesten tegen de traagheid van de regering om tot oplossing te komen van arbeidsvraagstukken, huisvesting, migratiebeleid, anti-repressiebeleid en de monarchie. Een poging om de verschillende vormen van ongenoegen na een jaar van pandemie samen te brengen en een meer algemene politieke kritiek op te bouwen. Het is ook een inspanning om te voorkomen dat de mobilisatie van deze week afzwakt en uiteenvalt.
Na deze dagen staan we voor een dubbele taak. In de eerste plaats, uitgaande van de grenzen van de jongerenuitbarsting maar met aandacht voor de onderliggende oorzaken, komt het erop aan de zelforganisatie van deze generatie te stimuleren. De feministische, antiracistische, ecologische en LHBTI-bewegingen blijven koesteren, zodat ze een reservoir van politieke en militante ervaring kunnen vormen. Maar daarnaast benadrukken dat er een politieke uitweg uit de algemene crisis moet worden gevonden, waarin wordt gesteld dat er een toekomst is, maar dat daar wel voor moet worden gevochten.
Laia Facet is actief bij Anticapitalistas, onze zusterorganisatie in de Spaanse Staat.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Jacobin América Latina. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.
